Mavzu: O'zbekistonda sambo kurashi rivojlanishi

Mavzu: O'zbekistonda sambo kurashi rivojlanishi
R E J A:
Kirish

1. 
   Sambo kurashi rivojlanishi.
   
2. 
   O’zbekistonda sambo kurashi rivojlanishi.
   
3. 
   Sambo kurashi qonun qoidalari.
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
XX asrning 30-yillari boshlarida Rossiyada yangi kurash turi - sambo shakllana boshladi. Ushbu sport turining paydo bo’lishi va rivojlanishida V.A.Spiridonov, V.S.Oshchepkov va A.A.Xarlampievlar tashabbus ko’rsatdilar. Sambo kurashi texnik-taktik tavsiflariga ko’ra dzyudo kurashiga yaqin. Sambo kurashining asoschilaridan biri V.Oshchepkov dzyudo kurashini Yaponiyadagi “Kadokan” maktabida o’rgangan. Uning rahbarligi ostida 1931 yilda Moskva Davlat jismoniy tarbiya institutida yangi kurash turini o’rganish boshlandi.
Yangi kurash turida V.Oshchepkov kurashchilar kiyimini o’zgartirdi. U yaponcha kurashdagi an’anaviy shim va kimonodan voz kechdi, ularni sport kalta shimi hamda maxsus kurtka bilan o’zgartirdi. V.Oshchepkov sport oyoq kiyimini ham o’zgatirib, yunon-rum kurashidagi kabi, lekin qirg’og’i yumshoq botinkalarni kiritdi. Texnik harakatlardan tashlashlar va oyoqlardan ushlab olib qoqish hamda oyoqlarga og’riq beruvchi usullarni kiritdi. Shu bilan birga bo’g’ib ushlab olish usullarini bekor qildi.
Yangi kurash turi 1938 yilda tan olindi. Ushbu kurash turining nomi bir qator o’zgartirishlardan so’ng (“erkin usul”, “erkin kurash”) 1947 yilga kelib rasmiy ravishda “Sambo” deb nomlandi. U so’zlarning qisqartimasidan hosil qilingan bo’lib, “samozahita bez orujiya” - “qurolsiz o’z-o’zini himoya qilish” demakdir.
Sambo jahonning bir qator mamlakalarida keng tarqaldi. U bilan Mongoliya, Bolgariya, Yaponiya, Angliya, Ispaniya, AQSh, Frantsiya, Italiya va boshqa davlatlarda qiziqib qoldilar. 1966 yilda Xalqaro havaskorlar kurash federatsiyasi Kongressi sambo kurashini xalqaro sport turi deb tan olish hamda yunon-rum, erkin kurash bo’yicha chempionatlarning o’tkazilish muddatlarida jahon va Evropa chempionatlarini tashkil qilish to’g’risida qaror chiqardi.
Sambo bo’yicha birinchi jahon chempionati 1973 yilda Tehronda bo’lib o’tdi. Hozirgi paytda musobaqalar ham erkaklar, ham ayollar o’rtasida (1983 yildan) o’tkazib kelinadi.
1979 yilda Xalqaro sambo kurashi federatsiyasi tashkil qilingan.
Sambo kurashi o’zbek milliy kurashiga (buxorocha usul) yaqin. Va, ehtimol, shuning uchun bizning sportchilarimiz sambo kurashida yuqori natijalarga erishganlar. Sayfuddin Xodiev, Sobir Qurbonov, Bobomurod Fayziev, Vyacheslav Elistratovlar jahon chempionlari bo’lishgan.
XX asrning 30-yillari boshlarida Rossiyada yangi kurash turi - sambo shakllana boshladi. Ushbu sport turining paydo bo’lishi va rivojlanishida V.A.Spiridonov, V.S.Oshepkov va
A.A.Xarlampievlar tashabbus ko’rsatdilar. Sambo kurashi texnik-taktik tavsiflariga ko’ra dzyudo kurashiga yaqin. Sambo kurashining asoschilaridan biri V.Oshchepkov dzyudo kurashini Yaponiyadagi “Kadokan” maktabida o’rgangan. Uning rahbarligi ostida 1931 yilda Moskva Davlat jismoniy tarbiya institutida yangi kurash turini o’rganish boshlandi.
