Mavzu: Psixik rivojlanish va ta’limning o’zaro munosabati

AJINIYAZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI ELLIKQALA FAKULTETI JISMONIY MADANIYAT 1-KURS

MAVZU: GIMNASTIKANING RIVOJLANISH TARIXI

• MAVZU: GIMNASTIKANING RIVOJLANISH TARIXI

Reja:

• Gimnastikaning kelib chikishi.
• Gimnastika bo’yicha milliy tizimlarni tashkil etish.
• Gimnastikaning nemis tizimi.
• Gimnastikaning frantsuz tizimi.
• Gimnastikaning shved tizimi.
• Rossiya gimnastikasining o’ziga xos xususiyatlari.
• O’zbekistonda gimnastikaning rivojlanishи

1 Gimnastika mashqlarini o‘rganishdan maqsad, onglilikni tashkil qilish, shug‘ullanuvchini faolligini rejalashtirish, anglash, maxsus bilimlarini egallash har qanday pedagogik jarayon singari, harakat ko‘nikmalarini, malakalarini shakllantirish va maxsus bilim olishlari uchun shug‘ullanuvchilarning
Jismoniy tarbiya sifatida gimnastika juda ko’p vaktdan buyon rivojlanib kelgan. Gimnastikaning rivojlanishi janglarni olib borish usullarining, jamiyat tuzilishining o’zgarishlariga va inson to’grisidagi ilmlarni rivojlanishiga uzviy boglik bo’lib kelgan. Kadimlardan, kadimiy Sharkda gimnastik mashgulotlari ko’llanib kelingan. Kadim Gretsiyada ham gimnastika jismoniy tarbiya sifatida ko’llanilgan.
Greklar gimnastika deb butun bir jismoniy tarbiya tizimini atashgan, lekin yoshlarning jismoniy tarbiyasiga va ularni musobakalarga tayyorlashga alohida e’tibor berishgan.
Shuning uchun birinchi tizimni gimnastika,
ikkinchisini esa agonistika deb atashgan. kadimiy greklarning mashgulotlariga yugurish, sakrash, har xil predmetlarni otish, suzish, bugdoy to’ldirilgan koplarni urish kirar edi. Keyinchalik gimnastika Kadimiy Rimda armiyaning jismoniy tarbiyasini kuchaytirishda juda rivojlanadi. Bu erda maxsus gimnastik moslamalar ko’llaniladi, masalan, otda chavandozlarning yurishinn o’rgatish uchun yogoch ot, nayza, pichok sanchishni o’rgatish uchun yogoch moslamalar, dushman istehkomini zabt etish uchun zina va narvonlar.
XIX asrda gimnastika, ya’ni jismoniy tarbiya san’atn hakida birinchi bor ko’llanma chop etildi.
XIX asrda gimnastikaning nazariy asoslari shakllandi va u milliy burjuaziya shaklida rivojlandi. Bu davr janglarni olib borish usullarini anik va tezkor, baravariga buyruklarining bajarilishini talab etardi. Ushbu harakatlarni bajarishga gimnastik mashgulotlar, boshka sport uyinlariga nisbatan ko’l kelardn. Gimnastika mashgulotlarining organizmga ta’sirini anikrok belgilash va hisoblab chikish mumkin edi. Shuning uchun usha davr pedagog va vrachlariga, yoshlarni jismoniy tarbiyalashda gimnastika yagona to’gri yo’l deb hisoblangan. XIX asrning birinchi yarmida uchta milliy gimnastika tizimi - nemis, frantsuz va shved tizimlari shakllandi. Ushbu tizimlarda uch yo’nalish aniklandi.
