Mavzu: poli va geterofunksional birikmalar geterotsiklik birikmalar

Mavzu: POLI VA GETEROFUNKSIONAL BIRIKMALAR

Geterotsiklik birikmalar (getero... va yun. kyklos — halqa) — molekulasida halqa saqlaydigan va bu halqada ugleroddan tashqari bir yoki bir nechta boshqa elementlarning atomlari (geteroatomlar)ni tutadigan organik moddalar. Halqasida azot (N), kislorod (O), oltingugurt (S) tutadigan G.b. katta ahamiyatga ega boʻlib, ularga nuklein kislotalar, oqsillar va b. molekulalari tuzilishida ishtirok etadigan alkaloidlar, vitaminlar, antibiotiklar va tabiiy pigmentlar kiradi. Xalqaro nomenklaturaga asosan muhim G.b.ning trivial nomlari saqlanib qolgan,

mas, pirrol (I), furan (II), tiofen (III). Halqasida 3 tadan 10 tagacha atom tutgan monotsiklik G.b.ning nomlari ulardagi geteroatomlar (N — aza, O — oksa, S — tia, R — fosfa va h.k.)ni, aʼzolarining sonini, halqalarning toʻyingan yoki toʻyinmaganligini eʼtiborga olgan holda tuziladi Mas, aziridin (IV), tiiren (V), tiyet (VI), 1,3dioksolan (VII), pergidropirimidin (VIII). 5 va 6 aʼzoli toʻyinmagan G.b. aromatik xossaga ega boʻlganligi sababli geteroaromatik birikmalar deb ataladi. Ular (mas, tiofen, pirrol, piridin)ning kimyoviy xossalari benzol va uning hosilalariga oʻxshashdir. G.b.ga koʻpchina moddalar, mas, furan guruhiga furfurol (plastmassa i.ch.da ishlatiladigan xom ashyo), pirrol hosilasiga oʻsimliklar xlorofili va qon gemini kiradi. G.b. oʻsimlik va tirik organizm hayot faoliyatida muhim ahamiyatga ega. Tibbiyotda qoʻllaniladigan doridarmonlarning deyarli yarmi G.b.dan iborat.
2. Aminospirtlar va ularning hosilalarining kimyoviy xossalari3.Gidroksi va aminokislotalarning o‘ziga xos reaksiyalari4. Oksokislotalarning kimyoviy xossalari5.n-Aminofenol va uning hosilalari6. n-Aminobenzoy kislota va uning hosilalari7. Sulfanil kislota va unig hosilalari8. Salitsil kislota va uning hosilalari9.Poli- vageterofunksional birikmalarning tibbiyotdagi ahamiyati.P o l i f u n k s i o n a lbirikmalarP o l i f u n k s i o n a lbirikmalar debtarkibida ikki va undan ortiq bir xil funksionalguruhlar saqlagan birikmalarga aytiladi. Sinflanishi hayot faoliyatida ko‘p uchrovchibirikmalarda quyidagi funksional guruhlar bo‘yicha olib boriladi. Birikma tarkibida anashuguruhlardan ikki va undan ortiq bo‘lishi kerak.OHNH2SHÑOHÑOÑOOHSO3HPOOHOHPolifunksionalbirikmalarga46quyidagi guruh birikmalari kiradi:Ko‘p atomli spirtlar:Ikki atomli fenollar:Ikki atomli fenollar – pirokatexin, rezorsin, gidroxinon – ko‘pgina tabiiy birikmalartarkibiga kiradi. Ularning hammasi temir (III) xloridi bilan rangli reaksiya beradi.Ko‘p atomli spirtlarga pentit va geksitlar misol bo‘ladi, ular ochiq zanjirli spirtlardir.Molekulada gidroksil guruhlarning ko‘payishi shirin maza hosil bo‘lishiga olib keladi. Pentit va geksit vakillari – ksilit va sorbit – diabet bilan kasallangan odamlar uchun shakar o‘rnidaishlatiladi


REFERAT
Mavzu: POLI VA GETEROFUNKSIONAL BIRIKMALAR

Bajardi: Jo’rayeva Ruxsora

Tekshirdi: _____________________