Yangi kurash turida V.Osh’epkov kurashchilar kiyimini o’zgartirdi. U yaponcha kurashdagi an’anaviy shim va kimonodan voz kechdi, ularni sport kalta shimi hamda maxsus kurtka bilan o’zgartirdi. V.Oshchepkov sport oyoq kiyimini ham o’zgatirib, yunon-rim kurashidagi kabi, lekin qirg’og’i yumshoq botinkalarni kiritdi. Texnik harakatlardan tashlashlar va oyoqlardan ushlab olib qoqish hamda oyoqlarga og’riq beruvchi usullarni kiritdi. Shu bilan birga bo’g’ib ushlab olish usullarini bekor qildi.
Yangi kurash turi 1938 yilda tan olindi. Ushbu kurash turining nomi bir qator o’zgartirishlardan so’ng (“erkin usul”, “erkin kurash”) 1947 yilga kelib rasmiy ravishda “Sambo” deb nomlandi. U so’zlarning qisqartimasidan hosil qilingan bo’lib, “samozashita bez orujiya” -“qurolsiz o’z-o’zini himoya qilish” demakdir.
Sambo jahonning bir qator mamlakalarida keng tarqaldi. U bilan Mongoliya, Bolgariya, Yaponiya, Angliya, Ispaniya, AQSh, Fransiya, Italiya va boshqa davlatlarda qiziqib qoldilar. 1966 yilda Xalqaro havaskorlar kurash federaciyasi Kongressi sambo kurashini xalqaro sport turi deb tan olish hamda yunon-rum, erkin kurash bo’yicha chempionatlarning o’tkazilish muddatlarida jahon va Yevropa chempionatlarini tashkil qilish to’g’risida qaror chiqardi.
Sambo bo’yicha birinchi jahon chempionati 1973 yilda Tehronda bo’lib o’tdi. Hozirgi paytda musobaqalar ham erkaklar, ham ayollar o’rtasida (1983 yildan) o’tkazib kelinadi. 1979 yilda Xalqaro sambo kurashi federasiyasi tashkil qilingan.
Sambo kurashi o’zbek milliy kurashiga (buxorocha usul) yaqin. Va, ehtimol, shuning uchun bizning sportchilarimiz sambo kurashida yuqori natijalarga erishganlar. Sayfuddin Xodiev, Sobir Qurbonov, Bobomurod Fayziev, Vyacheslav Elistratovlar jahon chempionlari bo’lishgan.
Taktikalar Jangovar sport turlarining boshqa turlari bilan taqqoslaganda, SAMBO haqiqiy jang sharoitlariga imkon qadar yaqinroq. Bunga kurashning boshqa sport turlariga xos bo'lgan har doim ham asosli bo'lmagan konventsiyalar olib tashlanganligi tufayli erishildi. Bunday holda, sparring tik turgan holda ham, yotoqda ham amalga oshiriladi. Ushbu kurash taktika nuqtai nazaridan hujumkor va mudofaa xususiyatiga ega. Har bir yo'nalishning o'ziga xos xususiyatlari bor. Hujumning maqsadi g'alabaga erishishdir. Bunga ta'qib qilish va hujum qilish ham kiradi. Faol mudofaa dushmanning hujumini oldini olishga va hujumga o'tishga qaratilgan. Bu qarshi kurash va javob choralarini o'z vaqtida tayyorlashdan iborat. Buni bilish muhimdir. Harakatning asosiy shakllaridan tashqari, yordamchi shakllari ham mavjud. Razvedka, manevr va kamuflyaj ularga tegishli. Samboda kurashning ma'lum usullari qo'llaniladi: tashabbusni bostirish, hayratlanish, chalg'itish, tuzoqqa tortish va boshqalar. Sparring usullari va shakllarini tanlashda sambist raqibning imkoniyatlarini va o'z ma'lumotlarini hisobga olishi kerak. Jangovar taktikada jangni va umuman turnirni rejalashtirish muhim ahamiyatga ega. Bu muhim haqiqat. Sambochilar o'zlarining g'oyalari va imkoniyatlariga mos taktikalarni oldindan rejalashtirishadi. Shuningdek, ular o'zlarining jismoniy tayyorgarligi va temperamentiga mos keladigan, razvedka, manevr