Mavzu: Oʻzbek tilining davlat tili sifatidagi mavqeyi va nufuzini oshirish borasida amalga oshirilayotgan islohotlar Darsning maqsadi

Vokalizm – unlilar tizimi.

Konsonantizm – undoshlar

Fonetik qonuniyat – o’zbek shevalarida amal qilinadigan tovush talaffuzi va u bilan bog’liq aql bilan boshqarilmaydigan fonetik hodisalar.

Singormanizm – unlilar uyg’unligi .

Lingval singormanizm – old qator va orqa qator unlilar uyg’unligi.

Labial singormanizm – lablangan unlilar uyg’unligi.

Assimilyatsiya – unli va undoshlarning o’xshab ketishi yoki bir-birlariga singishi.

Dissimilyatsiya – undosh tovushlarda noo’xshashlik.

Unlilar cho’ziqligi – unlilarning boshqa tovush ta’sirida va uning ta’sirisiz cho’zilishi.’

Diftong va diftongoid – bir tovush xususiyatlarining bo’lishi va shunday tovush .

Kontrast unli –old qator va orqa qator xususiyatlariga ko’ra zidlangan unlilar .

Tovush mosligi – so’z ma’nosiga putur yetkazmaydigan tovush o’zgachaliklari.

Spirantizatsiya – nutq jarayonida portlovchi tovushning sirg’aluvchi variantga ega bo’lishi.

Sandhi – bunda ikki so’zning talaffuzi jarayonida oldingi so’z nihoyasidagi undosh keyingi (boshlanuvchi so’z) tovushga moslashadi yoki dastlabki so’zning oxirgi tovushi keyingi so’z unli bilan boshlansa jaranglashadi.

Umlaut – bu qonuniyat fanda unlilarning regressiv assimilyatsiyasi deb ham yuritiladi.Bu qonuniyatga ko’ra affikslardagi old qator unlisini o’z xarakteriga moslab oladi.

Metateza – o’zbek tilida metateza u yoki bu so’z tarkibidagi undosh tovushlarni o’zaro o’rin almashishi .

Anakopa – so’z oxirida keluvchi undosh tovushlarning tushib qolish hodisasidir.

Proteza – ma’lum fonetik sabablarga ko’ra so’zning boshida tovush orttilishi.