Ko’chma ma’no hosil bo’lish usulari: - Ko’chma ma’no hosil bo’lish usulari:
- Metafora.Metafora so’zi yunoncha bo’lib, metaphora “ko’chirish”,”ko’hirma” demakdir.Biror
- predmet belgi yoki harakatning boshqasiga tashqi o’xshashligi asosida ma’no ko’chishi metafora deyiladi. Bunda predmetning rangi,shakli,harakat-holati, xususiyati,o’rni va paytga munosabati jihatidan o’xshashligiga asoslanasi. Masalan: choynakning jumragi odamning burniga, dengizning quruqlikka suqulib kirgan joyi odamning qo’ltig’iga o’xshatiladi.Metafora ko’proq odam tana a’zosi nomiga (bosh, yuz,burin, og’iz,quloq, til,oyoq); kiyim qismiga (etak,yoqa); hayvon, parranda yoki hashoratning biror a’zosi nomi (qanot,dum) kabilarga o’xshatib hosil qilinadi.
Otlanmoq ilgari “otga minib, biror joyga borish” ma’nosida ishlatilgan (albatta, ot mingalik tasavvur qilingan), xoh otda, xoh piyoda,xoh mashinada bo’lsin-“biror joyga jo’nash” ma’nosi tushiniladi. Bunda halokatning tashqi ox’shashliki mavjud . - Otlanmoq ilgari “otga minib, biror joyga borish” ma’nosida ishlatilgan (albatta, ot mingalik tasavvur qilingan), xoh otda, xoh piyoda,xoh mashinada bo’lsin-“biror joyga jo’nash” ma’nosi tushiniladi. Bunda halokatning tashqi ox’shashliki mavjud .
- Narsa va hodisa orasidagi oxshash –lik quyidagich bo’lishi mumkun ;
- -shakliy o’xshashlik; odamning qulog’i-qozonning, gulog’i, qush ucholi –odam ucholi;- joylashish o’xshashligi; itning dumi-samalyotning dumi; qo’shni odam-qo’shni dala;-mazmunan o’xshashlik; tomdan yiqilmoq-imtihondan yiqilmoq,
- sovuq havo- sovuq xabar, qaynoq suv qaynoq liniya, achchiq ot-achchiq sosuq, tomdan tushmoq- mansabdan tushmoq, odam o’tirdi-fabrika o’tirdi, akkumulyatr o’tirdi.
Metaforaga juda yaqin bir vosita o’xshatish bo’lib, ular yordamida shaxs-predmet bir-biriga yaqinlashtiriladi, qiyos qilinadi.Unda –dek,-day,go’yo, yang’lig’, singari,xuddi kabi o’xshatish vositasidan foydaliniladi. Bahor kelinchakdek yasanib keldi. Ulug’bek-misoli oftob. - Metaforaga juda yaqin bir vosita o’xshatish bo’lib, ular yordamida shaxs-predmet bir-biriga yaqinlashtiriladi, qiyos qilinadi.Unda –dek,-day,go’yo, yang’lig’, singari,xuddi kabi o’xshatish vositasidan foydaliniladi. Bahor kelinchakdek yasanib keldi. Ulug’bek-misoli oftob.
- Nutq jarayonida metaforadan o’rinli foydalanganda so’zlovchining badiy-estetik qobiliyati nomoyon bo’ladi.
- Metonimiya.Metonimiya so’zi yunoncha metonimia
- -“yangi nom qo’yish” “nomni o’zgartirish”,”qayta nomlash”demakdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
