Mavzu: Psixodiagnostika metodlari

Mavzu:TESTLARNING KLASSIFIKATSIYASI

REJA

1.Psixologik testlar va ularning klassifikatsiyasi.

2.So‘rovnomalar. So‘rovnoma klassifikatsiyasi.

 

Akimova M.K.,Gurevich K.M. bo`yicha:

• Psixodiagnostik
• metodika
• turlari

• Formallashgan
• metodikalar

• Kam formallashgan
• metodikalar

Formallashgan metodika – aniq shakldagi qoidalarga qat`iy amal qilishni talab qiluvchi metodikalar.

Kam formallashgan metodikalar – bu qo`llashning qat`iy, aniq qoidalariga ega bo`lmagan metodikalar bo`lib, ko`proq psixodiagnostning psixik intuitciyasi va kasbiy tajribasiga bog`liq metodikalar.

• Formallashgan
• metodikalar

• Testlar

• So`rovnomalar

• Proektiv
• texnika
• metodikalari

• Psixofiziologik
• metodikalar

• Kam
• formallashgan
• metodikalar

• Kuzatish

• Suhbat

• Faoliyat
• mahsulinii
• tahlil qilish

L.F.Burlachuk bo’yicha

• Psixologik tadqiqot
• metodlari

• Tadqiqotchilik
• metodlari

• Diagnostik
• metodlar

• Ob`ektiv
• yondashuv

• Noeksperimental
• (tavsifiy)

• Eksperimental

• Sub`ektiv
• yondashuv

• Proektiv
• yondashuv

• Psixodiagnostik
• metodlar

• Ob`ektiv
• yondashuv

• Sub`ektiv
• yondashuv

• Proektiv
• yondashuv

• 1.Intellekt testlari
• 2.Maxsus qobiliyat
• testlari
• 3.Shaxs testlari
• 4.Muvaffaqiyat testlari

• 1.Shaxs so`rovnovalari
• 2.Psixik holatlar va
• kayfiytnio`rganish
• so`rovnomalari
• 3.Anketa so`rovnovalari

• 1.Motor-ekspressiv
• 2.Pertcepchiv-strukturaviy
• 3.Appertcepctiv-dinamik

Test – standartlashtirilgan, faollikni talab

Test – standartlashtirilgan, faollikni talab

etuvchi, vaqt jihatdan chegaralan-

gan holda bajariladigan topshiriq-

lar bo`lib, uning natijasi miqdor

va sifat jihatdan baholanib, shaxs-

individual-psixologik xususiyat-

larini aniqlash imkonini beruvchi

metod (L.F.Burlachuk).

So`rovnovalar – savol va mulohaza-

• So`rovnovalar – savol va mulohaza-
• lar tarzida berilgan
• topshiriqlarga tek-
• shiriluvchidan ma`-
• lumot olishga
• qaratilgan psixo-
• diagnostik meto-
• dikalar guruhidir.

Shaxs so`rovnomalari –
bu shaxsning alohida xususiyatlarini aniqlash va baholash uchun qo`llaniladigan metodik vositalar majmuidir.
Ushbu metodning nazariy asosi – introspektcionizm hisoblanadi.
So`rovnoma metodi 1-bo`lib F.Galton tomonidan shaxs sifatlarini emas, balki insonning bilish sohasini baholash uchun qo`llanilgan(ko`rish idroki, aqliy obraz).
XIX asr oxirlarida ushbu metod yordamida xotira (Bine,E.Kurt`e), umumiy tushunchalar (T.Ribo), ichki nutq (O.Sen-Pol) tadqiq qilingan.
Shaxs so`rovnomalaridan biri amerikalik psixolog R.Vudvorts tomonidan 1919 yilda ishlab chiqilgan “Shaxs haqidagi ma`lumotlar blanki” dir.
Ushbu so`rovnoma harbiy xizmatchilarning nevrotik simptomatikasini aniqlash va ularni xizmatchilar safidan chiqarish uchun mo`ljallangan.

