Mavzu: Sayr orqali bolalarda sadoqat xissini tarbiyalash

II.BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI ONA TABIAT BILAN TANISHTIRISHNING TARBIYAVIY AHAMIYATI


2.1. Maktabgacha ta’lim muasssalarida bolalarni sayr orqali tabiatga muhabbat ruhida tarbiyalash

Bu bolaning hayotidagi yangi va juda muhim davr. Yurtimizda jamiyatni demokratlashtirish, yangilash va modernizastiya etish jarayoni olib borilmoqda. Mazkur jarayon samarasi ko’p jihatdan madaniy saviyasi baland barkamol inson shaxsini shakllantirishga bog’liq. Zotan, ana shunday shaxsgina ijtimoiy taraqqiyot mo’ljallarini va millat manfaatlarini chuqur anglab yetadi. Shu boisdan ma’naviyat sohasidagi ishlarimizning pirovard maqsadi "mustaqil dunyoqarashga ega, ajdodlarimizning bebaho merosi va zamonaviy tafakkurga tayanib yashaydigan barkamol shaxs - komil insonni tarbiyalashdan iborat". Barkamol inson shaxsi ma’naviy qiyofasida ekologik madaniyat alohida ahamiyat kasb etadi.

Bolalik - insonning barcha aqliy va jismoniy kuchlarini rivojlantirish, atrofimizdagi dunyo haqida bilimlarni egallash, axloqiy ko'nikma va odatlarni shakllantirish davri. Maktabgacha yoshda faol to'planish mavjud axloqiy tajriba, va ma'naviy hayotga murojaat qiling. Bolani hayotning birinchi yillaridan boshlab tizimli ma'naviy-axloqiy tarbiyalash uning etarli darajada bo'lishini ta'minlaydi ijtimoiy rivojlanish va uyg'un shakllanish shaxsiyat. Ta'lim maqsadi: Faol hayotiy pozitsiya, mukammallik qobiliyati va boshqa odamlar bilan uyg'un munosabatda bo'lgan ma'naviy va axloqiy shaxsning asoslarini yaratish. Bolalarda rahm-shafqat, rahm-shafqat, haqoratlarni kechirish qobiliyati, muhtojlarga yordam berish istagi, hamma bilan munosabatlarda bag'rikenglik, tinchliksevar bo'lishni tarbiyalash. Boshqalarga so'z bilan emas, balki amalda o'rnak bo'lishni, yomonlikdan, hasaddan saqlanishni - bor narsaga qanoat qilishni, kechirim so'rashni, halol ish tutishni, qilgan ishingni hech qachon boshqalarga qilmaslikni o'rgatish. o'zingiz uchun xohlamaysiz. Poklikni, iffatni saqlashga hissa qo'shing. O'qituvchilar va ota-onalarda pravoslavlikni o'rganishga qiziqish uyg'otish, shu bilan ma'naviy yuksalish va milliy madaniyatni bilishga yo'l ochish. Vazifalar: Turli avlodlarni bog'laydigan vatanparvarlik tuyg'ularini tarbiyalash. Axloqiy xulq-atvor va o'z-o'zini tarbiyalashga o'rgating. Badiiy didni yaxshilash, har bir bolaning ijodiy salohiyatini rivojlantirish. Badiiy va nutq qobiliyatlarini shakllantirish, bolalarning so'z boyligini to'ldirish. Ma'naviy va axloqiy tuyg'ularni tarbiyalash, inson hayotidagi pravoslavlikning ma'nosini, sevgi, mehr-oqibat, insonparvarlik, birlik harakati sifatida ochib berish. Oilani bolalarning ma'naviy-axloqiy tarbiyasiga yo'naltirish, ota-onalarni pravoslav pedagogika asoslari bilan tanishtirish va psixologiya, oilaviy hayot shakllari haqida g'oyalarni shakllantirish. Ma’naviyatli shaxsni tarbiyalash oila, ta’lim muassasasi va davlatning birgalikdagi sa’y-harakatlari bilangina amalga oshiriladi. Zamonaviy ta’lim muammolaridan biri – ta’lim jarayonida avlodlarning tarixiy davomiyligiga e’tibor qaratilmayotganligidir. Bolalar o‘tmishda yashab o‘tgan odamlardan o‘rnak olish imkoniyatidan