Mavzu: qovushqoqlikni o’lchov


Download 0.77 Mb.
Pdf ko'rish
Sana17.06.2023
Hajmi0.77 Mb.
#1527714
Bog'liq
Energiya o\'lchov asboblari Orifjonov Mirzaali




MAVZU:QOVUSHQOQLIKNI O’LCHOV 
USULLARI
REJA:

QOVUSHQOQLIKTO‘G‘RISIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR

KAPILLYARLI QOVUSHQOQLIKO‘LCHASH VOSITALARI. 


QOVUSHQOQLIK TO‘G‘RISIDA UMUMIY 
TUSHUNCHALAR.
SUYUQ MUHITLARNING QOVUSHOQLIGINI O‘LCHASH SANOATDA TJABT NI JORIY QILISHDA ENG MURAKKAB MUAMMOLARDAN BIRIDIR. JARAYONLARNING 
KO‘PCHILIGI DISPERS TIZIMLAR, SUSPENZIYALAR, KOLLOID ERITMALAR VA PLASTIK MASSALARNI QAYTA ISHLASH BILAN BOG‘LIQ. AYRIM MAHSULOTLAR 
SEZGIR ELEMENTGA YOPISHIB QOLIB, ISHLAB CHIQARISH JARAYONIDA SEZGIR ELEMENTGA TA’SIR ETIB, ULARDAN FOYDALANISHNI QIYINLASHTIRISHI 
MUMKIN. 
SANOATDA VISKOZIMETRLARNING QO‘LLANILISHI QOVUSHOQLIKNI O‘LCHASH USLUBLARINING KONSTRUKTIV-TEXNIK KAMCHILIKLARI YOKI 
VISKOZIMETRLARNING O‘ZICHA ISHLATISH SHAROITLARINI YARATISH QIYINLIGI SABABLI JUDA HAM CHEKLANGANDIR. 
SANOATNING BIR QANCHA TARMOQLARIDA, MASALAN, SUN’IY TOLALAR, SINTETIKSMOLALAR, KAUCHUK ERITMALARI, BO‘YOQLAR, SURKOV MOYLARI VA 
BOSHQA MAHSULOTLAR ISHLAB CHIQARISHDA QOVUSHOQLIK MAHSULOT TARKIBI VA SIFATINI ANIQLOVCHI KATTALIK HISOBLANADI. SHUNING UCHUN 
KO‘PGINA HOLLARDA QOVUSHOKLIKNI AVTOMATIK TARZDA UZLUKSIZ O‘LCHAB TURISH MUHIM AHAMIYATGA EGA BO‘LADI. 
SUYUQLIKLARNING СИРПАНИШ ЁКИСИЛЖИШГАҚАРШИЛИК КЎРСАТИШ ХУСУСИЯТИQOVUSHOQLIK DEYILADI. 


BERILGAN OQIMDA SUYUQLIK IKKI QATLAMINING SILJISHIDA TANGENSIALKUCH VUJUDGA KELADI. SHU 
KUCH NYUTON QONUNIGA KO‘RA QUYIDAGICHA ANIQLANADI:
TENGLAMADAN DINAMIK QOVUSHQOQLIKNI ANIQLAYMIZ:
SI TIZIMIDA DINAMIK QOVUSHOQLIK BIRLIGI QILIB, SUYUQLIK OQIMINING SHUNDAY QOVUSHOQLIGI 
QABUL QILINGANKI, BU OQIMDA 1 N/M 2 SILJISH BOSIMI TA’SIRIDA CHIZIQLI TEZLIGINING GRADIYENTI
SILJISH TEKISLIGIGA PERPENDIKULYARBO‘LGAN 1 M MASOFADA 1 M/S BO‘LADI. DINAMIK 
QOVUSHOQLIKNING BU BIRLIGI N S/M 2 YOKI PA S O‘LCHOVIGA EGA. 


AMALDA KO‘PINCHA DINAMIK QOVUSHOQLIKNING SUYUQLIK ZICHLIGI GA BO‘LGAN NISBATIDA 
IFODALANUVCHI KINEMATIKQOVUSHOQLIKDAN FOYDALANILADI, YA’NI 
KINEMATIK QOVUSHOQLIK SI DA M2/S O‘LCHOVIGA EGA. QOVUSHOQLIK AMALDA PUAZ (P) VA SANTIPUAZ
(SP) BIRLIKLARIDA O‘LCHANADI. BU BIRLIKLAR SI DAGI QOVUSHQOQLIKNINGBIRLIGI BILAN QUYIDAGICHA 
BOG‘LANGAN: 