Shved gimnastikasi gigienik yo’nalishda edi va ko’p mamlakatlarda asosiy gimnastika maktabi sifatida keng tarkaldi. Bu tizimning asoschilari P.Ling va Ya.Ling edi. Daniya ushbu davrda Evropaning rivojlangan mamlakatlaridan biri edi va u erda 1779 yili birinchi gimnastika jamiyati va instituti tashkil etilgan edi. Keyinchalik Stokgolmda maxsus institut ochildi. Ushbu institutda P.Ling o’zining jismoniy tarbiya usullarini ko’llar edi. Jismoniy tarbiya uchun odam tanasining rivojlanishiga va mustahkamlanishiga olib boruvchi mashgulotlar bilan shugullanish kerak deb hisoblardi. Lo’ndasini aytganda gimnastikaning maksadi, insonni soglomlashtirish va tanasini mustahkamlash. P.Ling, gimnastika darslari tizimini ishlab chikdi, bir kator yo’riknomalar yozdi, mashgulotlarni sistemalashtirdi va maxsus snaryadlarni kiritdi.
Shved gimnastika mashgulotlari anatomik belgilar bo’yicha, (badanning kismlari bo’yicha) bir nechta klassifikatsiyaga bo’linardi. ko’l, oyoklar va badanni anik joylashishiga juda katta e’tibor berilardi
Abu Ali ibn Sino «Tib qonunlari» asarida jismoniy mashqlarga katta e’tibor beradi. Salomatlikni muxofaza qilish qoidalarini ko’rib chiqar ekan, olim jismoniy mashqlarning sog’lomlashtirish va davolash amaliyotida tutgan o’rni va ahamiyati haqida mukammal tarzda so’z yuritadi. Ibn Sino olimlar orasida birinchi bo’lib jismoniy Mashqlarni ta’riflaydi: «Uzluksiz chuqUr nafas olish jarayonini keltirib chiqaruvchi erkin harakat jismoniy mashq deyiladi».Buyuk olim ta’kidlashicha, salomatlikni muxofaza qilish tartibida eng asosiysijismoniy Mashqlar Bilan shug’g’ullanish hisoblanadi, undan so’ng ovqatlanish va uyqu tartiblariga rioya qilinadi. Agar odam o’z vaqtida me’yorida jismoniy Mashqlar Bilan shug’ullansa va kun tartibiga rioya qilsa, u xech qanday davolash chorasi va dori-darmonga ehtiyoj sezmaydi. Ibn Sino yozishicha jismoniy mashqlar Bilan shug’ullanmay qo’ygan odamlar sog’lig’i so’nib, xarakatlanishni to’xtatish natijasida kuchi susayib boradi.
1921 yilda II O’rta Osiyo Olimpiadasi ochildi.Uning dasturi I olimpiada dasturiga nisbatan ancha kengaytirilgandi. 1919 – 1921 yillarda Farg’ona maktabida jismoniy madaniyat bo’yicha dars bergan G.M.Bernatskiyning xikoya 14 qilishicha, gimnastika darslari majburiy bo’lgan va talabalar tomonidan sevilib o’rganilgan.1920 yilda Farg’ona oblasti harbiy komiteti qoshidagi Vseobuch bo’limi «Besh yillik maktablarning 1 va 2 sinflarida jismoniy tarbiyadan ta’lim berish bo’yicha qisqa dastur»ni ishlab chiqdi. Dasturda gimnastika, yugurish, sakrash o’yinlari bilan shug’ullanish nazarda tutilgan. Mazkur dastur mundarijasida quyidagilar bayon etilgan. «Gimnastika maqsadi-to’g’ri jismoniy rivojlanishga erishish, organizm faoliyatidagi kamchiliklarni tuzatish, harakatlarni koordinatsiyalash qobiliyatini yuzaga keltirish, tartib-intizomni rivojlantirish va asab sistemasini mustahkamlash. Yugurish: yurak, o’pka, ovqat xazm qilish a’zolarining faoliyatini faollashtirish, ichki a’zolar mushak tolalarini rivojlantirish, iroda va shijoatni kamol toptirish. Sakrash: yuqorida ko’rsatilgan xislatlar hamda epchillikni rivojlantirib, mushaklarni tez qisqartirishiga yordam beradi. O’yinlar: umumiy jismoniy rivojlantiruvchi ta’sir ko’rsatib, asab tizimini mustahkamlaydi, ruhiy hislatlarni rivojlantirib, mustahkamlaydi va umuman pedagogik tarbiya vositalaridan biri hisoblanadi».