Mavzu: Sayr orqali bolalarda sadoqat xissini tarbiyalash

2.2. Tabiat bilan tanishtirish uchun bolalar bog’chasining tabiat burchagi va yer maydonchasining ta`lim-tarbiyaviy ahamiyati

Bolalarni tabiat bilan tanishtirib borishda bolalar bog‘chalari qoshidagi tabiat burchagi juda katta ro’l o‘ynaydi. Tabiat burchagida saqlanadigan o‘simliklar va hayvonlar bolalarning tabiat haqidagi bilimlarini oshishida, shakllanishida dastlabki manba bo‘lib xizmat qiladi. Bolalar tabiat burchagidagi hayvonlar va o‘simliklar bilan o’zviy aloqada bo‘ladilar. Tabiat burchagi bolalarni tabiat bilan bevosita munosabatda bo‘lishini ta‘minlaydi. Shuning uchun ham yil o‘n ikki oy o‘simlik va hayvonot olami bilan tanishib, ular bilan muloqotda bo‘lish imkonini beradi. Biz bolalar bog‘chalarida tabiat burchagini tashkil qilish yo‘llari haqida batafsil to‘xtalmadik.Chunki ular haqida «Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish» («O‘qituvchi», T., 1984, 48—91-betlar) kitobida gapirilgan.

Tarbiyachi tabiat burchagida o‘simliklarni o‘stirishga kirishishdan avval unga qo‘yiladigan talablarni bilib olishi zarur. Bu talablar quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: Tabiat burchagidagi o‘simliklar shu xona sharoitida, maktabgacha tarbiya muassasasi joylashgan ekologik muhitda bemalol o‘sa oladigan bo‘lishi ke.rak. O‘simliklarning normal o‘sishi uchun issiqlik va yorug‘lik etarli bo‘lishi zarur.
1,Tabiat burchagidagi o‘simliklarni suvga bo‘lgan talabiga harab joylashtirilishi va ma‘lum vaqtlarda namlik bilan ta‘minlanib turilishi kerak.
2,Tabiat burchagida o‘stiriladigan o‘simliklar chiroyli, bolalarga estetik zavq bag‘ishlaydigan, bolalarni o‘ziga tortadigan manzarali o‘simlik bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Tabiat burchagidagi o‘simliklar bolalar sog‘ligiga zarar yetkazmaydigan bo‘lishi darkor. Tabiat burchagidagi o‘simliklar bolalarning bo‘yi etadigan, ularga suv bemalol quyiladigan, barglarini arta oladigan, tagini yumshata oladigan joyda bo‘lishi kerak.
Tarbiyachilar tabiat burchagida o‘simliklarni o‘stirish va ular bilan bolalarni tanishtirish uchun ularning nomlarini va har bir o‘simlikning morfologik, biologik xususiyatlarini yaxshi bilishi zarur. Bunda qaysi o‘simlik quyosh yorug‘ligi yaxshi tushadigan joyda va qaysi biri yorug‘lik kam tushadigan joyda bo‘lishini bilish ham muhim ahamiyatga ega. Ma‘lumki, usimliklarning suvga, organiq va minyeral o‘g‘itlarga nisbatan talabi ham har xil bo‘ladi. Ba‘zi o‘simliklar syersuvlikni (gidrofit o‘simliklar), ba‘zilari o‘rtacha suvlikni (mezofit o‘simliklar), ba‘zilari kam suvlikni (ksyerofit o‘simliklar) talab qiladi. Masalan, xitoy atirguliga har kuni suv quyish zararli. Chunki uning ildizi bunda chirib ketadi. Xina, begoniya kabilarni esa har kuni sug‘orish mumkin. Bundan tashhari gullarga suv quyish qoidalarini yaxshi bilish kerak Honada o‘stiriladigan gullarga mumkin qadar vodoprovod suvini quymaslik kerak. Chunki bunday suv birinchidan sovuq bo‘lishi (ayniqsa qish paytlarida), ikkinchidan uning tarkibida xlor ko‘p bo‘lishi mumkin. Shu sababli bu xildagi suv ishlatishdan oldin kam deganda xona sharoitida 1—2 kun saqlanishi zarur. Gullarga quyish uchun ariq va hovo’z suvlari eng yaxshi hisoblanadi. Ularni to‘g‘ridan-to‘g‘ri gulga quyish mumkin. Tabiat burchagida gul o‘stirish uchun mos keladygan tuproqni tanlay bilish kerak. Buning uchun 50% tuproq, 25% qum va 25% go‘ng olib, ularni yaxshilab aralashtiriladi. Bu tuproqni 10—12 kun davomida o‘rtacha haroratda (15—18°) xonada saqlab, keyin o‘simliklarni o‘stirishda foydalansa bo‘ladi. Tabiat burchagida hayvonlarni boqishning o‘ziga xos hayotiy va biologik tomonlari bo‘lib, uni har bir tarbiyachi yaxshi bilishi zarur. Tabiat burchagida hayvonlarni asrash o‘simliklarni asrashdan farq qiladi. Chunonchi hayvonlar harakat qiladi, tovush chiharadi, go‘ng, pat, jun tashlaydi, emishini to‘kadi va ma‘lum miqdordagi hidga ega bo‘ladi. O‘simliklarda esa bu xususiyatlar ko’zatilmaydi.
