Mavzu: Qum tiqinini to‘g‘ri yo‘nalishda yuvishning texnologik ko‘rsatkichlarini aniqlash

Yuvuvchi quvurda kamayib boruvchi suyuqlik oqimining tezligi
(v_n, sm/s)

Suyuqlik sarfi, l/s	Quvur diametri, mm
	60	73	89	114
1	49,5	33,1	22,0	12,6
2	99,0	66,2	44,0	25,2
3	148,5	99,3	66,0	37,8
4	198,0	132,4	88,0	50,4
5	247,5	165,5	110,0	66,0
6	297,0	198,6	132,0	75,6
7	346,5	231,7	154,0	88,2
8	396,0	264,8	176,0	100,8
10	495,0	331,0	220,0	126,0
15	742,6	496,6	330,0	189,0

19.3-jadval

Quvur diyametri, mm	48	60	73	89	114
 ning qiymati	0,04	0,037	0,035	0,034	0,032

v_{n IV}=3,36 m/s. Ular 19.2-jadval bo’yicha suyuqlik sarfi uchun interpolirovaniya usuli orqali aniqlangan( I,II,III va IV da) 3,16, 4,61, 7,01 va 19,15 l/s ga teng.
Sonli qiymatlarni (19.1) formulaga qo’yib agregatning turli tezligidagi gidravlik qarshilikni h₁ aniqlaymiz:
I-tezlik uchun

II-tezlik uchun

III-tezlik uchun

IV-tezlik uchun

Suyuqlik sarfi, l/s	Ishlatuvchi quvurkar tizmasi diyametri, mm
	114			141			168
	Nasos kompressor quvuri diyametri, mm
	60	73	60		73	60		73	89
3	59,0	79,8	30		34,5	29,2		22,2	26,2
4	78,8	106,4	40		46,0	27,0		29,6	34,9
5	98,4	133,0	50		57,5	33,8		37,0	43,6
6	118,0	159,6	60		69,0	40,5		44,5	52,3
7	137,8	186,2	70		80,5	47,3		51,8	61,1
8	157,6	212,8	80		92,0	54,0		59,2	69,8
10	197,0	266,0	100		115,0	67,5		74,0	87,2
15	295,0	399,0	150		172,5	101,0		111,0	131,0

2.Suyuqlik qum aralshmasi xalqali bo’shliqda harakatlanishida gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi quyidagi formula orqali aniqlanadi
m suv ust., (19.2)
Bu yerda -suyuqlikda qum bo’lishi ta’sirida gidravlik bosim yo’qatilishini ko’payishini hisobga oluvchi koeffisiyent. Bu kattalik 1,1 dan 1,2 gacha o’zgaradi; =1,2 teng deb olamiz; -xalqali bo’shliqda suvning harakatlanishidagi ishqalanish koeffisiyenti 168 mm va 73 mm li quvurlar farqidan aniqlanadi 150-73=77mm (150 mm – diametri 168 mm quvurning ichki diyametri), deyarli 89 mm li quvur bilan mos keladi n=0,034 (19.3-jadvalga qarang); d_t -0,073 m 73 mm yuvuvchi quvurning diyametri; oqimi kamayib boruvchi suyuqlik tezligi, m/s (19.4-jadvaldan interpolirovaniya usuli bilan aniqlanadi). Suyuqlik sarfi uchun (I,II,II va IV tezliklarda), 3,16; 4,61; 7,0 va 10,15 l/s ga teng mos ravishda 0,276; 0,399; 0,610 va 9,880 m/s ga teng.
Sonli qiymatlarni (19.2) formulaga qo’yib agregatning turli tezligidagi gidravlik qarshilikni h_{2 I} aniqlaymiz:
I-tezlik uchun

