Mavzu: qovushqoqlikni o’lchov
Download 0.77 Mb. Pdf ko'rish
|
Energiya o\'lchov asboblari Orifjonov Mirzaali
- Bu sahifa navigatsiya:
- Document Outline
|
MAVZU:QOVUSHQOQLIKNI O’LCHOV USULLARI REJA: • QOVUSHQOQLIKTO‘G‘RISIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR • KAPILLYARLI QOVUSHQOQLIKO‘LCHASH VOSITALARI. QOVUSHQOQLIK TO‘G‘RISIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR. SUYUQ MUHITLARNING QOVUSHOQLIGINI O‘LCHASH SANOATDA TJABT NI JORIY QILISHDA ENG MURAKKAB MUAMMOLARDAN BIRIDIR. JARAYONLARNING KO‘PCHILIGI DISPERS TIZIMLAR, SUSPENZIYALAR, KOLLOID ERITMALAR VA PLASTIK MASSALARNI QAYTA ISHLASH BILAN BOG‘LIQ. AYRIM MAHSULOTLAR SEZGIR ELEMENTGA YOPISHIB QOLIB, ISHLAB CHIQARISH JARAYONIDA SEZGIR ELEMENTGA TA’SIR ETIB, ULARDAN FOYDALANISHNI QIYINLASHTIRISHI MUMKIN. SANOATDA VISKOZIMETRLARNING QO‘LLANILISHI QOVUSHOQLIKNI O‘LCHASH USLUBLARINING KONSTRUKTIV-TEXNIK KAMCHILIKLARI YOKI VISKOZIMETRLARNING O‘ZICHA ISHLATISH SHAROITLARINI YARATISH QIYINLIGI SABABLI JUDA HAM CHEKLANGANDIR. SANOATNING BIR QANCHA TARMOQLARIDA, MASALAN, SUN’IY TOLALAR, SINTETIKSMOLALAR, KAUCHUK ERITMALARI, BO‘YOQLAR, SURKOV MOYLARI VA BOSHQA MAHSULOTLAR ISHLAB CHIQARISHDA QOVUSHOQLIK MAHSULOT TARKIBI VA SIFATINI ANIQLOVCHI KATTALIK HISOBLANADI. SHUNING UCHUN KO‘PGINA HOLLARDA QOVUSHOKLIKNI AVTOMATIK TARZDA UZLUKSIZ O‘LCHAB TURISH MUHIM AHAMIYATGA EGA BO‘LADI. SUYUQLIKLARNING СИРПАНИШ ЁКИСИЛЖИШГАҚАРШИЛИК КЎРСАТИШ ХУСУСИЯТИQOVUSHOQLIK DEYILADI. BERILGAN OQIMDA SUYUQLIK IKKI QATLAMINING SILJISHIDA TANGENSIALKUCH VUJUDGA KELADI. SHU KUCH NYUTON QONUNIGA KO‘RA QUYIDAGICHA ANIQLANADI: TENGLAMADAN DINAMIK QOVUSHQOQLIKNI ANIQLAYMIZ: SI TIZIMIDA DINAMIK QOVUSHOQLIK BIRLIGI QILIB, SUYUQLIK OQIMINING SHUNDAY QOVUSHOQLIGI QABUL QILINGANKI, BU OQIMDA 1 N/M 2 SILJISH BOSIMI TA’SIRIDA CHIZIQLI TEZLIGINING GRADIYENTI SILJISH TEKISLIGIGA PERPENDIKULYARBO‘LGAN 1 M MASOFADA 1 M/S BO‘LADI. DINAMIK QOVUSHOQLIKNING BU BIRLIGI N S/M 2 YOKI PA S O‘LCHOVIGA EGA. AMALDA KO‘PINCHA DINAMIK QOVUSHOQLIKNING SUYUQLIK ZICHLIGI GA BO‘LGAN NISBATIDA IFODALANUVCHI KINEMATIKQOVUSHOQLIKDAN FOYDALANILADI, YA’NI KINEMATIK QOVUSHOQLIK SI DA M2/S O‘LCHOVIGA EGA. QOVUSHOQLIK AMALDA PUAZ (P) VA SANTIPUAZ (SP) BIRLIKLARIDA O‘LCHANADI. BU BIRLIKLAR SI DAGI QOVUSHQOQLIKNINGBIRLIGI BILAN QUYIDAGICHA BOG‘LANGAN: NYUTON QONUNIGA BO‘YSINUVCHISUYUQLIKLAR (YA’NI QOVUSHOQLIGI JADAL MEXANIK TA’SIRLARGA