va kamuflyaj turlarini belgilaydigan jang maromini va tezligini tanlaydilar. Musobaqa rejasini tuzish sambo kurashchisiga musobaqa davomida o'z texnikasi va kuchini oqilona sarflash imkoniyatini beradi. Tik turish texnikasi Bunga ma'lum harakatlar to'plami kiradi. Doimiy ravishda sambo kurashi texnikasiga quyidagilar kiradi.Masofalar, pozitsiyalar, ushlash uchun tayyorgarlik, ushlash, aldash harakatlar va harakatlar.Uloqtirishga tayyorgarlik usullari, ularni amalga oshirish uchun boshlang'ich pozitsiyalar va ularga yondashuvlar.Himoyadagi zarbalarni buzish.Sambo uloqtirishlar, ularning kombinatsiyasi, shuningdek ularga qarshi himoya.Sug'urta.Qaytish zarbalari.
Yolg'on texnikasi bunga quyidagilar kiradi: Dastlabki pozitsiyalar va yordamchi harakatlar. Breakouts - bu mudofaani tortib olish. Burilish. Og'riqli usullar. Xato. Yotib yotish va ularga qarshi kurashish kurash usullarining kombinatsiyasi. Tutmoq. Yotgan holda kurashda o'zaro usullar. Sambo bo'yicha masofalar Bunday holda, beshta tur ajratiladi: Qo'lga olinmagan masofa. Bu holat polvonlarning bir-biriga tegmasliklari va hujum qilish uchun qulay lahzani qidirishlarini anglatadi. Shu bilan birga, ular gilam bo'ylab harakat qilishadi va turli xil aldamchi harakatlarni amalga oshiradilar. Masofa uzoq. Bunday holda, sambistlar bir-birlarini yenglaridan ushlashadi. Bu bitta yoki ikkala qo'l bilan amalga oshiriladi. Masofa o'rtacha. Polvonlar bir-birlarini tana oldidagi kiyimlardan ushlab oladigan holat. Bu erda raqibni bir qo'li bilan yengidan olishga ham ruxsat beriladi. Masofa yaqin. Sambochilar bir qo'li bilan ko'ylagi uchun ko'kragiga yoki yengiga, boshqa qo'li bilan - orqa, oyoq yoki yoqadagi kiyim uchun ushlaydilar. Masofa yaqin. Kurashchilar bir-biriga kamar yasaydilar. Shu bilan birga, tanalari bilan ular bir-biriga bosilib yoki pastki oyoq-qo'llarini raqib oyog'iga o'rashadi.
Samboda qo'lga olish turlari Ushbu harakatlarni bilish va ularni to'g'ri qo'llash jang san'atlari ushbu turida muhim mezon hisoblanadi. Qo'lga olishlar asosiy, qasos, dastlabki va mudofaa xususiyatlariga ega. Keyin, ularning har birining ta'rifini ko'rib chiqamiz. Asosiy ushlagichlar Ushbu harakatlar tik turgan holda urish uloqtirishni amalga oshirish uchun amalga oshiriladi. Dushman uni qo'lga kiritishga urinishdan oldin, kurashchi ularni oldindan amalga oshiradi. Bu erda asosiy narsa - kerakli daqiqani boy bermaslik. O'zaro tutqichlar (taymer) Ushbu harakatlarning amalga oshirilishi ham ma'lum bir xarakterga ega. Turg'un kurashda ularni dushman qo'lga olishga urinishlariga javoban jangchi amalga oshiradi.Bunday holda, u o'zi yaratgan sharoitlarni hisobga olish kerak. Uloqtirishlar qarshi tutqichlardan foydalangan holda ham amalga oshirilishi mumkin. Bu sparringning muhim omilidir. Himoyani ushlab turish Ular raqibning harakatlarini murakkablashtirish uchun, unga biron bir uloqtirish imkoniyatini bermaslik uchun amalga oshiriladi. Biroq, bu holda ma'lum bir haqiqat ham mavjud. Bu aniq bir daqiqada polvon tomonidan uloqtirishlarni amalga oshirish uchun himoya kuchidan foydalanish mumkinligi yotadi. Asosiysi, bu borada ehtiyot bo'lish kerak. Ya'ni, bu lahzani boy bermaslik kerak.
