Mavzu: psixologiya fani predmeti maqsadi va vazifalari reja: Psixologiya fanining predmeti va vazifalari

So'rov usullari- bu og'zaki muloqotga asoslangan axborot olish usullari. Ushbu usullar doirasida suhbat, suhbat (og'zaki so'rov) va anketa (yozma so'rov) ni ajratib ko'rsatish mumkin.
Suhbat- maxsus tuzilgan dastur bo'yicha shaxsiy muloqot jarayonida psixik hodisalar haqidagi faktlarni to'plash usuli. Suhbatni ushbu tadqiqotda katta ahamiyatga ega bo'lgan cheklangan miqdordagi masalalarga qaratilgan yo'naltirilgan kuzatish sifatida ko'rish mumkin. Uning xususiyatlari o'rganilayotgan shaxs bilan muloqotning darholligi va savol-javob shaklidir.
Suhbat odatda ishlatiladi: sub'ektlarning o'tmishi haqida ma'lumot olish uchun; ularning individual va yosh xususiyatlarini (moyillari, qiziqishlari, e'tiqodlari, didlari) chuqurroq o'rganish; o'z harakatlariga, boshqa odamlarning harakatlariga, jamoaga va boshqalarga munosabatni o'rganish.
Suhbat yoki hodisani ob'ektiv o'rganishdan oldin (tadqiqot o'tkazishdan oldin dastlabki tanishuvda) yoki unga ergashadi, lekin kuzatish va tajribadan oldin ham, keyin ham (aniqlangan narsani tasdiqlash yoki aniqlashtirish uchun) ishlatilishi mumkin. Qanday bo'lmasin, suhbat boshqa ob'ektiv usullar bilan birlashtirilishi kerak.
Suhbatning muvaffaqiyati tadqiqotchi tomonidan uning tayyorgarlik darajasiga va mavzularga berilgan javoblarning samimiyligiga bog'liq.
Tadqiqot usuli sifatida suhbat uchun ma'lum talablar mavjud:
Tadqiqotning maqsadi va vazifalarini aniqlash kerak;
Reja tuzilishi kerak (lekin rejalashtirilgan holda suhbat shablon-standart xarakterga ega bo'lmasligi kerak, u har doim individualdir);
Suhbatni muvaffaqiyatli o'tkazish uchun qulay muhit yaratish, har qanday yoshdagi sub'ekt bilan psixologik aloqani ta'minlash, pedagogik takt, qulaylik, xayrixohlikka rioya qilish, suhbat davomida ishonch muhitini, samimiylikni saqlash kerak;
Oldindan yaxshilab o'ylab ko'rish va mavzuga beriladigan savollarni belgilash kerak;
Har bir keyingi savol sub'ektning oldingi savolga javobi natijasida yuzaga kelgan o'zgargan vaziyatni hisobga olgan holda qo'yilishi kerak;
Suhbat davomida mavzu suhbatni olib boruvchi psixologga ham savollar berishi mumkin;
Mavzuning barcha javoblari diqqat bilan qayd etiladi (suhbatdan keyin).
Suhbat davomida tadqiqotchi mavzuning xulq-atvorini, yuz ifodasini, nutq bayonotlarining xarakterini - javoblarga ishonch darajasini, qiziqish yoki befarqlikni, iboralarning grammatik qurilishining o'ziga xosligini va boshqalarni kuzatadi.
Suhbatda qo‘llaniladigan savollar mavzuga tushunarli, bir ma’nosiz va o‘rganilayotgan kishilarning yoshi, tajribasi, bilimiga mos bo‘lishi kerak. Na ohangda, na mazmunda ular mavzuni ma'lum javoblar bilan ilhomlantirmasligi kerak, ularda uning shaxsiyati, xatti-harakati yoki biron bir sifatini baholash bo'lmasligi kerak.
Savollar bir-birini to'ldirishi, o'zgarishi, o'rganishning borishi va sub'ektlarning individual xususiyatlariga qarab o'zgarishi mumkin.
Qiziqish hodisasi haqidagi ma'lumotlarni to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita savollarga javoblar shaklida olish mumkin. To'g'ridan-to'g'ri savollar ba'zan suhbatdoshni chalg'itadi va javob nosamimiy bo'lishi mumkin ("Ustozingizni yoqtirasizmi?"). Bunday hollarda, suhbatdoshning haqiqiy maqsadlari yashiringanida bilvosita savollardan foydalangan ma'quldir («Sizningcha, «yaxshi o'qituvchi^?»)
Mavzuning javobiga aniqlik kiritish zarur bo'lsa, yetakchi savollarni bermaslik, taklif qilmaslik, ishora qilmaslik, bosh chayqamaslik va hokazo. Savolni betaraf shakllantirgan ma'qul: “Buni qanday tushunish kerak?”, “Iltimos, fikringizni tushuntirib bering. ," yoki proektiv savol bering: "Agar odam haqsiz ravishda xafa bo'lgan bo'lsa, nima qilishi kerak deb o'ylaysiz?" Yoki xayoliy odam bilan vaziyatni tasvirlab bering. Keyin suhbatdosh javob berayotganda o'zini savolda ko'rsatilgan shaxsning o'rniga qo'yadi va shu bilan vaziyatga o'z munosabatini bildiradi.
Suhbat bo'lishi mumkin standartlashtirilgan barcha respondentlarga beriladigan aniq ifodalangan savollar bilan va standartlashtirilmagan savollar erkin berilganda.
Ushbu usulning afzalliklari uning individuallashtirilgan tabiati, moslashuvchanligi, sub'ektga maksimal darajada moslashishi va u bilan bevosita aloqada bo'lishini o'z ichiga oladi, bu uning javoblari va xatti-harakatlarini hisobga olish imkonini beradi. Usulning asosiy kamchiligi shundaki, sub'ektning psixik xususiyatlariga oid xulosalar uning o'z javoblari asosida amalga oshiriladi. Ammo odamlarni so'z bilan emas, balki amallar, aniq harakatlar bilan hukm qilish odatiy holdir, shuning uchun suhbat davomida olingan ma'lumotlar ob'ektiv usullar ma'lumotlari va vakolatli shaxslarning suhbatdosh haqidagi fikri bilan bog'liq bo'lishi kerak.