Mavzu: Olma daraxtini kesish va butalash texnalogiyasi Reja

Mavzu: Olma daraxtini kesish va butalash texnalogiyasi

Reja :
1.Olma daraxtini kesish
2.Olma oʻsimligini butalash
3.Yosh olma oʻsmligini kuzgi butalash.
4.Xulosa

O’zbekistonda meva daraxtlari uyg’onmagan davrda kesiladi, sovuq 10-12 darajadan oshganda daraxt shox-shabbalarini kesish to’xtatiladi. Sovuqqa uncha chidamli bo’lamagan mevali daraxtlarning tur va navlarini (gilos, o’rik, shaftoli, olmaning rennet Simerenko navi) bahorga yaqin – fevralning ikkinchi yarmi va mart oyida kesilgan ma’qul.Meva daraxtlarining shox-shabbalari o’tkir ia toza asboblar (qaychi, arracha va hakozolar) bilan kesiladi.Aks holda shu joyda kavak hosil bo’ladi. Yo’g’on shoxni kesayotganda dastlab uni ostki tomonidan, keyin esa ustki tomonidan arralash kerak. Ana shunda daraxt po’stlg’I zararlanmaydi. Kesilgan diametri 3sm dan katta bo’lgan daraxt shoxlariga bog’ zamaskasi yoki bo’yoq surtib qo’yiladi.Kesilgan shoxlarning hammasi tomorqa bog’idan olib chiqiladi. Qora rak kassalligi tushgan bog’larda kasal daraxtlar kesib bo’lingach, asbob-anjomlar bir minut davomida 5%li formalin eritmasi solib qo’yish yo’li bilan dizenfiksiya qilinadi.

Meva daraxtlari yoshi, tur va hususiyatlari hisobga olingan holda kesiladi. Hosilga kirishning dastlabki davrida (6 yashardan 15 yashargacha bo’lgan) olma daraxrlarining shox-shabbasi siyraklashtiriladi. Bunda bir biriga xalaqit beradigan va shox-shabbani soyalaydigan barcha novdalar olib tashlanadi. Novda hosil qilish hususiyati sust bo’lgan va asosan xalqali hamda ko’p yilgihalqali shoxchalarda meva turadigan navlarning hamma shoxlaridagi bir yillik novdalarning qisqartirish davom ettiriladi. Kuchli shoxlaydigan navlarning (60sm dan ortiq) novdalarining qisqartiriladi. Novdalar nnormal o’sganda (40-45sm) qisqartirilmaydi. Biroq, novdalarning o’sishi 15-20sm gacha kamaysa, ularning uzunligi 35-40sm bo’lishini ta’minlash uchun novdalar yana qisqartiriladi. O’sayotgan yon novdalar egish yoki qisqartirish yo’li bilan hosil shoxlariga aylantiriladi.Olma daraxti to’la hosilga kirgan davrida kesish (taxminan 15 yoshidan 30 yoshgacha) uning o’sishi va hosil berishini saqlab qolishga qaratiladi. Bu davrda ularni boshqa bir muncha yosh daraxtlarga qaraganda kamroq kesish talab qilinadi. Shox-shabbani qalinlashtiradigan mayda shoxchalar kesiladi, yangida hosil bo’layotgan aloxida uzun novdalarni hosil shoxlariga aylantirish uchun qisqartiriladi. Pastdagi shoxlarning baquvvat, undan yuqoridagilarning o’z tartibi bilan ingichkalashib borishini ta’minlash uchun ba’zan yuqoridagi shoxlar yo’g’onlashib ketsa, ularning o’sishini kamaytirish maqsadida ancha yirik shoxlar kesiladi. Agar hosilning ko’pligi yoki agrotexnikaning yomonligi tufayli asosiy shoxlarning uchida o’sish 15-20sm cha kamaysa, o’sishni kuchaytirish uchun ikki-uch yillik shoxlar kesiladi, yani so’ngi yillarda o’sgan zaif qismi olib tashlanadi. Hosilga kirgan daraxtlarning normal o’sishini ta’minlash maqsadida daraxt shoxlarini vaqti-vaqti bilan chikanka qilinadi. Bu davrda yon shoxlarning chetga qarab o’sishini cheklash maqsadida ularni kesib turiladi. Shuningdek osilib qolgan, yerga tegib turgan kasal, qurigan va singan shoxlar olib tashlanadi.Asosiy shoxlarning uchida o’sish ancha susayganda ular yonga qarab yaxshi shoxlashi uchun 5-7 yillik shoxlarigacha qisqartiriladi. Kalta shoxcha va hosil shoxchalarining holati hisobga olingan holda uchdan bir qismiga yoki qoq yarmiga qisqartiriladi. Asosiy shoxlarni almashtirish yoki shoxchalariga aylantirish maqsadida novdalarga shakl beriladi, ortiqcha novdalar kesib tashlanadi, daraxt atrofidagi novdalar esa vaqtincha qoldiriladi. Hosil mo’l bo’lgan yillarda kesish yo’li bilan ilgari hosil bo’lgan gul kurtaklarini kamaytirish va kelasi yili mo’l hosil olish maqsadida ko’plab yangi gul kurtaklari hosil qilishga qaratilgan agrotexnika tadbirlarini amalga oshirish maqsadga muvofiq.Kam hosil beradigan yilda ozroq kesish yo’li bilan ilgari hosil bo’lgan gulkurtaklarini saqlab qolish lozim va aksincha, kelasi yili mo’l hosil yetishtirish uchun kuzda ko’proq kesish yoki bahorga shoxlarni siyraklashtirish yo’li bilan gulkurtaklarini sonini kamaytirish kerak.Nok ham olmaga o’xshab kesiladi.

