Mavzu: Qattiq jism aylanma harakati. Reja: Qattiq jism aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasi

2-rasm. Moddiynuqtaimpulsmomentivektoriningyo‘nalishi
- radius - vektor va - impuls vektori yotgan tekislikka perpendikulyar ravishda 0 nuqtaga joylashtirilgan parma dastasining aylanma harakat yo‘nalishi impuls yo‘nalishi bilan mos tushganda,parmaning ilgarilanma harakat yo‘nalishi impuls momenti ning yo‘nalishini ko‘rsatadi:
(3.1)
Impuls momentining moduli quyidagiga tengdir:

4. 
   Impuls momentining o’zgarish va saqlanish qonuni.
   

Moddiy nuqta impuls momenti o‘zgarish qonunini impuls momentining vaqt bo‘yicha hosilasi orqali topamiz:

• 
  va vektorlar parallel, kolleniarvektorlarningko‘paytmasibo‘lganiuchun ga teng bo‘ladi, u holda
  

ya’ni
(4.1)
Moddiy nuqta impulsining biror nuqtaga nisbatan o‘zgarishi, shu moddiy nuqtaga ta’sir qiluvchi kuch momentiga tengdir.
Agar bo‘lsa, impuls momentining saqlanish qonunini ifodasiga ega bo‘lamiz.
,
Ixtiyoriy o‘q atrofida aylanma harakat qilayotgan moddiy nuqtaga tashqi kuch momenti ta’sir etmasa, u o‘zining impuls momentini miqdor va yo‘nalishi jihatdan o‘zgarmas holda saqlaydi.

5. 
   Umumiy tushunchalar
   

1 - shakl.


.2 - shakl.
Cho’zilish - siqilishdagi kuchlanganlik holatining tahlili shuni ko’rsatdiki, sterjendan ajratilgan to’rtburchak element tomonlarida normal va Urinma kuchlanishlar ta’sir etadi. Bunda normal kuchlanishlarning qiymati va yo’nalishlaridan qat’iy nazar Urinma kuchlanishlar juftlik qonuniga bo’ysunadi.
Aytaylik, shunday kuchlanish holati mavjud bo’lsinki, ajratilgan element tomonlariga faqat Urinma kuchlanishlar ta’sir etsinlar (8.1 - shakl).
Tomonlariga faqat Urinma kuchlanishlar ta’sir qiladigan elementning kuchlanganlik holati sof siljish deb ataladi. Element tomonlari sof siljish yuzachalari deb yuritiladi.
Bir jinsli sof siljish kuchlanganlik holatiga misollar sifatida sharnirli biriktirilgan taxtakachlar orasiga joylashtirilgan plastinkaning (8.2 - shakl) va yupqa devorli stilindrsimon trubaning (8.3 - shakl) kuchlanganlik hollatlarini ko’rsatish mumkin.


8.3 - shakl.
Shuni aytish kerakki, amalda siljish deformastiyasi sof holda deyarli uchramaydi. U boshqa deformastiyalar bilan, ayniqsa, egilish deformastiyasi bilan birgalikda hosil bo’ladi. Shuning uchun siljishga, boshqacha qilib aytganda qirqilishga, hisoblarda qator soddalashtirishlarni qabul qilishga to’gri keladi.