NYUTON QONUNIGA BO‘YSINUVCHISUYUQLIKLAR (YA’NI QOVUSHOQLIGI JADAL MEXANIK TA’SIRLARGA
BOG‘LIQ BO‘LMAGAN SILJISH (SURILISH) TEZLIGIGA CHIZIQLI BOG‘LANISHGA EGA SUYUQLIKLAR) NYUTON
SUYUQLIKLARI DEYILADI. AGAR BU BOG‘LANISH CHIZIQLI BO‘LMASA, U HOLDA BUNDAY SUYUQLIKLAR 
NONYUTON SUYUQLIKLAR DEYILADI. SUYUQLIKLAR, ERITMALAR, PLASTIKVA OZIQ-OVQAT 
MAHSULOTLARINING ASOSIY QISMI NONYUTONSUYUQLIKLAR GURUHIGA KIRADI. 
OZIQ- OVQAT SANOATIDA KO‘PINCHA QOVUSHOQLIK SHARTLI BIRLIKLARDA (VU GRADUSLARIDA) 
O‘LCHANADI, BU BIRLIKLAR MA’LUM HAJMDAGI TAHLIL (TAHLIL) QILINAYOTGAN SUYUQLIKNING OQIB 
KETISH VAQTINING SHU HAJMIDAGI DISTILLANGAN SUVNING OQIB KETISH VAQTIGA NISBATIDAN IBORAT:


QOVUSHOQLIKNI O‘LCHASH PAYTIDA HARORATNING TA’SIRINI E’TIBORGA OLIB, TEGISHLI TUZATISHLAR 
KIRITISH LOZIM. 
SUYUQLIK QOVUSHOQLIGINI O‘LCHAYDIGAN BIR QATOR ASBOBLAR MAVJUD. BU ASBOBLAR ISHLASH 
PRINSIPI JIHATIDAN KAPILLYAR, ZOLDIRLI, ROTATSION, TEBRANISHLI VA ULTRATOVUSHLI ASBOBLARGA 
(VISKOZIMETRLARGA) BO‘LINADI. 


KAPILLYARLI QOVUSHQOQLIK O‘LCHASH 
VOSITALARI
M. P. VOLAROVICHNING MA’LUMOTLARIGA KO‘RA, QOVUSHOQLIKNI O‘LCHASHNING TAXMINAN 80% I KAPILLYAR
ASBOBLAR BILAN O‘TKAZILIB, ULAR NAZARIY JIHATDAN ENG KO‘P ISHLAB CHIQILGAN VA AMALDA TADQIQ 
QILINGAN. 
KAPILLYAR VISKOZIMETRLAR O‘LCHASH ANIQLIGINING YUQORILIGI, O‘LCHASHNING KATTA DIAPAZONI VA 
NISBATAN SODDALIGI TUFAYLI KENG TARQALGAN. KEYINGI YILLARDA TEXNOLOGIK JARAYONNING O‘TISHIDAGI 
QOVUSHOQLIKNI AVTOMATIK TARZDA NAZORAT QILISH VA ROSTLASHGA MO‘LJALLANGAN KAPILLAYAR
VISKOZIMETRLAR YARATILDI. BU ASBOBLAR NISBATAN TOZA VA BIR JINSLI SUYUQLIKLAR QOVUSHQOQLIGINI
NAZORAT QILISHDA ISHLATILADI. 
KAPILLYAR VISKOZIMETRLARNING ISHLASH PRINSIPI PUAZEYL KAPILLYAR NAYCHASIDAN SUYUQLIKNING OQIB 
CHIQISH QONUNIGA ASOSLANGAN. BU QONUN QUYIDAGICHA IFODALANADI: 


SHUNDAY QILIB, SUYUQLIK QOVUSHOQLIGINI O‘LCHASH SUYUQLIK O‘TADIGAN KAPILLYARNAYCHA
UCHLARIDAGI BOSIMLAR FARQINIO‘LCHASHDAN IBORAT. BU YERDA, SUYUQLIKNING YUMALOQ KESIMI 
TIRQISHLARDAN OQIB CHIQISHI OG‘IRLIK KUCHI BOSIMI YOKI TASHQI BOSIM TA’SIRIDA SODIR BO‘LISHI 
MUMKIN. KAPILLYAR VISKOZIMETRLARIKKI KATTA GURUHGA BO‘LINADI: LABORATORIYA VISKOZIMETRLARI
VA AVTOMATIK ISHLAYDIGAN VISKOZIMETRLAR. KEYINGI VISKOZMETRLARGABOSIM OSTIDA SUYUQLIK 
OQIB CHIQADIGAN VA ERKIN OQIB CHIQADIGAN ASBOBLAR KIRADI. SUYUQLIK ERKIN OQIB CHIQADIGAN 
ASBOBLAR O‘Z NAVBATIDA IKKI TURGA: SATH O‘ZGARADIGAN VA O‘ZGARMAYDIGAN ASBOBLARGA 
BO‘LINADI. 