Nokni kesishda novdalarning oziga hos hususiyatlari hisobga olinadi. Kam shoxlaydiga ammo kuchli o’sgan novdalari va sosiy shoxlarida juda ko’p xalqali shoxchalari bo’lgan navlarning novdalari ularning uzunligiga qarab teng yarmiga yoki uchdan bir qismiga qisqartiriladi. Kuchli shoxlaydigan va asosan chiviq novdalarida hosil tugadigan va aksincha hosil tugmaydigan navlarning asosan shox-shabbasi siyraklashtiriladi. Agar hosilning ko’pligi yoki boshqa bir sababga ko’ra o’sishi keskin sekinlashsa,o’tgan yillarda kuchli o’sgan (2-3yillik) shoxlar qisqartiriladi.

Har bir bog 'daraxtiga tegishli e'tibor va g'amxo'rlik ko'rsatilishi kerak, yoshlar esa ikki barobar.Bu kesish uchun ham amal qiladi .Tuproqqa ko'chat ekib, bog'bon uning tojining to'g'ri shakllanishi uchun javobgardir.
Keraksiz novdalarni o'z vaqtida olib tashlash orqali siz katta va yam-yashil tojni yaratishingiz mumkin sifatli hosil.Ehtiyotkorlik bilan! Noto'g'ri Azizillo harakatlari olma daraxtining zaiflashishiga olib kelishi va kelgusi kuz uchun hosildan mahrum bo'lishi mumkin.
Bahorda yosh olma daraxtini kesish. Yosh olma daraxtlarining keraksiz shoxlarini olib tashlash ekishdan keyingi birinchi yilda amalga oshiriladi.Muayyan qoidalarga rioya qilgan holda, novdalarni kesish ortiqcha o'sishni to'xtatgandan keyin sodir bo'ladi. Bu bosqichini aniqlash mumkin kurtakning shakllangan apikal kurtaklari bo'ylab. Bu vaqtda ozuqa moddalari barglardan ildizga oqishini butunlay to'xtatadi. Azizillo uchun eng yaxshi oy - oktyabr. Bu vaqtda barglar hali tushmaydi, ular faqat rangini o'zgartiradilar. Barqaror sovuq boshlanmaguncha, havo quruq va iliq bo'ladi, daraxtlardagi yaralar tezroq davolanadi.
Shikastlangan, quruq novdalarni kesib tashlang. Foydalanish bog 'maydonchasi yoki yog'li bo'yoq, kesilgan joyni porlash. Yosh olma daraxtlarining tojini shakllantirish uchun Azizillo tavsiya etilmaydi. Qisqartirilgan yillik o'sish va novdalar biroz muzlashi mumkin.
Tojni shakllantirish, kuchli kesish amalga oshirilmasligi kerak. Yillik o'sish ozuqa moddalari bilan boyitiladi va yosh olma daraxti ularni yo'qotishi mumkin. Bu o'sish jarayonini zaiflashtiradi, tuxumdonni yomonlashtiradi, bu esa meva to'kilishiga olib keladi.Bu jarayon oy taqvimiga ko'ra to'g'ri kunni tanlab, quruq bulutli havoda amalga oshirilishi kerak.Yosh olma daraxtlarini kuzgi kesish: video darsliklar
Har bir bog 'daraxtiga tegishli e'tibor va g'amxo'rlik ko'rsatilishi kerak, yoshlar esa ikki barobar.Bu kesish uchun ham amal qiladi.Tuproqqa ko'chat ekib, bog'bon uning tojining to'g'ri shakllanishi uchun javobgardir.Keraksiz novdalarni o'z vaqtida olib tashlash orqali siz katta va yam-yashil tojni yaratishingiz mumkin sifatli hosil.
