Mavzu: Raqamli iqtisodiyot sharoitida zamonaviy akt ni bank tizimi faoliyatiga (big data, blokcheyn mobil va boshqa texnalogiyalarni qo’llagan holda )tatbiq etish

O’zbekiston Oliy va O’rta Maxsus Ta’lim vazirligi Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universitetei Iqtisodiyot fakulteti Kadrlar menejmenti yo’nalishi

Taqdimot ishi

Fan: Iqtisodiyotda axborot –kommunikatsion texnologiyalari va tizimlari

Bajardi :Murodova E’zoza KM-51 guruh talabasi

Mavzu:Raqamli iqtisodiyot sharoitida zamonaviy AKT ni bank tizimi faoliyatiga (big data , blokcheyn mobil va boshqa texnalogiyalarni qo’llagan holda )tatbiq etish.

Reja:

• Kirish.
• Asosiy qism. Zamonaviy AKTni big data va blokcheyn misolida ko’rib chiqish 1.Big data nima ? 2. Blokcheyn haqida qisqacha ma’lumot. 3. Bank tizimi faoliyatiga big data va blokcheynni tatbiq etish.
• Xulosa.

Kirish

• So’nggi vaqtlarda “raqamli iqtisodiyot tushunchasi juda ko’p marta qo’llanilmoqda . Darhaqiqat , ko’pab rivojlangan mamlakatlarda raqamli iqtisodiy rivojlanish omillariga sezilarli darajada ta’sir o’tkazgan .Jamiyat hayotida raqamli iqtisodiyot muhim rol o’ynaydi Raqamli iqtisodiyot tushunchasi 1995-yil Massachustes universiteti amerikalik olim Nikolas Negroponte tomonidan aniqlangan.

Raqamli iqtisodiyot – bu xo’jalik faoliyatini yuritish bo’lib , bunda ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatishdagi asosiy omil raqamlar ko’rinishidagi ma’lumotlar bo’lib , katta hajmdagi axborotlarni qayta ishlash va shu qayta ishlash natijasini analiz qilish yordamida har xil turdagi ishlab chiqarish , xizmat ko’rsatish , texnologiyalar , qurilmalar , saqlash , mahsulotlarni yetkazib berishda oldingi tizimdan samaraliroq yechimlar tadbiq qilishdir .Boshqacha qilib aytganda , raqamli iqtisodiyot bu online xizmat ko’rsatish , elektron to’lovlar amalga oshirish , internet savdo , kraudfanding va boshqa turdagi sohalarni raqamli kompyuter texnologiyalarini rivojlanishi bilan bog’langan faoliyatdir.Asosan raqamli iqtisodiyotni rivojlanishing asosiy elementi sifatida elektron tijorat , internet banking , elektron to’lovlar , internet reklama va shu bilan birga , internet o’yinlari kiradi.

Raqamli iqtisodiyot – bu xo’jalik faoliyatini yuritish bo’lib , bunda ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatishdagi asosiy omil raqamlar ko’rinishidagi ma’lumotlar bo’lib , katta hajmdagi axborotlarni qayta ishlash va shu qayta ishlash natijasini analiz qilish yordamida har xil turdagi ishlab chiqarish , xizmat ko’rsatish , texnologiyalar , qurilmalar , saqlash , mahsulotlarni yetkazib berishda oldingi tizimdan samaraliroq yechimlar tadbiq qilishdir .Boshqacha qilib aytganda , raqamli iqtisodiyot bu online xizmat ko’rsatish , elektron to’lovlar amalga oshirish , internet savdo , kraudfanding va boshqa turdagi sohalarni raqamli kompyuter texnologiyalarini rivojlanishi bilan bog’langan faoliyatdir.Asosan raqamli iqtisodiyotni rivojlanishing asosiy elementi sifatida elektron tijorat , internet banking , elektron to’lovlar , internet reklama va shu bilan birga , internet o’yinlari kiradi.

Big data nima?

• Dunyoda raqamlangan ma’lumotalar hajmi eksponent bo’yicha o’sib bormoqda. IBS kompaniyasining ma’lumotlariga qaraganda , 2003-yilda 5 esabayt (1eksabayt – 1milliard gigabayt) ma’lumot yig’ilgan ekan , 2008-yilda u 0.18 zettabayt (1zettabayt - 1024eksabayt)gacha , 2011-yilga kelib 1.76 zettabayt , 2013-yilda 4.4 zettabayt gacha yetibdi . 2015-yilning mayida dunyoda yig’ilgan raqamlangan ma’lumotlar hajmi 6.5 zettebaytdan oshib ketibdi. 2020-yilga kelib insoniyat 40-44 zettabayt raqamli ma’lumot hosil qilar ekan.

Big data (katta ma’lumotlar)- juda katta hajmdagi bir jinsli bo’lmagan va tez tushadigan raqamli ma’lumotlar bo’lib , ularni odatiy usullar bilan qayta ishlab bo’lmaydi. Ba’zi hollarda , katta ma’lumotlar tushunchasi bilan birga shu ma’lumotlarni qayta ishlash ham tushuniladi. Asosan , analiz obyekti katta ma’lumotlar deb ataladi. Big data atamasi 2008-yilda dunyoga kelgan . Nature3 jurnali muharriri Klifford Linch dunyo ma’lumotlar hajmining juda tez sur’atda o’sishiga bag’ishlangan maxsus sonida big data atamasini qo’llagan . Biroq katta ma’lumotlar avval ham bo’lgan . Mutaxasislarning fikricha , kuniga 100 gb dan ko’p ma’lumot tushadigan oqimlarga big data deb aytilar ekan.Katta ma’lumotlarni analiz qilish , inson his etish imkoniyatidan tashqarida bo’lgan qonunyatlarni aniqlashda yordam beradi.

Big data (katta ma’lumotlar)- juda katta hajmdagi bir jinsli bo’lmagan va tez tushadigan raqamli ma’lumotlar bo’lib , ularni odatiy usullar bilan qayta ishlab bo’lmaydi. Ba’zi hollarda , katta ma’lumotlar tushunchasi bilan birga shu ma’lumotlarni qayta ishlash ham tushuniladi. Asosan , analiz obyekti katta ma’lumotlar deb ataladi. Big data atamasi 2008-yilda dunyoga kelgan . Nature3 jurnali muharriri Klifford Linch dunyo ma’lumotlar hajmining juda tez sur’atda o’sishiga bag’ishlangan maxsus sonida big data atamasini qo’llagan . Biroq katta ma’lumotlar avval ham bo’lgan . Mutaxasislarning fikricha , kuniga 100 gb dan ko’p ma’lumot tushadigan oqimlarga big data deb aytilar ekan.Katta ma’lumotlarni analiz qilish , inson his etish imkoniyatidan tashqarida bo’lgan qonunyatlarni aniqlashda yordam beradi.

Blokcheyn haqida

• Blokcheyn (ingilizcha , “bloklar zanjiri”)-har qanday shaxs kira oladigan , taqsimlangan ma’lumotlar bazasi . U”taqsimlangan ro’yxatga olish texnologiyasi“ deb ham ataladi. Unda ma’lumotlarni buzish , qayta tahrirlash , o’zgartirish ilojsiz narsa .

Bank tizimi faoliyatiga big data va blokcheynni tadbiq etish

Big data foydalanuvchilarining katta qismi moliya sohasidagi mutaxassislardir. Muvaffaqiyatli tajribalardan biri Ural Rekonstruktsiya va Taraqqiyot bankida ot’kazildi, ularda mijozlar tahlili uchun ma’lumot bazasidan foydalanila boshladi , bank ixtisoslashtirilgan kredit takliflari , depozitrlar va boshqa xizmatlarni taklif qila boshladi . Ushbu texnologiyadan foydalanish yilida kompaniyaning chakana kredit profili 55%ga o’sdi. Avvallari pul yetkazmaalri uchun yetkazib beruvchi shaxs kerak bo’lar va bu qo’shimcha sarf–xarajatga olib kelar edi. Hozir esa agar biron bankdan pul buyurtma qilsangiz, u sizning qo’lingizga blokcheyn orqali to’g’ridan –to’g’ri yetkaziladi. Bu har tomonlama ishonchli xizmat ko’rsatishdir. Bunday Blokcheynga misol qilib Click pul o’tkazmalari xizmatini ko’rsatishimiz mumkin.

Xulosa

Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi natijasida ishlab chiqarishda mehnat samaradorligini oshisi , kompaniyalarning raqobatbardoshligi o’sishi, ishlab chiqarishdagi xarajatlarning kamayishi, yangi ish o’rinlarining yaratilinishi, yangi zamonaviy kasblar paydo bo’lishi, kambag’allikni yengish va ijtimoiy tengsizlikni yo’qolishi kabi ijobiy natijalarga erishamiz. Bir so’z bilan aytganda , raqamli iqtisodiyot nafaqat oddiy foydalanuvchiga ko’plab imkoniyatlar beradi balki ,bozorni o’sishi va rivojlanishini ta’minlab beradi.