BOG‘LIQ BO‘LMAGAN SILJISH (SURILISH) TEZLIGIGA CHIZIQLI BOG‘LANISHGA EGA SUYUQLIKLAR) NYUTON SUYUQLIKLARI DEYILADI. AGAR BU BOG‘LANISH CHIZIQLI BO‘LMASA, U HOLDA BUNDAY SUYUQLIKLAR NONYUTON SUYUQLIKLAR DEYILADI. SUYUQLIKLAR, ERITMALAR, PLASTIKVA OZIQ-OVQAT MAHSULOTLARINING ASOSIY QISMI NONYUTONSUYUQLIKLAR GURUHIGA KIRADI. OZIQ- OVQAT SANOATIDA KO‘PINCHA QOVUSHOQLIK SHARTLI BIRLIKLARDA (VU GRADUSLARIDA) O‘LCHANADI, BU BIRLIKLAR MA’LUM HAJMDAGI TAHLIL (TAHLIL) QILINAYOTGAN SUYUQLIKNING OQIB KETISH VAQTINING SHU HAJMIDAGI DISTILLANGAN SUVNING OQIB KETISH VAQTIGA NISBATIDAN IBORAT: QOVUSHOQLIKNI O‘LCHASH PAYTIDA HARORATNING TA’SIRINI E’TIBORGA OLIB, TEGISHLI TUZATISHLAR KIRITISH LOZIM. SUYUQLIK QOVUSHOQLIGINI O‘LCHAYDIGAN BIR QATOR ASBOBLAR MAVJUD. BU ASBOBLAR ISHLASH PRINSIPI JIHATIDAN KAPILLYAR, ZOLDIRLI, ROTATSION, TEBRANISHLI VA ULTRATOVUSHLI ASBOBLARGA (VISKOZIMETRLARGA) BO‘LINADI. KAPILLYARLI QOVUSHQOQLIK O‘LCHASH VOSITALARI M. P. VOLAROVICHNING MA’LUMOTLARIGA KO‘RA, QOVUSHOQLIKNI O‘LCHASHNING TAXMINAN 80% I KAPILLYAR ASBOBLAR BILAN O‘TKAZILIB, ULAR NAZARIY JIHATDAN ENG KO‘P ISHLAB CHIQILGAN VA AMALDA TADQIQ QILINGAN. KAPILLYAR VISKOZIMETRLAR O‘LCHASH ANIQLIGINING YUQORILIGI, O‘LCHASHNING KATTA DIAPAZONI VA NISBATAN SODDALIGI TUFAYLI KENG TARQALGAN. KEYINGI YILLARDA TEXNOLOGIK JARAYONNING O‘TISHIDAGI QOVUSHOQLIKNI AVTOMATIK TARZDA NAZORAT QILISH VA ROSTLASHGA MO‘LJALLANGAN KAPILLAYAR VISKOZIMETRLAR YARATILDI. BU ASBOBLAR NISBATAN TOZA VA BIR JINSLI SUYUQLIKLAR QOVUSHQOQLIGINI NAZORAT QILISHDA ISHLATILADI. KAPILLYAR VISKOZIMETRLARNING ISHLASH PRINSIPI PUAZEYL KAPILLYAR NAYCHASIDAN SUYUQLIKNING OQIB CHIQISH QONUNIGA ASOSLANGAN. BU QONUN QUYIDAGICHA IFODALANADI: SHUNDAY QILIB, SUYUQLIK QOVUSHOQLIGINI O‘LCHASH SUYUQLIK O‘TADIGAN KAPILLYARNAYCHA UCHLARIDAGI BOSIMLAR FARQINIO‘LCHASHDAN IBORAT. BU YERDA, SUYUQLIKNING YUMALOQ KESIMI TIRQISHLARDAN OQIB CHIQISHI OG‘IRLIK KUCHI BOSIMI YOKI TASHQI BOSIM TA’SIRIDA SODIR BO‘LISHI MUMKIN. KAPILLYAR VISKOZIMETRLARIKKI KATTA GURUHGA BO‘LINADI: LABORATORIYA VISKOZIMETRLARI VA AVTOMATIK ISHLAYDIGAN VISKOZIMETRLAR. KEYINGI VISKOZMETRLARGABOSIM OSTIDA SUYUQLIK OQIB CHIQADIGAN VA ERKIN OQIB CHIQADIGAN ASBOBLAR KIRADI. SUYUQLIK ERKIN OQIB CHIQADIGAN ASBOBLAR O‘Z NAVBATIDA IKKI TURGA: SATH O‘ZGARADIGAN VA O‘ZGARMAYDIGAN ASBOBLARGA BO‘LINADI. RASMDA KAPILLYAR VISKOZIMETR SXEMASI KELTIRILGAN. SHESTERNYALI NASOS 1 