Ehtiyotkorlik bilan! Noto'g'ri Azizillo harakatlari olma daraxtining zaiflashishiga olib kelishi va kelgusi kuz uchun hosildan mahrum bo'lishi mumkin.Bahorda yosh olma daraxtini kesish Yosh olma daraxtlarining keraksiz shoxlarini olib tashlash ekishdan keyingi birinchi yilda amalga oshiriladi. Muayyan qoidalarga rioya qilgan holda, novdalarni kesish ortiqcha o'sishni to'xtatgandan keyin sodir bo'ladi. Bu bosqichini aniqlash mumkin kurtakning shakllangan apikal kurtaklari bo'ylab. Bu vaqtda ozuqa moddalari barglardan ildizga oqishini butunlay to'xtatadi.
Azizillo uchun eng yaxshi oy - oktyabr. Bu vaqtda barglar hali tushmaydi, ular faqat rangini o'zgartiradilar. Barqaror sovuq boshlanmaguncha, havo quruq va iliq bo'ladi, daraxtlardagi yaralar tezroq davolanadi.Shikastlangan, quruq novdalarni kesib tashlang. Foydalanish bog 'maydonchasi yoki yog'li bo'yoq, kesilgan joyni porlash. Yosh olma daraxtlarining tojini shakllantirish uchun Azizillo tavsiya etilmaydi. Qisqartirilgan yillik o'sish va novdalar biroz muzlashi mumkin.Tojni shakllantirish, kuchli kesish amalga oshirilmasligi kerak. Yillik o'sish ozuqa moddalari bilan boyitiladi va yosh olma daraxti ularni yo'qotishi mumkin. Bu o'sish jarayonini zaiflashtiradi, tuxumdonni yomonlashtiradi, bu esa meva to'kilishiga olib keladi.Bu jarayon oy taqvimiga ko'ra to'g'ri kunni tanlab, quruq bulutli havoda amalga oshirilishi kerak.
Yosh olma daraxtlarini kuzgi kesish: video darsliklar
Keling, ulardan ba'zilarini batafsil ko'rib chiqaylik:
Mevali daraxtni yiliga bir marta olib tashlash kerak degan noto'g'ri fikr. Esda tutingki, ortiqcha yoki shikastlangan kurtaklardan ozod qilingan to'g'ri shakllangan toj ancha yaxshi meva beradi.
Kesilgandan keyin dog'larni qoldirish ham juda keng tarqalgan xatodir. Bunga yo'l qo'ymaslik uchun, daraxtning hech bo'lmaganda qisman o'z qobig'i bilan hosil bo'lgan jarohatni mahkamlash imkoniyatiga ega bo'lishi uchun kesishga harakat qilishingiz kerakligini yodda tutishingiz kerak. Dumaloqlarning narxi juda yuqori - ularning atrofidagi po'stloqning yo'q qilinishi, keyin hosil bo'lgan bo'shliqlarda zamburug'lar yoki zararli hasharotlar sporalarining joylashishi daraxtning zaiflashishiga va bo'shliq paydo bo'lishiga olib keladi, bu esa o'z navbatida , turli infektsiyalar uchun kirish eshigi.
Yosh olma daraxtlarining asirlarining sababsiz qisqarishi bir nechta tepalarning paydo bo'lishiga olib keladi, bu esa o'sishda yon kurtaklar nishini bosib o'tib, ularni zaiflashtiradi. Shuning uchun, tojni kengaytirish uchun tepaliklarni qisqartirish emas, balki markaziy o'tkazgichni olib tashlash yoki barcha vertikal novdalarni egish amalga oshiriladi.
Kuchli Azizillo, asosiy magistral yo'q bo'lganda o'sishning kuchayishini rag'batlantiradi va barcha novdalar teng darajada teng bo'lib, bir turdagi buta hosil qiladi.
Yana bir keng tarqalgan xato - yangi qismlarni qayta ishlash. Esda tutingki, nam sirtda bo'yoq qurib ketmaydi, aksincha, havo etishmasligi tufayli yog'ochning chirishiga hissa qo'shadi. Shuning uchun, jarohat quriguncha kesishdan keyin bir necha kun kutish tavsiya etiladi va shundan keyingina uning yuzasini maxsus eritma yoki bo'yoq bilan davolash kerak.
O’zbekistonda meva daraxtlari uyg’onmagan davrda kesiladi, sovuq 10-12 darajadan oshganda daraxt shox-shabbalarini kesish to’xtatiladi. Sovuqqa uncha chidamli bo’lamagan mevali daraxtlarning tur va navlarini (gilos, o’rik, shaftoli, olmaning rennet Simerenko navi) bahorga yaqin – fevralning ikkinchi yarmi va mart oyida kesilgan ma’qul.
Meva daraxtlarining shox-shabbalari o’tkir ia toza asboblar (qaychi, arracha va hakozolar) bilan kesiladi. Olib tashlanadigan shox va novdalarni chala kesish yaramaydi. Aks holda shu joyda kavak hosil bo’ladi. Yo’g’on shoxni kesayotganda dastlab uni ostki tomonidan, keyin esa ustki tomonidan arralash kerak. Ana shunda daraxt po’stlg’I zararlanmaydi. Kesilgan diametri 3sm dan katta bo’lgan daraxt shoxlariga bog’ zamaskasi yoki bo’yoq surtib qo’yiladi.Kesilgan shoxlarning hammasi tomorqa bog’idan olib chiqiladi. Qora rak kassalligi tushgan bog’larda kasal daraxtlar kesib bo’lingach, asbob-anjomlar bir minut davomida 5%li formalin eritmasi solib qo’yish yo’li bilan dizenfiksiya qilinadi.
Meva daraxtlari yoshi, tur va hususiyatlari hisobga olingan holda kesiladi. Hosilga kirishning dastlabki davrida (6 yashardan 15 yashargacha bo’lgan) olma daraxrlarining shox-shabbasi siyraklashtiriladi. Bunda bir biriga xalaqit beradigan va shox-shabbani soyalaydigan barcha novdalar olib tashlanadi. Novda hosil qilish hususiyati sust bo’lgan va asosan xalqali hamda ko’p yilgihalqali shoxchalarda meva turadigan navlarning hamma shoxlaridagi bir yillik novdalarning qisqartirish davom ettiriladi. Kuchli shoxlaydigan navlarning (60sm dan ortiq) novdalarining qisqartiriladi. Novdalar nnormal o’sganda (40-45sm) qisqartirilmaydi. Biroq, novdalarning o’sishi 15-20sm gacha kamaysa, ularning uzunligi 35-40sm bo’lishini ta’minlash uchun novdalar yana qisqartiriladi. O’sayotgan yon novdalar egish yoki qisqartirish yo’li bilan hosil shoxlariga aylantiriladi.
Asosiy shoxlarning uchida o’sish ancha susayganda ular yonga qarab yaxshi shoxlashi uchun 5-7 yillik shoxlarigacha qisqartiriladi. Kalta shoxcha va hosil shoxchalarining holati hisobga olingan holda uchdan bir qismiga yoki qoq yarmiga qisqartiriladi. Asosiy shoxlarni almashtirish yoki shoxchalariga aylantirish maqsadida novdalarga shakl beriladi, ortiqcha novdalar kesib tashlanadi, daraxt atrofidagi novdalar esa vaqtincha qoldiriladi. Hosil mo’l bo’lgan yillarda kesish yo’li bilan ilgari hosil bo’lgan gul kurtaklarini kamaytirish va kelasi yili mo’l hosil olish maqsadida ko’plab yangi gul kurtaklari hosil qilishga qaratilgan agrotexnika tadbirlarini amalga oshirish maqsadga muvofiq.