mahrum, ular o‘tgan avlodlar o‘z oldilarida paydo bo‘lgan muammolarni qanday haqiqatlar nuqtai nazaridan hal qilganliklari, ular mayoq va ijod manbai bo‘lib xizmat qilganliklarini bilishmaydi. ular uchun. Ma’naviy-axloqiy shaxsni tarbiyalash bo‘yicha bugungi kunga qadar qilingan urinishlar shuni ko‘rsatadiki, bu faoliyatda eng zaif o‘rin oila hisoblanadi. Ko'pgina ota-onalar maktabgacha yoshda aniq nimani o'rganishini bilishmaydi. ijtimoiy normalar, taqlidga asoslangan axloqiy talablar va xulq-atvor namunalari. Binobarin, ota-onalarga, avvalambor, ajdodlar e’zozlagan va e’zozlab kelayotgan ma’naviy-axloqiy qadriyatlar va urf-odatlar oilada asrab-avaylanishi va o‘tkazilishi lozimligini, ota-onalarga (qo‘ymasdan) ko‘maklashish zarur. bolalarni tarbiyalash uchun mas'uldirlar. Madaniy merosga ma'naviy-axloqiy munosabat va unga daxldorlik tuyg'usini shakllantirish bo'yicha ishning o'ziga xos xususiyati bolalarni dehqon madaniyati va hayoti bilan tanishtirishdir. Mamlakatimizning "Maktabgacha ta’lim to’g’risida"gi qonuni va "Davlat ta’lim standartlari" talablarining asosiy maqsadi - yosh avlodni istiqlol mafkurasi asosida sog’lom, har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida tarbiyalashdan iboratdir. Binobarin, yosh avlodni boy madaniy merosimiz, tarixiy an’analarimiz, milliy va umuminsoniy qadriyatlarimizga hurmat, Vatanga muhabbat, istiqlol g’oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash respublikamizda amalga oshirilayotgan o’zluksiz ta’limtarbiya tizimini isloh qilishning hal qiluvchi omili hisoblanadi. Hozirda dunyoning geografik-siyosiy to’zilishi kundan-kunga o’zgarib bormoqda. Ekologiyani muhofaza qilish muammolari umuminsoniy ahamiyat kasb etayotgan, insoniyatning tabiiy muhitga yetkazgan salbiy oqibatlari qayta ko’rib chiqilayotgan bir paytda shu narsa ma’lum bo’ldiki, aholining barcha qatlamlarida bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirish muammolari inson ongidagi o’zgarishlar bilan bevosita bog’liq. Bugungi kunda tabiatga nisbatan jamiyat a’zolarida g’amxo’rlik sust ahvolga kelib qolganligi oqibatida atrof muhitga katta ziyon yetmoqda. Ona tabiatga istiqbolni ko’zlab munosabatda bo’lish, kelajak avlodga uni go’zal va tabiiyligicha qoldirish bugungi kunning muhim vazifasi bo’lib turibdi. Chunki tabiatga nisbatan inson qanchalik berahmlik bilan munosabatda bo’lsa, tabiat ham insonga nisbatan aynan ana shunday javob qaytaradi. Har bir inson ongida ekologik madaniyat qay darajada shakllansa, jamiyat ham shu darajada taraqqiy etadi. Hozirgi kunda shaxslararo munosabatlardan tortib jamiyat va tabiatning o’zaro aloqadorligi orasidagi ko’plab muammolar odamlar ongida bolalarni tabiat bilan tanishtirishningng talab darajasida emasligini namoyon etmoqda. Shu boisdan yoshlarda bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirishning samarali shakl va metodlarini ishlab chiqish, shu kunning talabi bo’lib qolmoqda. Bolalarni tabiat bilan tanishtirishning jarayoni har tomonlama rivojlangan shaxs ma’naviy qiyofasini kamol topish jarayonining muhim va tarkibiy qismidir. U bolalarda milliy va umuminsoniy qadriyat sifatida tabiatga ongli munosabat, tabiat zaxiralarini saqlash va ko’paytirishga oid mas’uliyat tuyg’usi, ekologik muammolarni amaliy hal qilishdagi ko’nikmalarning rivojlantirilishini o’zida qamrab oladi. Dunyo hamjamiyatida vujudga kelgan ekologik vaziyat ta’lim-tarbiya tizimi oldiga quyidagilarni hal etishni muhim vazifa etib qo’yadi, ular: 1. Atrof muhitga munosabatni ma’naviy madaniyatning ajralmas qismi ekanligini anglash;