Tabiat burchagida sut emizuvchilardan quyon, tipratikan, dengiz cho‘chqasi, olmaxon kabilarni; suvda ham quruqda yashovchilar va sudralib yuruvchilardan toshbaqa, kaltakesak, baqa, qurbaqalarni; qushlardan turli xil to‘tilar, kanareyka, kaklik, kaptar, bedana, tovuq, bulbul kabilarni asrash mumkin. Agar imkoni bo‘lsa, hamma gruppa bolalari keng foydalana oladigan umumiy jonli burchak tashkil qilinsa yanada ham yaxshi bo‘lardi. Bunda istagan gruppa bolalar ekskursiya qilib kelib ko‘radi, tanishadi, o‘rganadi. Bunday jonli tabiat burchagida tulki, quyon, tovuq, echki, harsak kabilarni qo‘yib foydalanish mumkin. Tabiat burchagida akvariumlar ham tashkil qilinadi. Akvariumlar tayyor holda zoomagazinlardan sotib olinadi. Ular aylana yoki to‘rtburchak shakllarda bo‘lishi mumkin. Ularni gruppaga qo‘yish oldidan 4—5% li kaliy pyermanganat yeritmasi bilan yaxshilab yuviladi. So‘ngra, daryo qumidan keltirilib yaxshilab yuviladi va 2-3 soat qaynatiladi. Akvarium tagiga undan 3—4 sm qalinlikda solinadi. Uning ichiga suv o‘tlaridan elodeya, vallisnyeriya, richchiya kabilar solinadi va 3—4 kun qo‘yib tinitiladi. Akvarium suvining haroratini normal holda saqlash uchun tyermometr o‘rnatiladi, baliqlarga qo‘shimcha havo berib turish uchun apparat, qishda suvni isituvchi maxsus shishali pechka va yorug‘lik beruvchi lampochka qo‘yiladi. Akvarium tayyor bo‘lgach unga baliqlar qo‘yib yuboriladi. Akvariumda oltin baliq, guppi, mechenos, skolyariy, teleskop, qilich baliq va boshqalarni saqlash mumkin. Akvariumdagi suv ifloslanmasligi uchun har haftada almashtirib turiladi. Baliqlarga ovqat kuniga 2 marta, oz-ozdan yertalab va kechqurun beriladi. Ularga iloji boricha tirik chuvalchang berish foydali.