Kam hosil beradigan yilda ozroq kesish yo’li bilan ilgari hosil bo’lgan gulkurtaklarini saqlab qolish lozim va aksincha, kelasi yili mo’l hosil yetishtirish uchun kuzda ko’proq kesish yoki bahorga shoxlarni siyraklashtirish yo’li bilan gulkurtaklarini sonini kamaytirish kerak.

Nok ham olmaga o’xshab kesiladi. Nokni kesishda novdalarning oziga hos hususiyatlari hisobga olinadi. Kam shoxlaydiga ammo kuchli o’sgan novdalari va sosiy shoxlarida juda ko’p xalqali shoxchalari bo’lgan navlarning novdalari ularning uzunligiga qarab teng yarmiga yoki uchdan bir qismiga qisqartiriladi. Kuchli shoxlaydigan va asosan chiviq novdalarida hosil tugadigan va aksincha hosil tugmaydigan navlarning asosan shox-shabbasi siyraklashtiriladi. Agar hosilning ko’pligi yoki boshqa bir sababga ko’ra o’sishi keskin sekinlashsa,o’tgan yillarda kuchli o’sgan (2-3yillik) shoxlar qisqartiriladi.

Behi daraxtiga ham olma singari siyraklashtirilgan yarus sistemasida shakl beriladi. Asosiy shoxlarga shakl berishda ularning o’zaro bog’liqligiga qat’iy amal qilib, asosiy shoxlarni o’tkir burchak bo’yicha kesishga yo’l qo’ymaslik lozim. Bunda raqobat (bir-biriga xalaqit beradigan) asosiy shoxlar, asosiy shoxlarni shakllantirish uchun zarur bo’lmagan shox-shabbalar, ichiga qarab va o’tkir burchak hosil qilib o’suvchi novdalar olib tashlanadi. Asosiy shoxlardagi qolgan novdalar olib tashlanmasdan mayda hosil shoxchalariga aylantiriladi. Buning uchun dastlabki uch yilning o’zidayoq (3-4 kurtakka) qisqartiriladi, ya’ni daraxtlar hosilga kirishga tayyorlanadi. Ammo to’rtinchi yildan boshlab, ya’ni daraxtlar hosilga kirganda, o’sayotgan shoxlardagi novdalar biologic xusuiyatlari hisobga olgan holda turli darajada kesiladi. Behining hamma navlari barg qo’ltiqlarida hosil tugadi –kuchli o’sgan novdalaridagi ba’zi barg qo’ltiqlaridagi kurtaklar hosil kurtaklariga aylanadi. Barg kurtaklaridagi hosil kurtaklari faqat kuchli o’sgan novdalarning yuqori qismida bo’ladi. Shu munosabat bilan o’sayotgan shoxlardagi novdalar kalta qilib kesilsa, novda meva kurtaklarini mavjud qismi olib tashlanadi. Shuning uchun ham to’rtinchi yildan boshlab o’sayotgan shoxlardagi bir qism novdalar qisqartirilmaydi, hosilni haddan tashqari ko’p bo’lishiga yo’l qo’ymaslik uchun bir qismi yana uch-to’rt kurtakka qisqartiriladi. Bunda juda ko’p qisqartirilgan novdalarda kelgusi yili hosilini ta’minlaydigan meva kurtakli shoxchalar o’sib chiqadi, qisqartirilmagan novdalar shu yili hosil beradi. Kelasi yili shox-shabbaning bo’sh-ochiq yerida o’sayotgan shoxchalar kesilmaydi. Negakim, ular keyinchalik meva beradi. Bir-biriga xalaqit beradigan shoxchalargina qisqartirilishi mumkin. Daraxt to’liq hosilga kirgan davrda novdalarning o’sishi keskin susayadi va meva tugish asosan hosil shoxchalari tipidagi kalta shoxchalarga ko’chadi. Bu davrda hosilning haddan tashqari ko’p bo’lishi va shox shabbaning qalin tortib ketishiga yo’l qo’ymaslik uzayib ketgan va kuchli o’sgan shoxlar qisqartiriladi.

O’sish sekinlashganda daraxtni yoshartirish uchun har 3-4 yilda 2-3 yillik, keyinchalik esa 5-6 yillik shoxlari kesiladi.

O’rik daraxti yosh paytida kuchli o’sishi bilan ajralib turadi. Daraxtlar 6-7 yoshga kirguncha baquvvat novdalar hosil qiladi, chunki ular bu davrda juda kam shoxlaydi. Yosh novdalar yaxshi hosil bo’lishi uchun baquvvat novdalar uchdan bir qismiga yoki teng yarmiga qisqartiriladi.

Shu maqsadda bu yoshda novdalarni yozda (may-iyun oyida) chilpigan ma’qul. Keyinchallik daraxtni kesish ortiqcha navbatdagi tartib shoxlarini olib tashlash va novdalarini me’yorida qisqartirishdan iborat bo’ladi.

Daraxtlar 20-25 yoshga kirganda ularning o’sishi shunchalik sekilashadiki, bu hol hosilga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Bu davrda daraxt yonidan shoxlash uchun 2-4 yillik shoxlari kesiladi. Daraxt bundan ham qari bo’lganda yoki sust o’sganda 5-7 yillik shoxlari kesib yashartiriladi