Mavzu. Sanoat ishlab chiqarishida baho va baholash

Bahoni shakllantiradigan asosiy omillar esa quyidagicha:

• 1. Iqtisodiy xarajat darajasi;
• 2. Tovarlarning naflilik darajasi;
• 3. Tovarga boʻlgan talab va uning taklifi;
• 4. Raqobat shakllari va usullari;
• 5. Tovarni iste’mol qilish vaq

2. Bahoning funktsiyalari, turlari va strukturasi. Uning boshqa iqtisodiy kategoriyalar bilan bog’liqligi.

• Bahoning iqtisodiy mazmunini uning funktsiyalari yaqqol koʻrsatib beradi.
• Baho nimaga tegishli boʻlishidan qat’iy nazar (tovar, xizmat, ish kuchi, qarz puli
• narxini, buning farqi yoʻq) besh asosiy funktsiyani bajaradi:

1. Bozor muvozanatini ta’minlash funktsiyasi. Bunda baho bozordagi talab va taklifning hajmi va tarkibiga ta’sir etish orqali ularni muvozanat holatiga keltiradi. 2. Hisob-kitob, oʻlchov funktsiyasi. Baho qiymatning puldagi ifodasi, chunki bajarilgan ish hajmi, foyda-zararning barchasi baho asosida hisob-kitob qilinadi. 3. Iqtisodiy regulyator funktsiyasi. Baho bozor iqtisodiyotining asosiy vositalaridan biridir. Undagi oʻzgarish bozor holati (kon’yukturasi)ni bildiradi. 4. Raqobat vositasi funktsiyasi. Raqobat bozor iqtisodiyotini harakatga keltiruvchi kuch hisoblanadi.

• 1. Bozor muvozanatini ta’minlash funktsiyasi. Bunda baho bozordagi talab va taklifning hajmi va tarkibiga ta’sir etish orqali ularni muvozanat holatiga keltiradi. 2. Hisob-kitob, oʻlchov funktsiyasi. Baho qiymatning puldagi ifodasi, chunki bajarilgan ish hajmi, foyda-zararning barchasi baho asosida hisob-kitob qilinadi. 3. Iqtisodiy regulyator funktsiyasi. Baho bozor iqtisodiyotining asosiy vositalaridan biridir. Undagi oʻzgarish bozor holati (kon’yukturasi)ni bildiradi. 4. Raqobat vositasi funktsiyasi. Raqobat bozor iqtisodiyotini harakatga keltiruvchi kuch hisoblanadi.

Baholarning asosiy turlariga quyidagilar kiradi: 1. Ulgurji baholar. Tovarlar koʻtarasiga katta miqdorda sotilganda bu baholardan foydalaniladi. Bunday bahoni asosan ulgurji savdo-sotiq olib boriladigan savdo markazlarida uchratish mumkin. 2. CHakana baholar. Tovarlar bevosita iste’molchilarga sotilganda foydalaniladi. Bu baho oʻz ichiga tovar ulgurji narxini, chakana savdo tashkilotchilarining xarajati va foydasini oladi. 3. Nufuzli baholar. Bu baholardan obroʻ talab iste’molchilarga tovarlar sotilganda va xizmatlar koʻrsatilganda foydalaniladi. 4. Dotatsiyali baholar. Bunda tovarlar davlat byudjeti hisobidan arzonlashtirilgan baholarda olinadi. 5. Davlat baholari. Bu ishlab chiqaruvchilarga davlat tomonidan buyurtma berilganda qoʻllaniladi. 6. Mavsumiy baholar. Bu mavsumiy ishlab chiqariladigan tovarlarga belgilanadi. 7. Milliy va jahon baholari. Alohida tovarning baynalmilal xarajatlari. Bunda jahon bozoridagi talab va taklif nisbati hisobga olinadi.