Mavzu. Psixikaning evolyutsiyasi va vujudga kelishi Reja
Elementar (sodda) sensor psixika bosqichi
Download 42.17 Kb.
|
Mavzu. Psixikaning evolyutsiyasi va vujudga kelishi Reja
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.Perseptiv bosqich bo’lib, u tashqi
- 3. Intellektual bosqich
|
1.Elementar (sodda) sensor psixika bosqichi -
A.N.Leontev ta'rificha, tashqi muhit obyektning u yoki bu sifatiga qarab javob beraveradi. Bu oddiy sezish bosqichidir. K.E.Fabri fikricha, oddiy sensor psixikaning ikki-past va yuqori darajasiga ajratiladi. Ko’pgina bir hujayralilar hamda ayrim ko’p hujayralilarda psixik rivojlanishning past darajasi kuzatiladi. Bunda psixik faollikning oddiy turlari namoyon bo’ladi. Elementar psixikaning yuqori bosqichida ko’p hujayrali umurtqasizlarda namoyon bo’ladi. 18 A.N.Leontev bo’yicha psixika rivojlanish bosqichlarining jadval ko’rinishi va ularning sxematik ifodalanishi: 2.Perseptiv bosqich bo’lib, u tashqi, obyektiv voqelikni yaxlit aks etishi bilan xarakterlanib, alohida oddiy sezish turi emas. K.E.Fabrining fikricha, perseptiv psixikani ham ikki darajasi mavjud. Past darajaga yuqori darajali umurtqasizlar kiradi. Perseptiv psixikaning quyi bosqichida mavjud bo’lgan hayvonlar uchun ijobiy ta'sir etuvchilarni faol izlash xususiyati xosdir. Predmetni idrok etish-perseptiv psixikaning yuqori darajasidir. Ushbu daraja rivojlangan nerv tizimiga ega umurtqalilarga xosdir. 19 A.N.Leontev bo’yicha psixika rivojlanish bosqichlarining jadval ko’rinishi va ularning sxematik ifodalanishi: 3. Intellektual bosqich - yuksak darajada rivojlangan nerv tizimiga ega bo’lganlar, ya'ni odamsimon maymunlarga xosdir 20 • tirik оrganizmning biоlоgik ahamiyatiga ega bo‘lgan (biоtik) ta’sirоtlarning ta’siriga javоb berish qоbilshti demakdir Ta’sirlan uvchanli k • o’simlik va hayvоnlarga mansub shakllar evоlyutsiyasining barcha bоsqichlarida jamiki jоnli оrganizmlar in’ikоsning alоqida, biоlоgik shakli – ta’sirlanuvchanlikka ega bo‘ladi Ta’sirlan uvchanli k •Biоtik оmillarga nisbatan o‘ziga xоs harakatlar bilan javоb berish usullari trоpizmlar yoki taksislar deb ataladi Trоpizml ar yoki taksislar Trоpizm turlari fоtоtrоpshm termоtrоpizm xemоtrоpizm tоpоtrоpizm • jоnli оrganizmning yorug‘lik ta’siri оstyda xarakatlanish tendentsiyasi fоtоtrоpizm • issiqlik ta’siri оstida xarakatlanish tendentsiyasi termоtrоpizm • muayyan fizikaviy-kimyoviy muhitni tanlash tendentsiyasi xemоtrоpizm tоpоtrоpizm- mexanik usul bilan qo‘zgatuvchining ta’siri оstida harakatlanish tendentsiyasi kabi turlari va bоshqa bir qancha trоpizmlar mavjuddir Yuksak taraqqiy etgan hayvоnlarda sezuvchanlik оshib, sezgi оrganlari shakllanadi Narsalarning o‘zicha (birоn bir оrganik ehtiyojni ular yordamida qоndirib bo‘lmasligi ma’nоsida) ahamiyatsiz belgilari (hidi, shakli, rangi) signallik ahamiyatiga ega bo‘ladi (Psychology-textbooks. Henry Gleitman, James Gross, Daniel Reisberg- 8 th ed. Printed in Canada 2011.57) |