Bolalar bog‘chasida jonli tabiat burchagining bulishi bolalarni tabiat bilan kurgazmali va amaliy tanishtirishning zarur sharoitlaridan biridir. Bolalarning ekskursiya eki uy sharoitidagi ko’zatishlari kiska muddatlidir. Tabiat burchagida esa, bolalar yil buyi xayvon va usimliklar oldiga kelishlari va usimliklarni tarbiyachining topshirigi asosida o’zoq muddat ko’zatishlar mumkin. Bu esa bolalar uchun laboratoriya vazifasini utaydi. Tabiat burchagining ta`limiy ahamiyati shundaki, bolalar usimliklarning nomlari, qismlari, rivojlanish jaraenlarini ko’zatadilar.Ularning issiklikka, yorug‘likka, suvga bulgan talab jaraelarini urganadilar.Usimlikni parvarish kiloish uchun sarflanadigan mexnat buri bilan tanishadilar. Kun davomida yaxshi ishlash turli tadbirlar va ularning almashinuvi bilan ta'minlanadi. Fiziologik nuqtai nazardan, bu miya yarim korteksining bir vaqtning o'zida ishlash va dam olish qobiliyati bilan bog'liq. Har bir alohida daqiqada uning butun yo’zasi ishlamaydi, balki alohida bo'limlar, ya'ni ushbu faoliyat uchun mas'ul bo'lganlar, bu vaqtda korteksning qolgan joylari dam olish holatida. Ishg'olning tabiati o'zgarganda, optimal qo'zg'aluvchanlik maydoni harakatlanadi va miya yarim korteksining qolgan bo'limlari uchun sharoitlar yaratiladi. Kun davomida bolaning faolligi va ishlashi bir xil emas. Ularning ko'tarilishi 8 dan 2 soatgacha va 16 dan 18 soatgacha qayd etiladi, minimal davr esa 14-16 soatga to'g'ri keladi. Shuning uchun bolalarda aniq charchoqni keltirib chiqaradigan mashg'ulotlar kunning birinchi yarmida, optimal ishlash soatlarida rejalashtirilganligi bejiz emas. Ishlash noaniq va hafta davomida. Dushanba kuni u past. Buni ko'p hollarda odatiy rejim sezilarli darajada bo’zilgan holda, uyda ikki kunlik qolib ketganidan keyin bolaning bolalar bog'chasi rejimiga moslashishi bilan izohlash mumkin. Ishlash seshanba va chorshanba kunlari eng yaxshisidir va payshanbadan boshlab u yana yomonlashadi, juma va shanba kunlari eng past ko'rsatkichga etadi. Natijada, haftaning oxiriga kelib, yoshga bog'liq asta-sekin va barqaror charchoq bor. Bu ma'lum darajada tinch o'yinlar, uy-ro'zg'or ishlari, ta'lim ishlari bilan shug'ullanadigan bolalarning harakatsiz holatining o’zoq davom etishi bilan bog'liq. Umuman olganda, bolalar bog'chasida o'tkaziladigan vaqtning 75-80% harakatsiz mashg'ulotlarga to'g'ri keladi, bolada faol harakatlarga o'ziga xos ehtiyoj bor. O’zoq muddatli komponentning ko'payishi va haftalik faoliyat davomida ratsional taqsimlash, ayniqsa bolalar uchun charchash, charchoqning oldini olish bo'yicha chora-tadbirlar soniga bog'liq bo'lishi mumkin. Rejim qanchalik maqsadga muvofiq to’zilgan bo'lmasin - yuklarning dozasi, har xil faoliyat turlariga o'tish, vosita komponentining ko'payishi bilan kun davomida bolaning biologik faolligi ko'rsatkichlari muqarrar ravishda pasayadi, bu esa zarurat tug'diradi. faol holatni uyquga o'zgartiring. Uyqu fiziologlarini o'rganish shuni ko'rsatdiki, u heterojen, lekin bir-birini almashtiradigan ikki fazadan iborat. Sekinroq faza o’zoqroq (uyquning butun davomiyligining taxminan 75-80%) chuqur uyqu fazasi (orzusiz, kortikal hujayralar dam olayotganda, lekin boshqa tizimlar faol bo'lganda, xususan, o'sishning kuchli tarqalishi mavjud. gormonlar qonga kiradi va aynan shu soatlarda bolalar o'sadi. Ikkinchi bosqich - REM uyqusi - kortikal hujayralarning faol holati bo'lib, uning davomida kun davomida olingan ma'lumotlarni qayta ishlash, uni tahlil qilish va o’zoq muddatli xotirada saqlash uchun tanlash amalga oshiriladi.
