Mavzu: Relyatsion ma‘lumotlar bazasini loyihalash Reja: relyatsion model haqida tushuncha Ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash

---

Mavzu: Relyatsion ma‘lumotlar bazasini loyihalash
Reja:
1) Relyatsion model haqida tushuncha
2) Ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash

---

Eng kengtarqalgan model, relyatsion model, ma'lumotlarni jadvallarga ajratadi.
Har bir jadval ustunlar va qatorlardan iborat. Har bir ustunda biror obyektga oid
atributlar keltirilgan, masalan mahsulot narx, foydalanuvchi ismi yoki tug'ilgan
sanasi, pochta indeksi va hokazo. Bu atributlar birgalikda domen deb
ataladi. Jadvalning qatorlari esa aynan bitta obyekt(buyum, shaxs, joy) haqidagi
ma'lumotlarni saqlaydi.
Quyida biz Foydalanuvchilar haqida ma'lumot saqlash uchun Foydaianuvchiiar
jadvalini yaratdik.Jadvaladagi
ID
, ism, Famiiiya, Teiefon foydalanuvchining
attributlari hisoblanadi. Birgalikda esa attributlar domen deb ataladi.

---

---

MB bir nechta jadvallardan iborat bo’lishi tabiiy. Misol uchun Mahsulotlar haqidagi
ma'lumotlarni saqlash uchun alohida jadval, xaridor uchun alohida jadval. Mijozlar
uchun alohida jadval va hokazo. Biror jadvalni boshqa jadvlaga bog’lash uchun
jadval attributlaridan biri (yoki attriburtlar birikmasi) primary (asosiy) kalit etib
tayinlanadi. Boshqa jadvallar esa bu attributga foreign key deb murojaat qiladi.
Relational Model jadvallar o'rtasidagi munosabatlarni ham tartibga soladi. Masalan
mijozlar va ularsotib olgan mahsulotlar jadvali, yoki talabalar va ular o'qiyotgan
fanlar alohida jadvallarda saqlansada, ular o'rtasidagi munosabat relational model
yordamida ko'rsatiladi. Bunday munosabatlar one-to-one (birga-bir), one-to-many
(birga-ko’p) yoki many-to-many (ko‘pga-ko‘p) ko'rinishida bo’lishi mumkin.

---

---

Ma’lumotlar bazasini loyihalashda quyidagilarga e’tibor berish kerak
1. ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash
2. Maʼlumotlar Bazasining tuzilishini rejalash
3. Jadvallar oʻrtasida munosabat

---

Maʼlumotlar bazasiga har tomonlama qarashni unutmaslik kerak. Masalan, onlayn 
doʻkon uchun baza yaratganda, bazaga mijoz sifatida, yoki sotuvchi sifatida 
qarashingiz mumkin va bu ikkisi uchun bir hil maʼlumotlar turli koʻrinishda 
koʻrsatilishi kerakligini hisobga oling.
1) Talablar va maqsdalarni aniqlash uchuh quyidagi qadamlarni bajarish mumkin:
2) Bazani ishlatadigan odamlardan intervyu oling
3) Hisob-fakturalar, ish jadvallari, so’rovnomalar kabi biznes hujjatlarni tahlil qiling
4) Mavjud ma’lumotlar tizimlarini oʻrganing (shu jumladan jismoniy va raqamli 
fayllar

---

Navbat ma’lumotlar bazasiga kiritilishi kerak bo’lgan barcha maʼlumotlarni yig’ib, ularni 
turlarga ajratish: shaxslar, joylar, buyumlar, talabalar, fanlar, hodisalar va hokazo. Har bir 
turdagi maʼlumotlarning attributlarini ham aniqlab oling:
Xaridorlar
 Ism
 Manzil
 Shahar, tuman, viloyat
 E-pochta manzili
 Telefon raqami
Mahsulotlar
 Nomi
 Narxi
 Zaxiradagi miqdori
 Buyurtma miqdori

---

Buyurtmalar
Buyurtma ID
Buyurtmani qabul qilgan sotuvchi
Sana
Mahsulotlar
Miqdor
Narx
Jami
Keyinchalik bu ma`lumotlar bevosita MB jadvallarini shakllantirishda ishlatiladi. 
Maʼlumotlarni imkon qadar mayda boʻlaklarga boʻling. Misol uchun, manzilni 
shahar, tuman, viloyat qilib ajratsangiz, kelajakda MBdagi foydalanuvhchilarni 
tuman, shahar yoki viloyat boʻyicha ajratib olishingiz qulay boʻladi.