2. Tabiat talabaning ekologik madaniyatini shakllantirishi uchun asosiy omil ekanligini tushunish;
3. Bolalarning tabiatga ongli munosabatlari, tabiat komponent-larini yaxlitlikda va o’zaro aloqadaligini his etish;
4. Tabiatning bolalar ekologik madaniyatini belgilab beradigan vosita sifatida namoyon bo’lishi;
5. Atrof muhitga nisbatan bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirishda. Bolalarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda ta’lim-tarbiya jarayonida atrof muhitni muhofaza qilishni ekologik qadriyat sifatida anglab etishlariga ilmiy-amaliy jihatdan sharoit yaratish;
6. Bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirishning maqsad va vazifalarini aniq belgilab olish, uning amaliyotga yo’naltirilganligini tushunish; Shular asosida talabaning ekologik madaniyatini shakllantirishga yo’naltirilgan ta’lim-tarbiya tizimini didaktik jihatdan ta’minlanishiga erishamiz. Buning uchun ekologiyaga oid o’quv materiallarini tanlash, tabiatni muhofaza qilishga oid faoliyat turlari va ular mohiyatini Bolalar ongiga singdirish, insonning tabiat hodisalarini anglashi, mazkur hodisalarning hayotiyligi, mukammalliligini tushunish lozimligining ustuvorligini anglashi zarur. O’z navbatida buni qanday amalga oshirish lozim deya savol paydo bo’ladi? Albatta bu narsani oldini olish uchun bolalik chog’idan maktabgacha ta’lim muassasasida paytida bolalarda ekologik madaniyatni ekologiyani asrashga o’rgatish lozim. Imkon qadar bunda xorijiy davlatlar amaliyotidan va ota-onalar bilan hamkorlikda ish olib borish ancha samarali usullardandir. Bizning fikrimizcha bolalarga o’rgatiladigan ekologik bilim mazmuni o’z ichiga quyidagilarni qamrab olishi lozim:
• Bolalar ongida olamning ilmiy manzarasini shakllantirish;
• tabiat va jamiyat o’rtasidagi ma’lum bo’lgan ekologik bilimlar ahamiyatini ilmiy-amaliy jihatdan yoritib berish;
• Bolalar tomonidan ekologik qonuniyatlarning o’zlashtirilishiga erishish;
• tabiatda sodir bo’ladigan turli xildagi fojialarni anglash, ularning mohiyatini bilib olish, ekologiyaga oid ta’lim vazifalarini ifodalash, ko’zatish va tajribalarni rejalashtirish hamda amalga oshirish, ekologiyaga oid nazariy-amaliy g’oyalarni oydinlashtira olish, ulardan ta’lim-tarbiya jarayonida foydalana olish malakalarini hosil qilish;
• ekologiya sohasidagi muayyan bilimlar hajmini, tasavvur va tushunchalar doirasini ilmiy-amaliy jihatdan ishlab chiqish;
• atrof muhitni muhofaza qilish, uning zahiralaridan unumli foydalanishga o’rgatish; Tabiat boyliklariga ehtiyotkorona munosabat va undan oqilona foydalanishga oid boy tarixiy merosning qayta tiklanishi va rivojlanishi yo’nalishida faol ish olib borish yosh avlodning ekologik madaniyati, ma’naviy imkoniyatlarini oshirishning asosi bo’lib, u bolalarda ona-yr, ona-vatan bilan faxrlanish tuyg’ularini tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega.