Мавзу: qishloq xo’jaligi va atrof-muhit muhofazasi Табиатдан фойдаланишнинг барқарорлигини таъминлаш Қишлоқ хўжалиги таркибини қайта тўзиш

Мавзу: qishloq xo’jaligi va atrof-muhit muhofazasi
Табиатдан фойдаланишнинг барқарорлигини таъминлаш


Қишлоқ хўжалиги таркибини қайта тўзиш
Қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилиш.
Режа:

1. 
   Табиатдан фойдаланишнинг барқарорлигини таъминлаш
   

Mavzu: Dunyo qishloq xo’jaligi va atrof-muhit muhofazasi.

Minglab yillar davomida kishilarning qishloq xo’jaligi bilan shug’ullanishi atrof-muhitga katta ta’sir ko’rsatib kelgan.Tabiiy landshaft o’rnida antropogen landshaft shakllandi.Hozirda Antarktidadan tashqari barcha materiklarda antropogen landshaftni ko’rish mumkin.Dehqonchilik va chorvachilikni ekstensiv rivojlantirilishi (atrof-muhitga) erlarni haydash va o’rmonlarni kesish orqali kuzatiladi.

Qo’riq yerlarning o’zlashtirilishi hozirda ayniqsa, Osiyo,Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlarida kuzatilmoqda.Intensiv qishloq xo’jaligi rivojlangan (Yevropa va Shimoliy Amerika mamlakatlarida) mamlakatlarda atrof-muhitga kuchli ta’sir kuzatilmoqda.Sababi intensiv qishloq xo’jaligi uchun ximiya sanoati va mashinasozlik sanoati mahsulotlari yetakchi hisoblanadi.Masalan: hozirda jahon qishloq xo’jaligida 100000ga yaqin ximiyaviy preparatlar qo’llanilmoqda.Har yili dalalarga 500mln.t. kimyoviy o’g’it va 4-5 mln.t. turli xil ximiyaviy zaharli moddalar sepilmoqda.
Qishloq xo’jaligini kimyolashtirishdan katta iqtisodiy foyda olinadi,lekin pestisidlar,gerbisidlar(o’simliklarga qarshi), insektisidlar(hashorotlarga qarshi) atrof-muhitni,ayniqsa,mln. yillar shakllangan ekologik muvozanatni kuchli zararlaydi.
Dunyo bo’yicha qishloq xo’jaligi ximiyalashtirishdan yiliga 400000dan -2mln.gacha odam zaharlanmoqda.Bularning asosiy qismi rivojlanayotgan mamlakatlarning qishloq aholisidir.Masalan: paxta yakka hokimligi davrida qishloq atrofida ba’zan odamlar ustidan samolyot va OVXlarda dori sepishgan.
AQSH va boshqa rivojlangan mamlakatlarda qishloq xo’jaligida zaharli moddalarni qo’llash butunlay taqiqlangan.Ximiyaviy o’g’itlar (fosforli,kaliyli,azotli)ni erlarga muttasil yiliga solish tuproqning tabiiy xususiyatini yo’qotadi,strukturasini buzadi,foydali tuproq hayvonlari va mikroorganizmlarini kamaytirib yuboradi yoki butunlay yo’qotadi.Masalan: tuproq chuvalchanglarini,tuganak bakteriyalarni.Organik o’g’itlar esa buning aksi.
XX-asrning 80-yillaridan boshlab, dastlab AQSH va G’arbiy Yevropa davlatlarida qishloq xo’jaligi zararkunandalariga qarshi biologik kurash usuli rivojlandi. Baliq ovlash bilan insoniyat qadimdan shug’ullanadi.Hozirda dunyoda 15mln. kishi baliq ovlash bilan shug’ullanadi.

Сувдан ва ердан фойдаланиш соҳасида вужудга келган амалиётнинг камчиликлари келтириб чиқиарган экологик муаммолар тугуни фақат мамлакат қишлоқ хўжалигини изчил суратда ислоҳ қилган тақдирдагина ечилиши мумкин.

Жаҳон тажрибаси шуни кўрсатмоқдаки, қишлоқ хўжалигининг ўзини ҳам, деҳқон аҳолисининг яшаш муҳитини ҳам соғломлаштириш учун экинлар хилини кўпайтиришга ўтиш (бедазорлар ва бошқа ўтзорларни кенгайтирган ҳолда) гаров бўлиб хизмат қилади. Мамлакат иқтисодиётининг мустаҳкамланиши ва унинг экспорт имкониятларини ошиб бориши бунинг учун яхши шароитлар яратади. Қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришини бошқариш давлат учун керакли ишлаб чиқариш тўзилмасини таъминлашга қаратилган, бу ишлаб чиқаришни ҳудудлар бўйича тўғри жойлаштиришга, илғор технологиялардан фойдаланишга ва шу кабиларга қаратилган иқтисодий воситаларни кучайтириш ҳам зарур йўналишда ўзгаришлар қилишга ёрдам беради. Деҳқонларнинг ўз меҳнатлари натижасида моддий манфаатдорлиги ва шунга мувофиқ ҳолда ва сувнинг фойдали самараси ердан ўзоқ муддат фойдаланиш кафолатлари ва етиштирилган қишлоқ хўжалик маҳсулотини тасаввуф этиш ҳуқуқи берилган тақдирда ошади. Бу соҳадаги биринчи навбатда турган чора-тадбирлар қуйидагилардан иборатдир:
-қишлоқда мулкчилик муаммоларини ҳал қилиш (юқори товарли қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришда пайчилик муносабатларини оилавий пудратга асосланган меҳнатни ташкил этиш билан уйғунлаштирган ҳолда ривожлантириш);
-фермер хўжаликларини ва шахсий (деҳқон) хўжаликларини янада ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш ;
-қишлоқ инфратўзилмасини ривожлантириш;


-ҳуқуқий базани такомиллаштириш (янги қонун ҳужжатларини ишлаб чиқиш, мавжудларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш, уларни амалга ошириш механизмларини ишлаб чиқиш);
-дон ва пахта давлат буюртмаларини босқичма-босқич бекор қилиш;
-ўғитлар ва техникага бериладиган субсидияларни аста-секин бекор қилиш ҳамда сувдан пул тўлаб фойдаланишга тадрижий сурoатда ўтиш.
Ўзбекистоннинг сув ва ер ресурслари республикани барқарор ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг асосий табиий омилларидир. Шу билан бирга бу ресрурлар энг кўп антропоген оғирликни ўзларида сезмоқдалар ва тўташ даражасига тушиб қолиб, ҳали ҳам самарасиз ва исрофгарчилик билан ишлатилмоқда. Бу билан республиканинг табиий ва иқтисодий имкониятига зарар етқизилмоқда. Сув ва ер ресурсларидан барқарор фойдаланишни таъминлашга қаратилган тавсиялар ва дастурларни ишлаб чиқиш АМММҲРнинг асосий йўналишларидан биридир.