Dastlabki ushlashlar Ushbu harakatlar qulay boshlang'ich pozitsiyasini ta'minlaydi. Ular keyingi asosiy tortishishlarni va ular bilan birga tashlashni ta'minlaydi. Asosiysi, ushbu harakatlarning to'g'ri bajarilishiga e'tiborni jamlash. Sambo Ushbu harakatlar raqibni turgan holatidan moyil holatiga o'tkazish texnikasini anglatadi. Ya'ni, raqibning uloqtirishi amalga oshiriladi. Ushbu texnikaning bir nechta turlari mavjud. Keling, ularning har birini quyida batafsil ko'rib chiqamiz. Kichiklar.Bunday holda, ism o'zi uchun gapiradi. Bunday uloqtirishlarda kurashchining oyoqlari raqibning tanasi yoki pastki oyoq-qo'llariga qarshi harakat qiladi. Ushbu sambo texnikasi sparringda katta rol o'ynaydi. Tepkilar bir nechta bo'linadi: ushlash, yugurish taxtalari, ilmoq, ilmoq va urish. Oyoq tayanchlari. Ushbu harakatlar sambist oyog'ini raqibning pastki oyoq-qo'llarining bir yoki ikkitasi orqasida, tashqarida (yon tomonda) yoki oldinga qo'yganda uloqtirishlarni anglatadi. Shundan so'ng, raqib, qo'llari bilan jerk yordamida, uni ilgaklaydi. Ushbu sambo texnikasi o'tkazilayotgan paytda kurashchining ikkala oyog'i ham gilamchaga tegishi kerak. Orqa, old va yon oyoq tayanchlari mavjud. Kancalar. Ushbu usullarni samsbochi raqibning pastki oyoq-qo'llaridan birini oyog'i bilan ushlash paytida uloqtirish kabi tushunish odat tusiga kiradi. Keyin u tashlaydi. Bunday holda, sambist raqibning tortishish markazi ostidan ilib qo'ygan oyog'ini chiqaradi, ikkinchisini esa qo'llari bilan muvozanatdan chiqaradi. Oyoq barmoqlarini pastki oyoq, tovon (Axilles tendon) va oyoq dorsum yordamida ushlab turish mumkin. Hammasi kurashdagi hukm surayotgan shartlarga bog'liq. Raqibning bitta pastki oyog'i uchun bir xil oyoqning pastki va bir oyog'i yordamida bir vaqtning o'zida ushlab turilgan barmog'i burama deyiladi. Ushbu turdagi harakatlar to'plami ham mavjud. U ikki marta ushlab turish deb ataladi. Bu juda muhim hiyla-nayrang. Barmoqni bir oyog'ining oyog'i bilan tizza tutish uchun, ikkinchisining yordami bilan raqibning boshqa pastki oyog'ining Axilles tendonini ushlab turish demakdir. Ushbu texnikalar yiqilish bilan ham, tik turgan holda ham amalga oshiriladi
Bu shuningdek sambo texnikasining bir turi. Ular uloqtirishlarni anglatadi, bu vaqtda raqibning oyoqlari kurashchining boldiri yoki sonining yordami bilan bir vaqtning o'zida qo'llarini silkitib, ushbu harakatga qarama-qarshi yo'nalishda silkitiladi. Bunday holda, pikap kabi texnika mavjud. Bu uloqtirishni anglatadi, bu vaqtda raqibning oyoqlarini old tomondan, ichkaridan yoki yon tomondan son yoki son bilan urish kerak. Bu borada yana bir muhim texnik mavjud. Ular buni tortib olish deb atashadi. Aynan shu paytda tizzaning orqa tomoni raqibning tizzasini