TAHLIL QILINAYOTGAN SUYUQLIKNING MUTLAQO DOIMIY MIQDORINI KAPILLYARNAYCHA 3 GA UZATADI. KAPILLYARNAYCHANING KIRISHI VA CHIQISHIDAGI BOSIMLAR FARQI SEZGIR DIFMANOMETR 2 ORQALI O‘LCHANADI. DIFMANOMETRNINGSHKALASI QOVUSHOQLIK BIRLIGIDA DARAJALANADI. KAPILLYARNAYCHANING DIAMETRI D VA UZUNLIGI L O‘LCHASH CHEGARALARI VA O‘LCHANAYOTGAN SUYUQLIK TURIGA QARAB TANLANADI. O‘ZGARMAS HARORATNI TA’MINLASH UCHUN VISKOZIMETR NAYCHASI ODATDA, HARORATNI AVTOMATIK ROSTLOVCHI TERMOSTATGA ULANADI. KAPILLYARVISKOZIMETRNINGO‘LCHASH CHEGARALARI 0,001... 10 PA S. LABORATORIYA ASBOBLARIDA O‘LCHASH XATOLIGI ±3...5%. 35.2- RASMDA AVTOMATIK KAPILLYAR VISKOZIMETRNING TUZILISHI BIR OZ O‘ZGARGAN PRINSIPIAL SXEMASI KELTIRILGAN. NAZORAT QILINAYOTGAN SUYUQLIK O‘ZGARMAS SARF BILAN DOZALOVCHI NASOS 1 YORDAMIDA KAPILLYARNAYCHA 2 ORQALI SO‘RIB OLINADI. NAYCHADAGI BOSIMNING PASAYISHI DIFMANOMETR3 BILAN O‘LCHANADI, UNING SHKALASI QOVUSHOQLIK BIRLIKLARIDA DARAJALANGAN. VISKOZIMETR TERMOSTAT4 RA O‘RNATILGAN. ODATDA, ASBOB DIAMETRI VA UZUNLIGI TURLICHA BO‘LGAN KAPILLYARLAR KOMPLEKTI BILAN TA’MINLANGAN BO‘LADI. KAPILLYARNING DIAMETRI VA UZUNLIGI O‘LCHASH CHEGARALARIGA QARAB TANLANADI. ISHLASH PRINSIPI O‘Z OG‘IRLIGI TA’SIRIDA SUYUQ MAHSULOTLARNING OQIB CHIQISHIGA ASOSLANGAN VISKOZIMETRLARENG KO‘P TARQALGAN. ULARNING ASOSIY QISMI DATCHIKBO‘LIB, U PAST TOMONIDAN KALIBRLANGAN NAYCHA BILAN TUGAYDIGAN SIG‘IMDAN IBORAT. SIG‘IMGA UZLUKSIZ RAVISHDA SUYUQLIK BERILADI, UNING SARFI DOIMO BIR XILDA SAQLAB TURILADI. SIG‘IMDAGI SUYUQLIK SATHI UNING QOVUSHOQLIGIGA MUTANOSIB RAVISHDA O‘ZGARADI. SATHNI O‘LCHAB, QOVUSHOQLIKNING QIYMATI TOPILADI. BU ASBOBLARNING BOSHQA TURLARIDA, AKSINCHA, SUYUQLIK SATHI BIR XILDA USHLAB TURILADI, LEKIN QOVUSHOQLIKKA BILVOSITA BOG‘LIQ BO‘LGAN BOSHQA PARAMETR (MASALAN, SUYUQLIK SARFI, KAPILLYARNING SILJISHI, KAPILLYARNING DIAMETRI YOKI UZUNLIGI VA HOKAZO) O‘LCHANADI. BIRINCHI TUR ASBOBLAR O‘ZGARUVCHAN SATHLI VISKOZIMETRLARDEB, IKKINCHI TUR ASBOBLAR ESA O‘ZGARMAS SATHLI VISKOZIMETRLAR DEB ATALADI. TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI PROFESSOR – O‘QITUVCHILARI TOMONIDAN SUYUQ MAHSULOTLARNING ERKIN OQIB CHIQISHIGA ASOSLANGAN PNEVMATIKVA ELEKTRIK VISKOZIMETRLARNING HAR XIL TURLARI YARATILGAN. ERKIN OQIB CHIQISHGA ASOSLANGAN VISKOZIMETRLARDAN O‘ZGARUVCHAN SATHLI ASBOBLAR KENG QO‘LLANILMOQDA. Document Outline
Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|