Mavzu: Sel toshqin davridan oldin gidrotexnika inshootlarida profilaktika tadbirlarini amalga oshirish

7-Amaliy mashg’ulot
Mavzu: Sel toshqin davridan oldin gidrotexnika inshootlarida profilaktika tadbirlarini amalga oshirish
1. Sel toshqin davridan oldin suv omborlarda profilaktika tadbirlarini amalga oshirish:
Texnik holatini o‘rganib chiqish:

• 
  Qirg‘oq bo‘yi xududida joylashgan xonadonlarga
  

xavfi bo‘lgan suv chiqarish kanallari o‘zanlarini,
qirg‘oqlarini va unda mavjud har bir beton
qurilma va ko‘priklarning holati,

• 
  Suv ombori kosa(chasha)sini cho‘kindilardan
  

tozalanishi, suv o‘tkazish inshootlarini texnik holati.

• 
  To‘g‘onning (damba) o‘rkachi, yuqori va pastki qiyaliklarining holati, toshqinlar yoki yer usti suvlari ta’siri oqibatida yuzaga kelgan yoriqla, cho‘kishlar, yemirilishlar, bo‘shliqlar, yer osti (filtratsiya) suvlarini sizib chiqishi.
  

• 
  Suv chiqarish inshootining holati (minora, kirish bosh qismi, to‘rlar, so‘ndirish qurilmasi, kurilmalarning yemirilishi, kovak, betonni yeyilishi, elementlarni joyidan siljishi, yoriqlar, cho‘kishlar va buzilishlar).
  

• 
  Suv omboridagi gidromexanik va elektrotexnika uskunalarining holati.
  

• 
  Avariya va moddiy texnika zahiralarini jamlanishi.
  

• 
  Telefon va radio aloqa tizimini ishlashi.
  

• 
  Suv omborining qo‘riqlanishi.
  

Yoritish, elektr tarmog‘ini ishlashi.
Tadbirlani almalga oshirish:

• 
  Suv toshqini mavsumiga qadar suv omborida xavfsizlikni ta’minlash hamda toshqin suvlarini qabul qilish uchun zarur bo‘lgan suv hajmlarni yaratish, suv omborlarining ish rejimi ustidan nazorat o‘rnatish.
  

• 
  Xavfsizlikni va avariya holatlarini oldini olishni ta’minlashga oid tashkiliy tadbirlarni tekshirish.
  

• 
  Suv omborida doimiy nazoratni olib borish uchun kechayu-kunduz navbatchilikni tashkil etish.
  

• 
  Suv ombori bilan mahalliy hokimiyat, “Davsuvxo‘jaliknazorat”, favqulodda vaziyatlar va ichki ishlar organlarining joylardagi xizmatlari bilan aloqa vositalarining holatini aniqlash.
  

Yakuniy xulosa:

• 
  Olib borilgan tekshirish natijalari bo‘yicha suv omborlarini sel yoki toshqin suvlarini o‘tkazish qobiliyatligiga ta’sir etuvchi holatlar va ularni bartaraf etish bo‘yicha tegishli ko‘rsatmalar beriladi hamda chora-tadbirlar belgilanadi.
  

2. Sel toshqin davridan oldin gidrouzel va kanallarda profilaktika tadbirlarini amalga oshirish:
Texnik holatini o‘rganib chiqish:

• 
  Suv chiqarish va favqulodda suv chiqarish inshootidagi gidromexanik uskunalar holati
  

• 
  zatvorlarning (darvozalar) holati;
  

• 
  Zatvorlarning ochib –yopish mexanizmi
  

ko‘rsatuvchi ko‘rsatkichlarning holati;

• 
  Ishchi, avariyaviy va avariyaviy ta’mir
  

zatvorlarning holati;

• 
  Inshootning suv tashlash pastki
  

befining mustahkamligi;

• 
  Yoritish tizimining holati;
  

• 
  Ogohlantirish tizimidagi aloqa va sirena tizimining holatini ko‘rib chiqish;
  

• 
  Aloqa tarmog‘ining mavjudligi, texnik holati, qo‘riqlash postlari va yuqori tashkilotlar bilan aloqaning o‘rnatilganligi;
  

• 
  Avtomatika va telemexanika qo‘rilmalarining hozirgi kundagi holati;
  

• 
  Inshootdagi ponur, suv o‘tkazgich, suv qaytargichnini va risbermani saqlaganligi,suv oqimini pastki befda to‘la so‘ndirilishi;
  

• 
  Avariya moddiy texnika zahiralrini jamlanishi.
  

Tadbirlani almalga oshirish:

• 
  Gidromexanik, elektrotexnika uskunalarining va gidrotexnika inshootining foydalanish bo‘yicha qo‘llanmalar tartibga solish;
  

• 
  Xavfsizlikni va avariya holatlarini oldini olishni ta’minlashga oid tashkiliy tadbirlarni tekshirish.
  

• 
  Inshootda nazoratni olib borish uchun kechayu-kunduz navbatchilikni tashkil etish.
  

• 
  gidrouzel va kanallar bilan mahalliy hokimiyat, “Davsuvxo‘jaliknazorat”, favqulodda vaziyatlar va ichki ishlar organlarining joylardagi xizmatlari bilan aloqa vositalarining holatini aniqlash.
  

Yakuniy xulosa:

• 
  Olib borilgan tekshirish natijalari bo‘yicha gidrouzel va kanallarning sel yoki toshqin suvlarini o‘tkazish qobiliyatligiga ta’sir etuvchi holatlar va ularni bartaraf etish bo‘yicha tegishli ko‘rsatmalar beriladi hamda chora-tadbirlar belgilanadi.
  

Asosiy adabiyotlar.
1. O’zbekiston Respublikasi “Gidrotexnika inshootlarining xavfsizligi to’g’risida”gi qonuni, 1999 yil 20 avgust 826 sonli.
2.O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Gidrotexnika inshootlarining xavfsizigi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari to’g’risidagi qarori 1999 yil 16 noyabr.№ 499 sonli.
3. Postanovlenie Kabineta Ministrov R. Uzbekistan «O merax povыsheniya be6zopasnosti rabotы i nadejnosti ekspluatatsii krupnыx i osobo vajnыx vodoxozyaystvennыx ob’ektov na period 1999-2005g.» Tashkent, 1999
4. Bakiev M.R., Kirillova E.I., Xo’jaqulov R. Bezopasnost gidrotexnicheskix soorujeniy. Tashkent, 2008, 110 s.
5. Bakiev M.R., Tursunov T.N., Kaveshnikov N.T. Gidrotexnika inshootlaridan foydalanish. T., 2008
6. KMK 2.06.01-97. Gidrotexnik inshootlari loyixalashtirishning asosiy nizomlari. Toshkent, 1997.
7. Mirstxulava St.E. Nadejnost gidromeliorativnыx soorujeniy. M. 1974.
8. Veksler A.B. i dr. Nadejnost, sostialnaya i ekologicheskaya bezopasnost gidrotexnicheskix ob’ektov: ostenka riska i prinyatie resheniya. Sankt-Peterburg, 2002.
9. Poryadok provedeniya Gosinspekstiy «Gosvodxoznadzor» ekspertizы nadejnosti texnicheskogo sostoyaniya i bezopasnosti rabotы ekspluatiruemыx gidrotexnicheskix soorujeniy. Tashkent, 2001.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. O’zbekiston Respublikasi “Suv va suvdan foydalanish to’g’risida”gi qonuni, 1993 yil.
2. Gidrotexnika inshootlarini inspektorlik tekshirish tartibi,Toshkent-2004 yil.
3. Deklaratsiya bezopasnosti gidrotexnicheskix soorujeniy. Tashkent, 2001.
4. Gosvodxoznadzor «Polojenie o stentralizovannom obsledovanii i ostenke texnicheskogo sostoyaniya gidrotexnicheskix soorujeniy Respubliki Uzbekistan» Tashkent, 2001.
5. Suv ombolarini, kanallarni, gidrouzellarni va nasos stansiyalarni havfsizligini ta’minlashga qaratilgan avariyalarni tugatish uchun mo’ljallangan zahira materiallarni, asbob va uskunalarini yaratish haqidagi nizomi. Vazirlar Mahkamasining 14 fevral 2000 yil 03-11-21 son tasdiqlangan.
Internet saytlari

1. 
   qeoprofi. ru;
   
2. 
   vsestroy.ru.;
   
3. 
   vniig.ru;
   
4. 
   ziyo.net.