taqillatadi. Ikki marta bosish ham bir xil ahamiyatga ega. U bir vaqtning o'zida ikki oyoq bilan qarama-qarshi yo'nalishda amalga oshiriladi. An'anaga ko'ra, bu otish "qaychi" deb nomlanadi. Tozalash. Bu uloqtirish, uning davomida raqibning yiqilishiga sabab bo'ladigan asosiy harakat - taglikning oyoq uchi bilan raqibning tizzasiga yoki tizzasiga urishdir. Chiqib ketish orqa, old, yon va ichki qismga bo'linadi. Podsada. Ushbu usullar polvon uloqtirishni anglatadi, unda polvon raqibi tanasini yoki pastki oyoqlarini oyog'i bilan ko'taradi.Shu bilan birga, sambist raqibni kerakli yo'nalishda aylantirish uchun qo'llarini ishlatadi. Ushbu texnikalar shin, son, taglik va oyoq osti qismlariga bo'linadi. Ularning qo'llanilishi sparring jarayonida yuzaga kelgan vaziyatga bog'liq. Tana suyagini oyoq osti yoki taglik bilan bog'lashda raqibning uloqtirishi amalga oshiriladi. Bu irg'ituvchi boshi ustida oldinga qarab amalga oshiriladi. Bu juda samarali hiyla-nayrang. Ular buni boshga tashlash deb atashadi. Oyoq yoki boldirni kuchaytirish ham yiqilish bilan, ham tik turgan holda bajariladi. Boshning tepasida, uloqtirishlar, shuningdek, ikki poshnani yoki ichkaridan ko'tarish orqali ushlashni amalga oshirish bilan tanani bog'lab qo'yish faqat yiqilish bilan amalga oshiriladi. Buni bilish muhimdir.

Xulosa
Sambo bizning kurash sport turlarimizdan biridir. Ushbu yakka kurash ikki turga bo'linadi: jangovar va sport sambo. Ushbu kurash turi 1938 yildan beri mavjud. O'shandan beri SAMBO juda mashhurlikka erishdi. Jang san'atining ushbu turiga ko'plab fuqarolar qiziqish bildirmoqda. Nima uchun so'rayapsizmi? Bu savolga javob juda oddiy. Zero, SAMBO kurashning mahalliy turi bo'lib, u erkaklar va ayollar, yoshlar va o'spirinlarni turli xil hayotiy vaziyatlarda qurolsiz o'zini himoya qilish san'atini o'rganishga jalb qiladi. Bu muhim haqiqat. Yakkakurashning bir nechta milliy turlari elementlarini birlashtirgan sambo ko'plab ruslarga ruhi, mafkurasi va falsafasi bilan yaqin.
Ushbu kurash turlari"Sambo" qurolsiz o'zini himoya qilishni anglatadi. Yuqorida aytib o'tilganidek, ushbu jang ikki turga bo'linadi: sport va jangovar sambo. Keling, ularning har birini batafsil ko'rib chiqaylik.Sport turi (asosiy)Ushbu tur o'zini himoya qilish uchun zarur bo'lgan texnik ko'nikmalarga ega bo'lishga yordam beradi. Shu munosabat bilan ma'lum mezonlar mavjud. Bunday holda, sizga kamar bilan maxsus mato ko'ylagi kerak bo'ladi. Bu muhim shart.Kurashchilar belbog 'ushlagichlaridan va uning ustida joylashgan ko'ylagi boshqa qismlaridan foydalanadilar. Biroq, sambo bo'yicha boshqa texnikalar ham mavjud. Ular shuningdek, raqibning oyoqlari va qo'llarini ushlashga imkon beradi. SAMBO jangining maqsadi - bu mutlaq g'alaba.