Agar bolalar haddan tashqari hayajonlangan bo'lsa, uxlab qolish jarayoni murakkab va o’zayadi. Alacakaranlık, bo'g'iq ovozli ogohlantirishlar, bo'sh ichak va siydik pufagi, iliq dush yoki hammom, qulay toza pastel, bolaning mehrli munosabati normal uyquga yordam beradi.
Ovqatlanish.
Rejimning majburiy komponenti 4 soat ichida nonushta, tushlik, tushlikdan keyin choy - kechki ovqat o'rtasidagi tanaffuslarni hisobga olgan holda tashkil etilgan ovqatlanishdir. Belgilangan ovqatlanish soatlariga qat'iy rioya qilish oziq-ovqat refleksini shartli rag'batlantirish bo'lib xizmat qiladi va ovqat hazm qilish sharbati, yaxshi ishtahani ta'minlaydi. Bolalar uchun ovqatni kutish va uni iste'mol qilgandan keyin stolda o'tirishga yo'l qo'yib bo'lmaydi - bu charchoqqa yordam beradi. Yurish - bu bolalarga mobil mashqlar va to'liq dam olish imkoniyatini beradigan Kichkintoylar madaniyatga barqaror, manfaatdor, hurmatli munosabatni rivojlantiradilar vatan ruhiy va rivojlanishi uchun hissiy jihatdan ijobiy asos yaratadi axloqiy tuyg'ular. Mazmun jihatidan xalq o‘yinlari ixcham, ifodali, bola uchun qulaydir. Ular fikrning faol ishiga sabab bo'ladi, ufqlarni kengaytirishga hissa qo'shadi, atrofdagi dunyo haqidagi g'oyalarni aniqlaydi. Xalq o‘yinlari boshqa tarbiya vositalari bilan uyg‘unlikda ma’naviy boylik va jismoniy barkamollikni o‘zida mujassam etgan barkamol, faol shaxsni shakllantirishning asosi hisoblanadi. O'yin oldidan biz u yoki bu xalqning madaniyati va hayoti haqida gapiramiz (rus xalq o'yinlari "G'oz-oqqushlar", "O'rmondagi ayiqda"; Xakas xalq o'yini "Suvdagi bo'ri" va boshqalar). Qiymatga e'tibor bermasak, bu adolatsizlik bo'ladi didaktik o'yinlar maktabgacha yoshdagi bolaning ma'naviy-axloqiy fazilatlarini shakllantirishda. Milliy nafosatli didaktik o‘yinlar hurmat va iftixor tuyg‘ularini uyg‘otadi: “Kiyimlarni bezang. milliy naqsh”, “Kiyimlarni katlama”, “Mashenka va Gulchechekning uyi”, “Naqshlarni saralash”, “Xatoni to’zating” ( milliy qo'g'irchoqlar noto'g'ri kiyingan). Ona shahar atrofida didaktik o'yinlar sikli milliy madaniy an'analarni o'rganish asosida Vatanga muhabbat tuyg'usini shakllantirishga yordam beradi. “Naqshlar ona shahri”, “Xato qilmang”, “Bilasizmi?” (shahar mashhurlari), "Shahar bo'ylab sayohat qiling", "Yodgorlik qayerda?" “Shaharimiz qushlari”, “Butunni yig‘ing”, “Shahar haqidagi sirlar”, “Bo‘ladimi yoki yo‘qmi?” ona yurtga muhabbat, shu xalqqa mansubligidan faxrlanishni rivojlantirishga yordam berish. Juda ko'p so'z o'yinlari ma'naviy-axloqiy tuyg'ularni tarbiyalashda foydalanish. Masalan, "Mazali so'zlar" o'yinlari (ko'zlari yumilgan bola kim aytganini aniqlaydi muloyim so'z), "Go'zal so'zlar guli" (bolalar gulbarglarini qo'yishadi Sehrli so'z), "Tabassum bilan bo'lish", "Mehr nuri", "Qo'shnini maqta", "Mening o'yinchoq men haqimda gapiradi", "Men o'z yaqinlarimni yaxshi ko'raman" (bola o'z yaqinlarini qanday sevishini faqat harakatlar bilan ko'rsatadi). O'yinlar tengdoshlarga do'stona munosabatda bo'lishga, odamlarga insoniy munosabatda bo'lishga qaratilgan O'yin "O'rmondagi hayot" Tarbiyachi (gilamga o'tiradi, atrofiga bolalarni o'tiradi). O'rmonda ekanligingizni tasavvur qiling va gapiring turli tillar. Lekin siz qandaydir tarzda bir-biringiz bilan muloqot qilishingiz kerak. Buni qanday qilish kerak? Biror narsa haqida qanday so'rash kerak, bir so'z aytmasdan o'z xayrixoh munosabatingizni qanday ifodalash kerak? Savol berish uchun, yaxshimisiz, do'stingizning kaftiga kaftingizni uring (shou). Hammasi yaxshi, deb javob berish uchun biz boshimizni uning yelkasiga egamiz; do'stlik va sevgi izhor qilmoqchi - mehr bilan boshini silash (ko'rsatish). Tayyormisiz? Keyin boshladilar. Hozir tong otdi, quyosh chiqdi, endigina uyg'onding... O'qituvchi o'yinning keyingi yo'nalishini o'zboshimchalik bilan ochadi, bolalar bir-biri bilan gaplashmasligiga ishonch hosil qiladi. O'yin "chumolilar" Tarbiyachi (bolalarni atrofiga o'tirish). Sizlardan birortangiz o'rmonda kechayu kundo’z hayot qaynaydigan chumoli uyani ko'rganmisiz? Kech ko’zda, sovuq kelganda, chumolilar issiq uylarida uxlash uchun yig'ilishadi. Ular shunchalik qattiq uxlashadiki, ular qordan, bo'rondan, sovuqdan qo'rqmaydilar. Chumolilar uyasi bahorning boshlanishi bilan, birinchi issiqda uyg'onadi Quyosh nurlari ignalarning qalin qatlamidan o'tishni boshlang. Lekin odatiy boshlashdan oldin ish hayoti, chumolilar katta ziyofat yig'adi. Menda shunday taklif bor: keling, bayramning quvonchli kunida chumolilar rolini o'ynaymiz. Keling, chumolilar bir-birlarini qanday kutib olishlarini, bahor kelishidan xursand bo'lishlarini, ular butun qish davomida orzu qilgan narsalar haqida gapirishlarini ko'rsataylik. Chumolilar gapira olmasligini unutmang. Shuning uchun biz imo-ishoralar bilan muloqot qilamiz. (O'qituvchi va bolalar hikoyani pantomima va harakatlar bilan o'ynaydi, dumaloq raqs va raqs bilan yakunlanadi.) "Yaxshi elflar" o'yini Tarbiyachi (gilamga o'tiradi, atrofidagi bolalarni o'tiradi). Bir paytlar omon qolish uchun kurashayotgan odamlar kechayu kundo’z mehnat qilishga majbur edi. Albatta, ular juda charchagan. Yaxshi elflar ularga rahm qilishdi. Kecha boshlanishi bilan ular odamlarga ucha boshladilar va ularni muloyimlik bilan silab, mehribon so'zlar bilan tinchlantirdilar. Va odamlar uxlab qolishdi. Ertalab esa kuchga to‘lib, ikki barobar kuch bilan ishga kirishdi. Endi biz qadimgi odamlar va yaxshi elflarning rollarini o'ynaymiz. O'tirganlar o'ng qo'l mendan ular bu ishchilarning rollarini o'ynaydilar va chapdagilar elflarning rollarini o'ynaydilar. Keyin rollarni almashtiramiz. Shunday qilib, tun keldi. Charchoqdan charchagan odamlar ishlashda davom etadilar va yaxshi elflar kelishadi va ularni uxlashadi ... So'zsiz harakat o'ynaladi. Soya teatri o'yini O'qituvchi: Yorqin quyoshli kunda sizning soyangiz sizni tinimsiz ko’zatib, barcha harakatlaringizni takrorlab, nusxa ko'chirishiga e'tibor berdingizmi? Yurasizmi, yugurasizmi, sakraysizmi - u har doim siz bilan. Va agar siz kimdir bilan yursangiz yoki o'ynasangiz, sizning soyangiz, xuddi sherigingizning soyasi bilan do'stlashgandek, yana hamma narsani aniq takrorlaydi, lekin gapirmasdan, hech qanday tovush chiqarmasdan. U hamma narsani jimgina qiladi. Tasavvur qiling-a, biz bizning soyamizmiz. Biz xonani aylanib chiqamiz, bir-birimizga qaraymiz, bir-birimiz bilan muloqot qilishga harakat qilamiz va keyin birgalikda xayoliy kublardan biror narsa quramiz. Lekin qanday? Biz jimgina, jimgina, bir ovoz chiqarmasdan harakat qilamiz. Shunday ekan, boshlaylik! Kattalar bilan birgalikda bolalar xona bo'ylab jimgina harakat qilishadi, bir-birlariga qarashadi, qo'llarini silkitadilar. Keyin, uning misoliga ergashib, xayoliy kublardan minora quriladi. O'yinning muvaffaqiyati o'qituvchining tasavvuriga bog'liq. "Tirlangan o'yinchoqlar" o'yini Tarbiyachi (gilamga o'tiradi, atrofidagi bolalarni o'tiradi). Ehtimol, kechalari o'yinchoqlar qanday hayotga kirishi haqida sizga ertak aytishgan yoki o'qigandirsiz. Iltimos, ko'zingizni yuming va sevimli o'yinchoqingizni tasavvur qiling, u uyg'onganida kechasi nima qilishini tasavvur qiling. vakili? Keyin men sizga sevimli o'yinchoq rolini o'ynashni va qolgan o'yinchoqlar bilan tanishishni taklif qilaman. Ammo yana, biz oqsoqollarni uyg'otmaslik uchun barcha harakatlarimizni indamay bajaramiz. Va o'yindan keyin biz qaysi o'yinchoqni kim tasvirlaganini taxmin qilishga harakat qilamiz. Maktabgacha yoshdagi bolada ma'naviy-axloqiy fazilatlarni tarbiyalashda didaktik va xalq o'yinlaridan mana shunday foydalanamiz. Kutilayotgan natija: Bolalikda ekilgan ilohiy olov bolaning ruhi va qalbini isitadi. U buni xalqqa olib boradi. Pravoslavlik asosida ma'naviy-axloqiy tarbiya bo'yicha tizimli ishlar yordamida men quyidagi natijalarga erishaman deb umid qilaman: xulq-atvor ko'nikmalarining barqarorligi; shaxsning qadriyat sohalari asoslarini shakllantirish; aqliy rivojlanishning barqarorligi; dunyoni idrok etishning yaxlitligi; har tomonlama barkamol shaxsni tarbiyalash; har bir kishi o'z-o'zidan qadrli bo'lgan va har bir kishi bir-biriga mos keladigan jamoani shakllantirish; o'z-o'zini takomillashtirish va mustaqil ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish; Men umid qilmoqchi bo'lgan asosiy natija - bu bolaning assimilyatsiyasi abadiy qadriyatlar: rahm-shafqat, haqiqat sevgisi, uning yaxshilikka intilishida va yomonlikni rad etishida. Farzandingizning ijobiy o'zini o'zi qadrlashini qo'llab-quvvatlang y. Bo'lishi mumkin emas yomon bolalar, nomaqbul harakatlar mavjud. Har bir bola iqtidorli, faqat bu iqtidorni o'z vaqtida payqab, uni namoyon qilishiga imkon berish kerak Hissiy farovonlikni rag'batlantirish Yaxshi hissiy holatda odam turli to'siqlarni muvaffaqiyatli yengib chiqadi. Farzandingizga his-tuyg'ularini tan olishga yordam bering Bolaga o'z holatini talaffo’z qilish orqali uning his-tuyg'ularini tan olishga yordam berish kerak: "Men siz Dima bilan janjallashganingizni ko'raman va endi siz undan g'azablanganingiz uchun o'zingizni yomon his qilyapsiz" Farzandingizga his-tuyg'ularini nazorat qilish va boshqarishga yordam bering Bu bolaning e'tiborini o'zgartirishi, u bilan uning noroziligi haqida gapirish, qo'rquvni chizish va rasmni bo’zish bo'lishi mumkin. Qiyin holatlarda siz psixologga murojaat qilishingiz kerak Farzandingizga vaqtini va xatti-harakatlarini boshqarishga yordam bering. Bolaga nima qilishni tanlash huquqini bering, unga vaqtini rejalashtirishga o'rgating Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashni tashkil etish (o'rtacha yoshi 4-5 yil) Bolalarning psixologik xususiyatlari Faoliyatni tashkil etish 1. Keyingi rivojlanish o'yin faoliyati (turli o'yin rollari va o'yin harakatlarini o'zlashtirish) Turli xil o'yin rollarini tanishtiring 2. Tasavvurni yanada rivojlantirish (grafik tasvirlarni shakllantirish) Ularning keyingi tafsilotlari uchun sxematik tasvirlardan foydalaning 3. Idrok rivojlanishda davom etadi Ob'ektlarni shakli, o'lchami va rangi bo'yicha tasniflash uchun topshiriqlar bering 4. Kosmosda orientatsiya yaxshilandi Ob'ektning fazodagi va varaq tekisligidagi holatini tahlil qilish uchun topshiriqlar bering Bir varaqdagi tartib bilan bog'liq vazifalardan foydalaning kichik ob'ekt kattalar tomonidan ko'rsatilgandek 5. Xayoliy fikrlash intensiv rivojlanmoqda Oddiy sxemalar yordamida fazoda orientatsiyaga oid masalalarni yechish Hayotdagi o'zgarishlarni ko’zatishni tashkil qilish va jonsiz tabiat keyin sxematik tasviri 6. Nutqni yanada rivojlantirish (nutq so'z yaratish bilan shug'ullanadigan bolalar uchun maxsus faoliyat sub'ekti sifatida) Savollarga javob berishga harakat qiling, bolalarning e'tiborini tengdoshlari tomonidan berilgan savollarga qarating Kitob o'qish an'anasini boshlang Bitta ertakni bir necha marta o'qish, uning mazmuniga ko'p savollar berish Boshqa mashg'ulotlarda (rol o'ynash, dramatizatsiya o'yinlari, rasm chizish va boshqalar) ertaklardan foydalaning. 7. Axloqiy rivojlanish Bolaning xatti-harakatlarini baholash ijobiy bo'lishi kerak Bolaning kamchiliklarini ko'rsatib, shuni ta'kidlash kerakki, umuman olganda, o'qituvchi bolaga yaxshi munosabatda bo'ladi va unga yordam berishni xohlaydi. 8. Shaxslararo munosabatlarning tabaqalanishi Bolalar munosabatlarini tartibga soling, muloqotdagi qiyinchiliklarni engishga yordam bering 9. “Men” obrazini rivojlantirish va uni detallashtirish Muvaffaqiyatli vaziyat bilan o'yinlar - musobaqalarni tashkil qiling 10. Ixtiyoriy axloqiy xulq-atvorning shakllanishining boshlanishi Bolalarning xatti-harakatlariga keskin salbiy baho bermang, bolaga tahdid soladigan kutilmagan o'tkir qichqiriqlarga yo'l qo'ymang. O'z yutuqlarini namoyish qilishda bolaning tashabbusini e'tiborsiz qoldirmang 1 Rivina E.K. Oila ta'lim muassasasi sifatida. Rossiya oilasi ma'naviyat va vatanparvarlikni rivojlantirish uchun asosdir: ilmiy maqolalar to'plami, kontseptual va dastur. o'quv materiallari/jami ostida. ed. Munitsipal davlat muassasasi "Ma'muriyatning ta'lim bo'limi Petuxovskiy tumani" Bolalik - eng muhim davr inson hayoti, kelajak hayotga tayyorgarlik emas, balki haqiqiy hayot, yorqin, o'ziga xos, betakror hayot. Va bolalik qanday o'tdi, bolani qo'lidan kim olib ketdi uning ongi va qalbiga kirib kelgan bolalik yillari atrofdagi dunyo - bu hal qiluvchi darajada bugungi chaqaloq qanday odam bo'lishiga bog'liq. V. A. Suxomlinskiy Ota-onalar, o'qituvchilar, bolalar bog'chasi metodistlari uchun ma'naviy-axloqiy tarbiya bo'yicha ko'rsatmalar. Kitob maktabgacha ta'lim muassasalarida ma'naviy-axloqiy rivojlanish muammosiga bag'ishlangan. Ushbu qo‘llanma metodist va pedagoglarga katta maktabgacha yoshdagi bolalarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalash dasturlarini tayyorlashda yordam beradi. Ushbu qo‘llanmaning asosiy maqsadi bola tarbiyasida, uning rivojlanishida ota-onalarning o‘rni va ahamiyatini ko‘rsatish, bolalarga faqat ota-onalargina bera oladigan e’tibor – vasiylik emas, e’tibor – qiziqish zarurligini ko‘rsatishdan iborat.
XULOSA

Fan – texnika taraqqiyoti jadal sur’atlar bilan rivojlanib borayotgan bir sharoitda inson va tabiat o‘rtasidagi muvozanatni saqlab qolish dolzarb muammolardan bo‘lib hisoblanadi. Bu masala mustaqil davlatimiz siyosatida o‘z ifodasini topib, unda insonni o‘rab turgan atrof muhit, jamiyat bilan uyg‘unligini ta‘minlash ham nazarda tutilgan. XX asrning ikkinchi yarmida shakllana boshlagan ekologik ta‘lim tizimi o‘quv fanlari doirasida tabiatni muhofaza qilish, tabiat boyliklaridan tejab-tergab unumli foydalanishga doir bilimlar hajmini belgilash va uni o‘qitishning samarali shakl va metodlarini qo‘llashni tag‘oza etdi. Zero, atrof muhitga ongli munosabat natijasida ekologik madaniyat shakllanadi. Bu esa, o‘z navbatida, ekologik savodxonlikni tarkib toptirishdan boshlab, bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirishgacha bo‘lgan jarayonni oqilona tashkil etishga yo‘llaydi.

Ekologik ta‘lim muammolariga doir qator Bitiruv malakaviy ishlar amalga oshirilgan.Ammo bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirish, xususan bu muammoni oliy o‘quv yurtlari Bolalarida olib borish nazardan chetda qolgan. Shunga ko‘ra maktabgacha ta‘lim muassasalariBolalari-bo‘lajak mutaxassislarda atrof muhitga bo‘lgan ongli munosabatni tarbiyalash va bu borada milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida ta‘limga ilg‘or pedagogik texnologiyalar asosida yondashuvni tadqiq qilish bilan bog‘liq hal etish zaruriyati paydo bo‘ldi. Bu zaruriyat istiqbolga yo‘naltirilgan hamda inson bilan tabiat o‘rtasidagi aloqadorlikni tasdiqlaydigan ekologik madaniyat munosabatlari yotadi. Birinchi navbatda shaxsning tabiat bilan aloqador bo‘lgan me‘yor munosabatlarni qay darajada anglab olishga bog‘liqdir. Bularning barchasi milliy-tarixiy merosimizni, boy qadriyatlarimizni o‘rganmasdan chuqur va mustahkam bilimga ega bo‘lmasdan amalga oshmaydi. Lekin egallangan bilimlar shaxsning amaliy faoliyatida namoyon bo‘lmasa maqsadga erishib bo‘lmaydi. Mazkur faoliyat turlari ilg‘or pedagogik texnologiya asosida tashkil etilgan savol-javob mashg‘ulotlari, seminarlar, laboratoriya ishlari, Bitiruv malakaviy ish, ko’zatishlar olib borish, chizmalar chizish, hisobotlar to’zish, ekologik kundalik yuritish, ma‘ro’zalar bilan chiqish, nazorat ishlari, insho va referatlar yozish, ijodiy muhokama, ekologik sayohatlarni tashkil etish yo‘li bilan amalga oshirildi va o‘zining ijobiy natijalarini berdi. Bu borada bolalarni tabiat bilan tanishtirishning shakllantirishga tizimli yondashuv va ta‘limning ilg‘or texnologiyalaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.