RASMDA KAPILLYAR VISKOZIMETR SXEMASI KELTIRILGAN. SHESTERNYALI NASOS 1 TAHLIL QILINAYOTGAN 
SUYUQLIKNING MUTLAQO DOIMIY MIQDORINI KAPILLYARNAYCHA 3 GA UZATADI. KAPILLYARNAYCHANING
KIRISHI VA CHIQISHIDAGI BOSIMLAR FARQI SEZGIR DIFMANOMETR 2 ORQALI O‘LCHANADI. 
DIFMANOMETRNINGSHKALASI QOVUSHOQLIK BIRLIGIDA DARAJALANADI. KAPILLYARNAYCHANING
DIAMETRI D VA UZUNLIGI L O‘LCHASH CHEGARALARI VA O‘LCHANAYOTGAN SUYUQLIK TURIGA QARAB 
TANLANADI. O‘ZGARMAS HARORATNI TA’MINLASH UCHUN VISKOZIMETR NAYCHASI ODATDA, HARORATNI 
AVTOMATIK ROSTLOVCHI TERMOSTATGA ULANADI. KAPILLYARVISKOZIMETRNINGO‘LCHASH CHEGARALARI 
0,001... 10 PA S. LABORATORIYA ASBOBLARIDA O‘LCHASH XATOLIGI ±3...5%. 
35.2- RASMDA AVTOMATIK KAPILLYAR VISKOZIMETRNING TUZILISHI BIR OZ O‘ZGARGAN PRINSIPIAL
SXEMASI KELTIRILGAN. NAZORAT QILINAYOTGAN SUYUQLIK O‘ZGARMAS SARF BILAN



DOZALOVCHI NASOS 1 YORDAMIDA KAPILLYARNAYCHA 2 ORQALI SO‘RIB OLINADI. NAYCHADAGI
BOSIMNING PASAYISHI DIFMANOMETR3 BILAN O‘LCHANADI, UNING SHKALASI QOVUSHOQLIK 
BIRLIKLARIDA DARAJALANGAN. VISKOZIMETR TERMOSTAT4 RA O‘RNATILGAN. ODATDA, ASBOB DIAMETRI 
VA UZUNLIGI TURLICHA BO‘LGAN KAPILLYARLAR KOMPLEKTI BILAN TA’MINLANGAN BO‘LADI. KAPILLYARNING
DIAMETRI VA UZUNLIGI O‘LCHASH CHEGARALARIGA QARAB TANLANADI. 
ISHLASH PRINSIPI O‘Z OG‘IRLIGI TA’SIRIDA SUYUQ MAHSULOTLARNING OQIB CHIQISHIGA ASOSLANGAN 
VISKOZIMETRLARENG KO‘P TARQALGAN. ULARNING ASOSIY QISMI DATCHIKBO‘LIB, U PAST TOMONIDAN 
KALIBRLANGAN NAYCHA BILAN TUGAYDIGAN SIG‘IMDAN IBORAT. SIG‘IMGA UZLUKSIZ RAVISHDA SUYUQLIK 
BERILADI, UNING SARFI DOIMO BIR XILDA SAQLAB TURILADI. 


SIG‘IMDAGI SUYUQLIK SATHI UNING QOVUSHOQLIGIGA MUTANOSIB RAVISHDA O‘ZGARADI. SATHNI 
O‘LCHAB, QOVUSHOQLIKNING QIYMATI TOPILADI. BU ASBOBLARNING BOSHQA TURLARIDA, AKSINCHA, 
SUYUQLIK SATHI BIR XILDA USHLAB TURILADI, LEKIN QOVUSHOQLIKKA BILVOSITA BOG‘LIQ BO‘LGAN 
BOSHQA PARAMETR (MASALAN, SUYUQLIK SARFI, KAPILLYARNING SILJISHI, KAPILLYARNING DIAMETRI 
YOKI UZUNLIGI VA HOKAZO) O‘LCHANADI. BIRINCHI TUR ASBOBLAR O‘ZGARUVCHAN SATHLI 
VISKOZIMETRLARDEB, IKKINCHI TUR ASBOBLAR ESA O‘ZGARMAS SATHLI VISKOZIMETRLAR DEB ATALADI.
TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI PROFESSOR – O‘QITUVCHILARI TOMONIDAN SUYUQ 
MAHSULOTLARNING ERKIN OQIB CHIQISHIGA ASOSLANGAN PNEVMATIKVA ELEKTRIK 
VISKOZIMETRLARNING HAR XIL TURLARI YARATILGAN. ERKIN OQIB CHIQISHGA ASOSLANGAN 
VISKOZIMETRLARDAN O‘ZGARUVCHAN SATHLI ASBOBLAR KENG QO‘LLANILMOQDA. 


Document Outline

  • Slide 1: Fargʻona politexnika instituti energetika fakulteti
  • Slide 2: Mavzu:qovushqoqlikni o’lchov usullari
  • Slide 3: Qovushqoqlik to‘g‘risida umumiy tushunchalar.
  • Slide 4
  • Slide 5
  • Slide 6
  • Slide 7
  • Slide 8: Kapillyarli qovushqoqlik o‘lchash vositalari
  • Slide 9
  • Slide 10
  • Slide 11
  • Slide 12
  • Slide 13
  • Slide 14
  • Slide 15

Download 0.77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling