Mavzu: qo`shilgan qiymat solig`ini byudjetga undirishda mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo`llari

2011-2014 yillarda O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti 
daromadlarining asosiy ko’rsatkichlari
8
 
 
Ko’rsatkichlar 
2011 yil 
2012 yil 
2013 yil 
2014 yil (reja) 
mln.so’m 
jami 
nis-n, 
%da 
mln.so’m 
jami 
nis-n, 
%da 
mln.so’m 
jami 
nis-n, 
%da 
mln.so’m 
jami 
nis-n, 
%da 
I. 
Davlat 
maqsadli 
jamg’armalar daromadlarisiz 
- jami 
16178563,5 
100 
20614100,0 
100 
25104900,0 
100 
30160800,0 
100 
1.To’g’ri soliqlar 
4238732,8 
26,2 
5196400,0 
25,2 
6583100,0 
26,2 
7790400,0 
25,8 
1.1. 
Yuridik 
shaxslardan 
olinadigan foyda solig’i 
825011,7 
5,1 
917200,0 
4,4 
1239000,0 
5,0 
1302300,0 
4,3 
1.2. Savdo va umumiy 
ovqatlanish korxonalaridan 
olinadigan 
yagona 
soliq 
to’lovidan davlat byudjetiga 
ajratmalar 
527481,4 
3,3 
703500,0 
3,4 
817300,0 
3,2 
989800,0 
3,3 
1.3. Yagona soliq to’lovidan 
davlat byudjetiga ajratmalar 
378360,0 
2,3 
538500,0 
2,6 
755100,0 
3,0 
911600,0 
3,0 
1.4. Jismoniy shaxslardan 
olinadigan daromad solig’i 
1789700,0 
11,1 
2372700,0 
11,5 
2769700,0 
11,0 
3313900,0 
11,0 
1.5. Yuridik va jismoniy 
shaxslardan 
olinadigan 
qat’iy soliq 
187547,1 
1,1 
218100,0 
1,1 
342100,0 
1,3 
50500,0 
1,7 
1.6. 
Obodonlashtirish 
va 
ijtimoiy 
infratuzilmani 
rivojlantirish solig’i 
530632,6 
3,3 
446400,0 
2,2 
659900,0 
2,6 
767800,0 
2,5 
2. Egri soliqlar 
8656853,1 
53,5 
11187800,0 
54,3 
13039400,0 
51,9 
15618200,0 
51,8 
2.1. 
Qo’shilgan 
qiymat 
solig’i 
5228773,9 
32,3 
6784500,0 
33,0 
7737800,0 
30,8 
9123100,0 
30,2 
2.2. Aktsiz solig’i 
2481794,0 
15,3 
3115500,0 
15,1 
3726500,0 
14,8 
450600,0 
15,0 
2.3. Bojxona boji
515980,5 
3,2 
732400,0 
3,5 
992600,0 
4,0 
1142000,0 
3,8 
2.4. Transport vositalariga 
benzin, dizel yoqilg’isi va 
gaz 
ishlatganlik 
uchun 
olinadigan soliq 
430304,7 
2,6 
555400,0 
2,7 
582500,0 
2,3 
847100,0 
2,8 
3. Mol-mulk solig’i va resurs 
to’lovlari 
2308908,7 
14,3 
2746400,0 
13,3 
3755500,0 
15,0 
4521400,0 
15,0 
3.1. Mol-mulk solig’i 
490536,2 
3,0 
642000,0 
3,1 
831400,0 
3,3 
1135000,0 
3,8 
3.2. Yer solig’i 
346862,9 
2,1 
446000,0 
2,2 
646300,0 
2,6 
665200,0 
2,2 
3.3. 
Yer 
qa’ridan 
foydalanganlik uchun soliq 
1409715,0 
8,7 
1585300,0 
7,7 
2180100,0 
8,7 
2595800,0 
8,6 
3.4. 
Suv 
resurslaridan 
foydalanganlik uchun soliq 
61794,6 
0,4 
73100,0 
0,3 
97700,0 
0,4 
125400,0 
0,4 
4. Ustama foyda solig’i 
142314,4 
0,8 
250000,0 
1,2 
294500,0 
1,2 
388400,0 
1,3 
5. Boshqa daromadlar 
831754,5 
5,1 
1233500,0 
6,0 
1432400,0 
5,7 
1842400,0 
6,1 
 
Yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki davlat budjeti daromadlari 
yillar davomida o’sib borganloigini ko’rishimiz mumkin. 
2011-yilda Davlat budjeti maqsadli jamg’armalar daromadlarisiz jami 
16178563,5 mln.so’mni tashkil qilagan bo’lsa, 2012-yilda 20614100,0 
mln.so’mni tashkil etgan. 2014-yilda bu ko’rsatgich 30160800,0 mln.so’mni 
8
Manba: O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlariga ilovalar 

---

17 
tashkil qilishi rejalashtirilgan.Davlat budjeti daromadlari tarkibida to’g’ri 
soliqlar ulushi jami daromadga nisbatan 25,0 va 26,0 foiz atrofida tebranganlgini 
ko’rishimiz mumkin.To’g’ri soliqlar 2011-yilda jami budjet daromadlarining 
26,2 foizini tashkil etgan, 2012-yilda 25,2 foizni va 2013-yilda 26,2 foizni 
tashkil etgan bo’lsa 2014-yilda 25,8 foizni tashkil qilishi kutilmoqda.Davlat 
budjeti daromadlarida yuqori salmoqqa ega soliqlardan bu egri soliqlar 
hisoblanadi.Egri soliqlar 201-yilda jami budjet daromadlariga nisbatan salmog’i 
53,5 foizni tashkil etgan, 2012-yilda 54,3 foizni va 2013-yilda 51,9 foizni
qilgan, va 2014-yilda ushbu ko’rsatgich 51,8 foiz bo’lishi rejalashtirilgan.
Budjet daromadlarida mol-mulk solig’i va resurs to’lovlari ham bo’lib. 
2011-yilda bu soliqlar bo’yicha tushumlar jami daromadga nisbatan 14,3 foizni 
tashkil etgan, 2012-yilda esa 13,3 foizni, 2013-yilda esa 15 foizni tashkil etgan 
bo’lsa 2014-yilda bu ko’rsatgich 15 foiz bo’lishi kutilmoqda.Ustama foyda 
soilg’i 2011-yilda jami daromadga nisbatan 0,8 foizni, 2012-yilda 1,2 foizni va 
2013-yilda foizni tashkil etganini ko’rishimiz mumkin.2014-yilda bu ko’rsatgich 
1,3 foiz bo’lishi kutilmoqda. Budjet daromadlarining boshqa daromadlari ham 
ahamiyatga molik bo’lib, jami daromadga nisbatan 5va 6 foiz atrofida 
tebranishini ko’rishimiz mumkin.Bitiruv malakaviy ishi mavzusida kelib chiqib 
egri soliqlar tarkibida bo’lgan qo’shilgan qiymat solig’iga alohida taxlil yuritsak 
maqsadga muvofiq bo’ladi. Qo’shilgan qiymat solig’i jami budjet daromadlariga 
nisbatan 32,3 foizni tashkil qilgan bo’lsa, 2012-yilda 33 foizni va 2013-yilda 
30,8 foizni tashkil qilganligini ko’rishimiz mumkin. 2014-yilda bu ko’rsatgich 
30,2 foiz bo’lishi rejalashtirilmoqda. 
Endi esa 2011-2013-yillarda Davlat budjeti daromadlarida egri soliqlar, shu
jumladan qo`shilgan qiymat solig`i bo`yicha tushumlar dinamikasini tahlil 
qilsak: 

---

18 
2-jadval