II-tezlik uchun

III-tezlik uchun

IV-tezlik uchun

3.Yuvuvchi quvur va xalqali tizimda turli xil zichlikdagi suyuqlik ustunini muozanatlashda bosim yo’qotilishini K.A.Apresova formulasi orqali aniqlash mumkin:
(19.3)
Bu yerda m-qum tiqini o’tkazuvchanligi; F-ishlatuvchi quvurlar tizmasi kesimi yuzasi, sm²; l- bir martada yuvilgan qum tiqini balandligi, m (ikki quvur uzunligi); f-xalqali bo’shliq kesimi yuzasi, sm²; _qum- qum zichligi, kg/m³; _suv- suvning zichligi, , kg/m³; v_kr- qum zarrachalarining erkin tushish tezligi, sm,s (kritik tezligi), 19.5-jadvaldan aniqlanadi; v_suv-pasayib boruvchi suyuqlik oqimi tezligi, sm,s.
Bizning misolda bu kattaliklar quyidagiga teng: m=0,3; F=177 sm²(168 mm ishlatuvchi quvurlar tizmasi); l=12 m; f=135 mm² (168 mm va 73 mm li quvurlar oralig’i); _qum=2600 kg/m³; _suv=1000 kg/m³; v_kr=9,5 sm/s (19.5-jadvalga qarang).
Shunday qilib (19.3) formula bo’yicha agregat ishlashida h₃ qiymatlariga ega bo’lamiz:
I-tezlikda

19.5-jadval


Qum zarrachalarining tushush kritik tezligi v_kr

Zarrachani maksimal o’lchami, mm	Erkin tushish tezligi, sm/s	Zarrachani maksimal o’lchami, mm	Erkin tushish tezligi, sm/s	Zarrachani maksimal o’lchami, mm	Erkin tushish tezligi, sm/s
0,01	0,01	0,17	2,14	0,45	4,90
0,03	0,07	0,19	2,39	0,50	5,35
0,05	0,19	0,21	2,60	0,60	6,25
0,07	0,36	0,23	2,80	0,70	7,07
0,09	0,60	0,25	3,00	0,80	7,89
0,11	0,90	0,30	3,50	0,90	8,70
0,13	1,26	0,35	3,97	1,00	9,50
0,15	1,67	0,40	4,44	1,20	11,02

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

4.Shlag va vertlyugda suv harakatlanishida gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi 19.6-jadvalda keltirilgan sinov natijasi orqali aniqlanadi.
Agregat ishlashida shlang h₄ va vertlyugda h₅.bosim yo’qatilishi ularnig yig’indisiga teng:
I-tezlikda –(h₄+h₃)_I=4,7 m suv ust.;
II-tezlikda–(h₄+h₃)_II=10,4 m suv ust.;
III-tezlikda–(h₄+h₃)_III=22 m suv ust.;
IV-tezlikda–(h₄+h₃)_IV=31 m suv ust.;
5.diyametri 73 mmli haydovchi chiziqda nasosdan shlangacha oraliqda gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi. Bu chiziqning uzunligi l_h=40 m. Agregat ishlayotganda h₆ ni (19.1) formula orqali topamiz:
I-tezlikda
II-tezlikda
III-tezlikda

19.6-jadval

Shlang va vertlyukda gidravlik bosim yo’qatilish

Suv sarfi, l/s	Bosim yo’qatilishi, m suv ust.	Suv sarfi, l/s	Bosim yo’qatilishi, m suv ust.
3	4	7	22
4	8	8	29
5	12	9	36
6	17	10	50

8.Qum tiqinni yuvish kerak bo’ladigan quvvat, quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi
(20.7)
Bu yerda _a=0,65 –agregatning mexanik FIK.
Agregat ishlash vaqtidaa N (kVt da) ni (19.7) formu;a bo’yicha aniqlaymiz:
I-tezlikda
II-tezlikda
III-tezlikda
IV-tezlikda
9. AzINMASh-35 agregati dvigatelining maksimal quvvati 110 kVt, shuning uchun uni IV –tezlikda ishlatish mumkin emas.
Yuvuvchi agregatning maksimal quvatidan foydalanish koeffisiyenti K quyidagi formuladan aniqlanadi
K=N/N_max 100, % (19.8)
Agregat ishlayotganda (19.8) formuladan K koyfisiyentni aniqlaymiz:
I-tezlikda
II-tezlikda
III-tezlikda
10.Yuvilgan qumni ko’tarilish tezligi v_qum tezliklar farqi ko’rinishida aniqlanadi.
(19.9)
Agregat ishlayotganda (19.9) formula bo’yicha quyidagini olamiz:
I-tezlikda
v_{qum I}=0,276-0,095=0,181 m/s;
II-tezlikda
v_{qum II}=0,399-0,095=0,304 m/s;
III-tezlikda
v_{qum III}=0,610-0,095=0,515 m/s;
11.Yuvilgan qum mtiqinini ko’tarish tavomiyligi quyidagi formula orqali aniqlanadi
t=H/v_q (19.10)
Agregat ishlayotganda t ni (19.10) formula orqali aniqlaymiz:
I-tezlikda
t_I=2000/0,181=11050 s=3 soat 18 min;
II-tezlikda
t_II=2000/0,304=6590 s=1 soat 50 min;
III-tezlikda
t_III=2000/0,515=3890 s=1 soat 6 min;
12.suyuqlik oqimining yuvish kuchi, uni quyidagi fornula orqali aniqlash mumkin:
(19.11)
Bu yerda Q-agregatning uzatishi, l/s; f_oq- quduqqa haydalayotgan suyuqlik oqimining ko’ndalang kesimining yuzi, sm²; F-ishlatuvchi quvurlar tizmasining ko’ndalang kesimining yuzi, sm². Bu masalada kattaliklar quyidagilarga teng: f_oq=30,2 sm² (73 mmli tizma uchun); F=177 sm²(168 mm li tizma uchun).
Shunday qilib (X.11) formula bo’yicha fgregat ishlashida P oqim kuchi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

20-amaliy mashg’ulot


Qum tiqinini teskari yo‘nalishda yuvishning texnologik ko‘rsatkichlarini aniqlash.Diametri 73 mm quvurda suyuqlikning harakatlanishida gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi quyidagi formula orqali aniqlanadi
. (20.1)
Ko’targich ishlashida (20.12) formula bo’yicha:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

Diametri 73 mm quvurda suyuqlikning qum bilan aralashmasi harakatlanishida gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi quyidagi formula orqali aniqlanadi
. (20.2)
Bu yerda v_s – to’g’ri yuvishda pasayib boruvchi oqim tezligi v_n ga teng, shuning uchun hisoblarda 19.2-jadvalda topilgan tezlikdan foydalaniladi.
(20.2) formuladan foydalanib, ko’targich ishlayotganda h₂ aniqlaymiz:
I-tezlik
m suv. ust.;
II-tezlik
m suv. ust.;
III-tezlik
m suv. ust.;
IV-tezlik
m suv. ust.;
3.Yuvuvchi quvur va xalqali tizimda turli xil zichlikdagi suyuqlik ustunini muozanatlashda bosim yo’qotilishini (19.3) formula orqali aniqlash mumkin, undagi f o’rniga f_s=30,2 sm² – 73 mm li quvurning ichki qisimining yuzi:
Ko’targich ishlayotganda (19/3) formula bo’yicha h₃ quyidagiga teng:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

4.Teskari yuvishda shlang va vertlyukda gidravlik qarshilk ta’sirida bosim yo’qatilishi juda kichik, yo’q desa ham bo’ladi/
5. Teskari yuvishda ham haydovchi chiziqda gidravlik qarshilik ta’sirida bosim yo’qatilishi to’g’ri yuvishdagidek bo’ladi:
I-tezlikda h₆=1,3 m suv ust.; II-tezlikda h₆= 2,7; III-tezlikda h₆=13 m suv ust.
6. Nasosdan chiqishdagi bosim, (19.5) formula orqali aniqlanadi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

Quduq tubidagi bosim (19.6) formula orqali aniqlanadi:
I-tezlikda

III-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

8. Qum tiqinini yuvish uchun kerak bo’ladigan quvvvat (19.7) formiula orqali aniqlanadi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

IV-tezlikda

IV-tezlikda ishlash mumkin emas.
9. Yuvuvchi agregatning maksimal quvatidan foydalanish (19.8) formuladan aniqlanadi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

10. Agregat ishlayotganda yuvilgan qumning ko’tarilish tezligi:
I-tezlikda

II-tezlikda

III-tezlikda

11. Yuvilgan qumni ko’tarish davomiyligini (19.10) formula orqali aniqlaymiz:
I-tezlikda
t=2000/0,953=2100 s=35 min;
II-tezlikda
t=2000/1,425=1404 s=23,4 min;
III-tezlikda
t=2000/2,225=757s=12,6 min;
12.Suyuqlik oqimining yuvish kuchini (19.11) formula orqali aniqlaymiz, unda f_s o’rniga quduqning xalqali qismiga haydalayotgan suyuqlik oqimining ko’ndalang kesimi yuzi f=135 sm² ni qo’yamiz:
I-tezlikda

II-tezlikda
II-tezlikda