• Akimova M.K. va Gurevich K.M. bo`yicha shaxs so`rovnomalarini quyidagicha tasniflash mumkin:

Tipologik so`rovnomalar (MMPI,X.Shmishek xarakter aktcentuatciyasi tiplarini aniqlash)
Shaxs xususiyatlarini aniqlash so`rovnomalari(R.B.Kettel )
Motivlarni aniqlash so`rovnomalari
Qiziqishlarni aniqlash so`rovnomalari
Qadriyatlarni aniqlash so`rovnomalari
Ustanovkalarni aniqlash so`rovnomalari
MMPI – (Minnesota Multiphasik Personality Inventory) Minnesot ko`p omilli shaxs so`rovnomasi 1941 yilda S.Xetuey va Dj.Makkinli tomonidan ishlab chiqilgan.
Ushbu so`rovnoma norma va patologiyani aniqlash uchun mo`ljallangan.
16 dan 55 yoshgacha bo`lgan 700 nafar sinaluvchilarda standartlashtirilgan.
550 ta tasdiqdan iborat bo`lib, ularga “to`g`ri”,”noto`g`ri”,”aytish qiyin” tarzida javob berish so`raladi.
10 ta asosiy va yana 3 ta nazorat shkalasidan iborat.
1.Ipoxondriya shkalasi (sog`ligiga haddan ortiq etibor qaratish)
2.Depressiya shkalasi (ta`sirchanlik,o`zidan qoniqmaslik).
3.Isteriya shalasi (namoyishkoronalik).
4.Psixopatiya shkalsi (ijtimoiy dezadaptatciya,o`zini tutolmaslik, agressivlik,ta`sirchanlik).
5.Erkaklik va ayollik shkalasi (ayollik yoki erkaklik roli bilan identefikatciya).
6.Paranoyallik shkalasi (egoizm,o`zidan mamnunlik)
7.Psixoasteniya shkalasi(xavotirli, shubhali,o`z kuchlariga ishonmaslik).
8.Shizoidlikni aniqash shkalasi(autistik tip).
9.Gipomaniya shkalasi(sababsiz ko`tarinki kayfiyatda bo`lish,faollik,g`ayratlilk)
10.Ijtimoiy introversiya shkalasi(munosabatlarda tortinish, uyalish)
X.Shmishekning aktcentuatciya tiplarini diagnostika qilishga mo`ljallangan metodika.
K.Leongardning xarakter aktcentuatciyasi kontceptciyasi asosida yaratilgan. Bunda 10 ta tip ajratib ko`rsatiladi :

• boshqalarning diqqat markazida bo`lish

Namoyishkorona tip

• Haddan ortiq tartiblilik,qat`iyatsizlik,ehtiyotkorlik,o`zgarishlarga noqobillik

Pedantik tip

• Kuchli barqaror affekt,emotcional kechinmalarni uzoq saqlanishi

Qotib qoluvchi tip

• Impulsivlik

Qo`zg`aluvchan tip

• Doimo ko`tarinki kayfiyatning ustuvorligi

Gipertim tip

• Gipertimning aksi,hayotning achchiq, qora tomonlariga etiborlilik,passivlik

Distim tip

• Omadsizliklardan cho`chish,kuchli xavotirlanish, tortinchoalik, o`z kuchlariga ishonmaslik

Xavotirli tip

• Gipertim va distim holatlarni doimiy almashinib turishi

Ciklotim tip

• Quvonchli holatlarga va qayg`uga kuchli reaktciya ko`rsatish, haddan ortiq ta`sirchanlik

Ekzaltir tip

• Yumshoq ko`ngillilik, dilkashlik,yuqori empatiya, yig`loqilik

Emotiv tip

Proektiv texnikalar

• Proektiv texnikalar

Ushbu metodikalar asosi so`zli assotcialar metodi hisoblanadi
So`zli assotciyalar metodi F.Galton nomi bilan bog`langan.
Assotcionizmdan tashqari bu metodlarning asosi psixoanalizga borib taqaladi.
Psixoanalizning asosiy tushunchasi ongsizlikdir.
Dastavval,bu tushuncha shaxsning yashirin harakatlantiruvchi kuchi , organizmning yashirin tubidan harakat qiluvchi motiv deb qaralgan. Aql ongsizlikka nisbatan yashirin mexanizm bo`lib xizmat qiladi.
Ongsizlik sohasiga kirish, undagi yasharin tendentciyalarni tushunish uchun eksperiment davomida ongni o`ziga xos topshiriqlarni hal qilishga qaratish lozim bo`lgan. Bu esa shaxsda ongsizlikni ihtiyorsiz tarzda namoyon qilish imkonini yaratgan. Aynan mana shunday topshiriqlar proektiv metodikalarga kiritilgan.