Mavzu: Oligo va polisaxaridlar, nomenklaturasi, tuzilishi vaxossalari

Ayrim polisaxaridlar. Inulin

• Inulin ()n shirin ta’mli polisaxarid. U qaynoq suvda yaxshi, sovuq suvda qiyin eriydigan amorf kukun va kristallar holida olinishi mumkin. Inulin kislotalar yoki inulaza fermenti ta’sirida D-fruktoza va oz miqdorda glyukozani hosil qiladi. Inulin va uning fermentativ parchalanishidagi oraliq mahsulotlar - inulidlarda qaytarish xossasi yo‘q. Inulin molekulasi 30-35ta furanoza shaklidagi fruktoza qoldiqlari zanjiridan iborat. U zahira uglevodi bo‘lib, ko‘pgina o‘simliklarda uchraydi (murakkabguldoshlar, qo‘ng‘iroqsimonlar va b.). Topinambur ildizida inulin miqdori 10-12% (quruq moddalaming 60%)ga etadi. 0‘simlik tarkibida inulin fruktoza hosil qilib gidrolizlanadigan boshqa uglevodlar bilan birga uchraydi. Inulin inson organizmida oson o‘zlashtirilganligi uchun tibbiyotda kraxmal o‘mida va qandli diabetda shakar o‘rnida ishlatiladi.

•  

• U sanoatda fruktoza olishda dastlabki xom- ashyodir:

Selyuloza

O‘simlik hujayrasi qobiqlarining asosiy tarkibi sellyulozadan iborat. Sellyuloza biosferaning eng ko‘p tarqalgan organik birikmasidir. Yer yuzidagi uglerodning deyarli yarmi sellyuloza tarkibida bo‘ladi. Boshqa polisaxaridlardan farqli o‘laroq u hujayradan tashqari molekuladir, tolasimon tuzilishga ega va suvda umuman erimaydi. Eng toza tabiiy sellyuloza - bu paxta (95%dan yuqori) tolasidir. Uning miqdori ignabargli daraxtlarning po‘stloqlarida ~50%ga yetadi.

• O‘zbekistonda paxta sellyulozasi kimyosini o‘rganish va polimerlar kimyosini rivojlantirishda akademik H.U. Usmonovning (1916) xizmatlari katta bo‘lgan.

Kraxmaldan farq qilib, sellyuloza odam organizmidagi fermentlar ta’sirida gidrolizga uchramaydi. Shuning uchun ham uni oziq sifatida ishlatib bo‘lmaydi. Hayvon organizmidagi fermentlar esa uni gidroliz qila oladi va undan oziqlanadi.

Kraxmaldan farq qilib, sellyuloza odam organizmidagi fermentlar ta’sirida gidrolizga uchramaydi. Shuning uchun ham uni oziq sifatida ishlatib bo‘lmaydi. Hayvon organizmidagi fermentlar esa uni gidroliz qila oladi va undan oziqlanadi.

• Sellyuloza makromolekulalari ß-D-l,4-glyukozid-glyukoza bog‘lari orqali bog‘langan bir necha ming ß-D-glyukoza qoldiqlaridan iborat:

• ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT