Mavzu: Relyatsion ma‘lumotlar omborini dasturlash texnologiyalari

Mavzu: Relyatsion ma‘lumotlar omborini dasturlash texnologiyalari

Mavzu: Relyatsion ma‘lumotlar omborini dasturlash texnologiyalari

Reja:

• Relyatsion model haqida tushuncha
• Ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash

Bajardi: 38-22 guruh talabasi

Tursunbayev Ozodbek

Eng kengtarqalgan model, relyatsion model, ma'lumotlarni jadvallarga ajratadi. Har bir jadval ustunlar va qatorlardan iborat. Har bir ustunda biror obyektga oid atributlar keltirilgan, masalan mahsulot narx, foydalanuvchi ismi yoki tug'ilgan sanasi, pochta indeksi va hokazo. Bu atributlar birgalikda domen deb ataladi. Jadvalning qatorlari esa aynan bitta obyekt(buyum, shaxs, joy) haqidagi ma'lumotlarni saqlaydi.

Quyida biz Foydalanuvchilar haqida ma'lumot saqlash uchun Foydaianuvchiiar jadvalini yaratdik.Jadvaladagi id, ism, Famiiiya, Teiefon foydalanuvchining attributlari hisoblanadi. Birgalikda esa attributlar domen deb ataladi.

MB bir nechta jadvallardan iborat bo’lishi tabiiy. Misol uchun Mahsulotlar haqidagi ma'lumotlarni saqlash uchun alohida jadval, xaridor uchun alohida jadval. Mijozlar uchun alohida jadval va hokazo. Biror jadvalni boshqa jadvlaga bog’lash uchun jadval attributlaridan biri (yoki attriburtlar birikmasi) primary (asosiy) kalit etib tayinlanadi. Boshqa jadvallar esa bu attributga foreign key deb murojaat qiladi.

 

Relational Model jadvallar o'rtasidagi munosabatlarni ham tartibga soladi. Masalan mijozlar va ularsotib olgan mahsulotlar jadvali, yoki talabalar va ular o'qiyotgan fanlar alohida jadvallarda saqlansada, ular o'rtasidagi munosabat relational model yordamida ko'rsatiladi. Bunday munosabatlar one-to-one (birga-bir), one-to-many (birga-ko’p) yoki many-to-many (ko‘pga-ko‘p) ko'rinishida bo’lishi mumkin.

Ma’lumotlar bazasini loyihalashda quyidagilarga e’tibor berish kerak

• ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash
• Maʼlumotlar Bazasining tuzilishini rejalash
• Jadvallar oʻrtasida munosabat

Maʼlumotlar bazasiga har tomonlama qarashni unutmaslik kerak. Masalan, onlayn doʻkon uchun baza yaratganda, bazaga mijoz sifatida, yoki sotuvchi sifatida qarashingiz mumkin va bu ikkisi uchun bir hil maʼlumotlar turli koʻrinishda koʻrsatilishi kerakligini hisobga oling.

Maʼlumotlar bazasiga har tomonlama qarashni unutmaslik kerak. Masalan, onlayn doʻkon uchun baza yaratganda, bazaga mijoz sifatida, yoki sotuvchi sifatida qarashingiz mumkin va bu ikkisi uchun bir hil maʼlumotlar turli koʻrinishda koʻrsatilishi kerakligini hisobga oling.

• Talablar va maqsdalarni aniqlash uchuh quyidagi qadamlarni bajarish mumkin:
• Bazani ishlatadigan odamlardan intervyu oling
• Hisob-fakturalar, ish jadvallari, so’rovnomalar kabi biznes hujjatlarni tahlil qiling
• Mavjud ma’lumotlar tizimlarini oʻrganing (shu jumladan jismoniy va raqamli fayllar

Navbat ma’lumotlar bazasiga kiritilishi kerak bo’lgan barcha maʼlumotlarni yig’ib, ularni turlarga ajratish: shaxslar, joylar, buyumlar, talabalar, fanlar, hodisalar va hokazo. Har bir turdagi maʼlumotlarning attributlarini ham aniqlab oling:

Navbat ma’lumotlar bazasiga kiritilishi kerak bo’lgan barcha maʼlumotlarni yig’ib, ularni turlarga ajratish: shaxslar, joylar, buyumlar, talabalar, fanlar, hodisalar va hokazo. Har bir turdagi maʼlumotlarning attributlarini ham aniqlab oling:

Xaridorlar

• Ism
• Manzil
• Shahar, tuman, viloyat
• E-pochta manzili
• Telefon raqami

Mahsulotlar

• Nomi
• Narxi
• Zaxiradagi miqdori
• Buyurtma miqdori

Buyurtmalar

Buyurtmalar

• Buyurtma ID
• Buyurtmani qabul qilgan sotuvchi
• Sana
• Mahsulotlar
• Miqdor
• Narx
• Jami

Keyinchalik bu ma`lumotlar bevosita MB jadvallarini shakllantirishda ishlatiladi. Maʼlumotlarni imkon qadar mayda boʻlaklarga boʻling. Misol uchun, manzilni shahar, tuman, viloyat qilib ajratsangiz, kelajakda MBdagi foydalanuvhchilarni tuman, shahar yoki viloyat boʻyicha ajratib olishingiz qulay boʻladi.

Adabiyotlar ro`yxati

Adabiyotlar ro`yxati

• В.П. Базы данных. Книга 2 распределенные и удаленные базы данных: учебник.// Москва ИД «ФОРУМ» - ИНФРА-М. – 2018. – С 261.
• Голицына О.Л. Базы данных: учеб. Пособие // – 4-е изд., перераб. И доп. – М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2018. – 400 с.
• Мартишин С.А. Базы данных. Практическое применение СУБД SQL –и NoSQL – типа для проектирования информационных систем: учеб. Пособие // - Москва: ИД «ФОРУМ» - ИНФРА-М, 2019, – 368 с.
• Rahul Batra. SQL Primer An Accelerated introduction to SQL Basics.// Gurgaon, India. 2019. –P 194.
• Поликов А.М. Безопасность Oracle глазами аудиториа: нападение и защита. –Москва. 2017. –336 с.