Mavzu: qattiq jismlarning issiqlikdan kengayishi. Qattiq jismlarning issiqlik sig’imi reja

4.5-rasm. Issiqlik o'tkazuvchanlik koeffitsiyenti ni T temperaturaga bog’liqligi
Kristall qattiq jismda issiqlik harakatining susayishi tufayli, maʼlum oʻtishlar paramagnitning ferromagnitga yoki antiferromagnitga oʻtishida tartibsiz aylanma harakat tartibli holatga oʻtadi. Kristall qattiq jismlar atomlarining issiqlik harakati, kvant statistikaga asosan, fononlar gazi orqali tavsiflanadi; issiqlik qattiq jismda fononlar yordamida uzatiladi. Qattiq jismlarning issiqlik sig'imi deb temperatura bir gradusga o'zgarganda uning ichki energiyasi o'zgarishi miqdoriga aytiladi.
U quyidagiga teng: . (4.1)
Jismning hajmi o'zgarmas bo'lganda issiqlik sig'imi: , bosim o'zgarmas bo'lganda esa: (4.2) ga teng bo'ladi.
Odatda, temperatura o'zgarganda kristall qattiq jismlarning hajmi kam o'zgarganligi tufayli ularning issiqlik sig'imi desa bo'ladi. (Xona temperaturasida sig'im sig'imdan ~ chamasi ortiq xolos).
Demak gramm molekulyar (molyar) issiqlik sig'im:
bo'ladi. (4.3)
bir atomli kristall qattiq jismning molyar issiqlik sig'imi bo'lishi kerak. Bu qonunni Dyulong-Pti qonuni deyiladi. Quyidagi jadvalda ba'zi moddalarning issiqlik sig'imi berilgan:

Moddalar		Moddalar
Alyuminiy Temir Oltin Miss Qalay	6.14 6.39 6.36 5.90 6.63	Platina Kumush Rux Yod	6.29 6.13 6.10 6.60

Ikki atomli kristallar uchun bir atomli kristallarnikidan 2 barobar, ya'ni chunki bularning bir grammoli energiyasi 2 barobar ko'p, uch atomli kristallar uchun bo'lishi kerak. Bir qator kristallar uchun o'lchashlar mos qiymatlarni beradi.

Moddalar		Moddalar
	11.3 12.1		18.2 18.6

Kvant nazariyasiga asosan past temperaturalarda Dyulong-Pti qonunidan chetlashish kuzatiladi, aniqrog'i issiqlik sig'imining kamayishi kuzatiladi.

Misol:

Mis		Olmos
Temperatura, ^0С			Temperatura, ^0С
-259 -186 -39 -50	0,04 3,32 5,59 5,90		-183 -66 -85 -985	0,03 0,64 2,12 5,51

1821 yil Zeebek effekti ochilgan. Ikki xil o'tkazgich uchlari kavsharlanib, ularning uchlarining temperaturasi har xil bo'lsa, bu o'tkazgichda termo E.Yu.K. hosil bo'ladi: -termo E.Yu.K. koeffisenti:

Bu Zeebek effektiga asosan termopara yaratilgan.