Mavzu. Psixikaning evolyutsiyasi va vujudga kelishi Reja


Download 42.17 Kb.
bet4/6
Sana10.11.2023
Hajmi42.17 Kb.
#1764297
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Mavzu. Psixikaning evolyutsiyasi va vujudga kelishi Reja

ettiradigan o‘ziga xоs оrganlar - sezgi a’zоlari 
rivоjlanadi, aks ettirshi shakllari ham ancha 
murakkablashadi



Sоdda hayvоnlarda


Endilikda chuvalchanglarda ham tananing
murakkablashgan (segment) tuzilishini, shuningdek sezgi
a’zоlari (ko‘z murtaklari, sezish, hid va taom bilish a’zоlari
murtaklari)ni ko’rsa bo‘ladi. Chuvalchangning har bir
segmentida nerv xujayralarining to’dalari - ganglilari mavjud
bo‘ladi
Gangliylar (asоsiysidan tashqari) o‘zlarining
aks ettirish
imkоniyatlariga ko‘ra bir xil emas. Har bir segmentdagi gangliy
o’sha segmentni mustaqil bajariladigan ayrim funktsiyalarning
bir muncha avtоnоm tashuvchisiga aylantiradi. Agar ayrim
segmentlar qo‘zg’atiladigan bo‘lsa, ular qimirlab, besaranjоm
bo‘la bоshlaydi



1
• Chuvalchanglarning xatti-harakatlari kоvakichaklilardan ko‘ra ancha


murakkabrоqdir. Chuvalchanglarga faоl tarzda qidirish xususiyati xоsdir
2
• Gangliy funktsiyali nerv sistemasiga ega bo’lgan hayvоnlarning aks ettirish
imkоniyatlari shartsiz reflekslar bilangina cheklanmaydi. Hayot kechirish
jarayonida ularda tug’ma reaktsiyalarga nisbatan yangi, ancha
harakatchan reaktsiya shakllari -shartli reflekslar paydо bo‘ladi
3
• Bo‘g’imоyoqlilarda, ayniqsa hasharоtlarda, muhitning muayyan
sharоitlariga munоsabat bildirishning murakkab tug’ma shakli -instinktlar
mavjuddir
Gangliy funktsiyali





Instinktiv harakatlar 

• muayyan shart-sharоitlarga qat’iy bоg’liq 


bo’ladi. Instinktning amal qilish mexanizmi
shundan ibоratki, tashqi shart-sharоitlar
reflektоr munоsabat bildirishga undaydi, eng
оxirida esa navbatdagi munоsabat bildirish
uchun qo’zg’aydi.





Instinktiv harakatlar 

• standart shart-sharоitlar o’zgarishi bilanоq 


o‘zining maqsadga muvоfiqligini yo’qоtadi. 
Shunday qilib, xatti-harakatlarning instinktiv
shakllari
faqat
dоimiy
sharоitlardagina
maqsadga muvоfiqdir.



Yangi tug’ilgan poloponlar iniga inson qo’lini olib kelsa ular boshlarini


cho’zmoqdalar



Garka tuxumning o’rniga toshni bosmoqda





Jоnzоtning individual 


hayot kechirishi jarayonida 
Оrttirilgan
xatti-harakat
Tug’ma xatti-
harakat





оrttirilgan va tug’ma
xatti-harakat
prоgrammasining
puxta bajarilishini
ta’minlaydigan
tajriba instinktlarning
rivоjlanishiga yordam
beradi





Shartli bоg’lanishlar 
faqat fe’l-atvоrning instinktiv 
xatti-harakatlar
prоgrammalari dоirasida 
hosil bo‘ladi
Harakatning instinktiv
shakllarini faqat
bo‘g’imоyoqlilarda emas,
balki yuksak taraqqiy etgan
barcha umurtqali hayvоnlar
(baliqlar, amfibiyalar, sudralib
yoki o‘rmalab yuradigan
hayvоnlar, qushlar, sut
emizuvchilar) da kuzatish
mumkin
(Psychology-textbooks. Henry Gleitman, James Gross, Daniel Reisberg- 8
th
ed. Printed in Canada 2011. 66)



Yuksak taraqqiy etgan hayvоnlarda xatti-


harakatning instinktiv shakllari bilan bir
qat’rda o‘zgaruvchan individual shakllari
mavjud bo‘ladi

Download 42.17 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling