Mavzu: Ribasomaning mexano-kimyoviy xususiyatlari

---

MAVZU:Ribasomaning mexano-kimyoviy 
xususiyatlari.
150-20-GURUH:G’AYBULLAYEV BOBUR
Biokimyo molekulyar biologiya.

---

REJA
1.Ribosomaning tuzulishi
2. Ribosomaning kimyoviy tuzilisi
3.Ribosomalarning funksiyasi

---

RIBOSOMA TUZULISHI
Ribosoma oqsil biosintezida qatnashadigan hujayraning eng muhim nomembran organellasi. 
Ribosomada iRNK asosida aminokislotalardan tashkil topgan oqsil zanjiri hosil bo'ladi. Bu jarayon
translyatsiya deb nomlanadi.
Kichik bo’limcha
Katta bo’limcha
Sintezlangan polipeptid zanjiri

---

Eng oddiy bakteriyalardan tortib odamlargacha bo'lgan barcha tirik
organizmlarda oqsillar ribosomalar deb ataladigan maxsus hujayrali
qurilmalar tomonidan sintezlanadi. Ushbu noyob zavodlarda alohida
aminokislotalardan oqsil zanjiri hosil bo'ladi.
Ribosoma ellips yoki sharga o'xshaydi, diametri prokaryotlarda15dan 
20nmgacha,eukariotlarda esa25dan 30gacha. Organella kichik va katta
bo'linmalardan iborat. Yadroli hujayralarda organoidlar endoplazmatik
retikulumning membranasida joylashgan bo'lsa-da, ular sitoplazmada
alohida shaklda ham joylashishi mumkin. Ko'pincha bir nechta
organellalar mRNK molekulasi bilan bog'lanadi, bunday tuzilma polisoma
(poliribosoma) deb ataladi.

---

---

Ribosomalar nukleoproteinlar bo'lib, 
ularda oqsil/ribonuklein kislota
nisbati yuqori organizmlarda 50:50 
va bakteriyalarda 65:40 ni tashkil
qiladi. rRNK ning uchinchi darajali
tuzilishi ribosoma oqsillarini
joylashtirish uchun asos bo'lib
xizmat qiladi, ular ma'lum ma'noda
ribosoma tuzilishi va uning hayotiy
faoliyatini shakllantirish va
saqlashda faqat ikkinchi darajali
vazifani bajaradi.

---

Ribosomada aminoatsil va peptidil hududlari
mavjud. Birinchisi, ribosomaga kiradigan faol
aminokislota va tRNK kompleksini, ikkinchisi
esa boshqa tRNK bilan bog'langan polipeptid
zanjirini mahkamlash uchun xizmat qiladi. 
Ribosoma subbirliklari DNK shablonidagi
yadro yadrosida sintezlanadi.

---

Ribosomalari
-(molyar og‘irligi 4,2-106) katta 0 ‘lchamli (diametri 23 nm), 
prokariot,ribosom alariga (molyar og‘irligi 2,5-106,diametri 8 nm) 
nisbatan.Odatda, ribosomalami sentrifugada sedimentatsiya qilish tezligi
bilan,xarakterlanadi, ular Svedberg birliklarida S-konstanta
sedimentatsiyasi,bilan belgilanadi. S kattaligi nafaqat bo‘lakchalar
o‘lchamiga, balki,ularning shakli va soIishtirmaog‘irligiga bog‘liqdir, chunki
u o‘lchamiga,proporsional emasdir.Kimyoviy tuzilishi jihatidan ribosom alar 
nukleoproteinlar bo‘lib,Kimyoviy tuzilishi jihatidan ribosom alar 
nukleoproteinlar bo‘lib,RNK va oqsildan tarkib topgan 80 S ribosoma ularai
teng miqdorda saqlaydi hamda prokariotlami 70 S ribosom asida RNK va
oqsilni,miqdori 65 va 35%ni tashkil etadi. RNK ribosomasini ribosamal
RNK,deb ataladi va rRNK deb belgilanadi. 80 va 70 S ribosomalar 2 
ta,subbirliklardan iborat bo‘ladi, ularni elektron mikrosko‘pda yoki M 
g+2,ionlarini past konsentratsiyali eritmalari bilan ishlov bergandan keyin

---

Ribosoma elektron mikrosko‘pda yoki M g+2,ionlarini past 
konsentratsiyali eritmalari bilan ishlov bergandan keyin,
Bunday sharoitlarda ribosom alar subbirliklarga
dissotsiatsiyalanadi. Ular bir-biridan ultratsentrifuga yordam ida
ajratilishi mumkin. Subbirliklami biri o'lcham i bo'yicha
ikkinchisiga
nisbatan 2 marta kattadir. 70 S ribosom a subbirliklarini S kattaligi
50 S
va 30 S ga teng, 80 S ribosomalarda u 60 S va 40 S dir. E. Coli da 
katta
va kichik subbirliklar 34 va 21 tadan oqsil, 23 S va 5 S bo'lgan 2
molekula rRNKni katta subbirlikda va 16 S rRNKni kichik
subbirlikda
saqlaydi. Ribosomal oqsillar nafaqat ajratilgan, balki
sekvenirlangan
hamdir. Molekulyar og‘irligini turliligi bilan farqlanadi (6000 dan
75000

---

Ribosomalarning funktsiyalari
Ribosomalarning ribonukleoproteini oqsil fabrikasi vazifasini bajaradi, chunki ular asosan
oqsil sintezi bilan bog'liq.
Ribosomalar lipidlar almashinuvida ishtirok etadi.
Ribosomalar hujayrali nafas olish jarayonida elektronlarni tashish uchun sitoxrom ishlab
chiqaradi.
Ribosomalar hujayralar faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo'lgan maxsus oqsillarni
hosil qilish uchun aminokislotalardan foydalanadi.
Ribosomalar va tRNK molekulasi mRNKdagi oqsil kodlovchi genlarni oqsillarga aylantiradi.
Ribosoma ikkita tRNK molekulasi uchun bog'lanish joylarini hosil qiladi.
Ba'zi ribosomalar endoplazmatik retikulum bilan birikadi, bu esa mikroskop ostida
endoplazmatik retikulumni qo'pol ko'rinishga olib keladi.
Ribosomalar mRNK dan aminokislotalarni bir-biriga bog'lash orqali oqsil hosil qiladi, bu
tarjima deb nomlanadi.
Ribosomalar peptid zanjirlarini daqiqada 200 ta tezlikda sintez qila oladi, bu ikki yoki uch
soat ichida juda katta protein hosil qiladi.

---