Mavzu: Sertifikatlashtirish tartibi. Sertifikatlashtirish sxemalari

3. Sertifikatlashtirishning tartibi va qoidalari
Ma’lumki, respublikamizda tub iqtisodiy islohotlar orqali bozor munosabatlarini shakllantirishga kirishishda eng avvalo, uning strategik maqsadlari belgilanib olindi. Bu maqsadlar ichida «raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarishni ta’minlash» alohida ta’kidlab o’tilgan. Iqtisodiy islohotlarning ustivor sanalgan yo’nalishlarida ham quyidagilarni ko’rishimiz mumkin:
-ilg’or texnologiyalarni joriy qilish orqali tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish;
-aholini oziq-ovqat bilan ta’minlash;
-mamlakatning eksport quvvatidan to’la-to’kis foydalanish, uni jadallik bilan rivojlantirish.
Bu borada respublikamizda qisqa muddat ichida ulkan ishlar amalga oshirildi va natijada O’zbekiston sanoatlashgan hamda iqtisodiy jihatdan buyuk imkoniyatlarga ega davlatlar safiga qo’shildi.
Sertifikatlashtirish faoliyati yuqorida sanab o’tilgan yo’nalishlar va sanoatimizning barcha tarmoqlarida ishlab chiqarishdagi zamonaviylikni aks ettirish, texnologik jarayonlarni kompleks avtomatlashtirish, ishlab chiqarilayotgan va chetdan keltirilayotgan turli xil mahsulotlarning sifati yuqori darajada, me’yoriy xujjatlarning belgilangan talablariga mos bo’lishini, iste’mol mahsulotlarining aholi uchun xavfsizligini ta’minlash, ilg’or, ko’p yillik tajribadan o’tgan jahon andozalaridan foydalanish va ularni respublikamizda tadbiq etish kabi faoliyatlarni o’ziga mujassamlashtirgan. Tabiiyki, barcha soha mutaxassislari qaysi toifada bo’lishidan qat’iy nazar ushbu borada yetarli bilim va malakaga ega bo’lishlari lozim.Sertifikatlashtirishning asosiy maqsadi – talabalarni mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish va ularning sifatini boshqarish masalalarining mazmun mohiyati nimadan iborat, uning kelib chiqishi va rivojlanish tarixi, hozirgi zamonda unga bo’lgan talablar, chet ellarda va Respublikamizda sertifikatlashtirish tartibi va qonun qoidalari, milliy sertifikatlashtirish va akkreditlash tizimlari hamda sifatni boshqarish to’g’risida bilim olishlariga va ko’nikmaga ega bo’lishlariga imkoniyat yaratadi.Sertifikatlashtirish asoslari va sifat menejmenti darslik xorijiy davlatlarning, xalqaro tashkilotlarning, hamda O’zbekiston Respublikasida sertifikatlashtirishning tashkiliy-uslubiy va huquqiy tomonlari, shuningdek sertifikatlashtirish qoidalari, amalga oshirish mexanizmlari va sifatni boshqarish bo’limlarini o’z ichiga olgan. Aytish kerakki, sertifikatlashtirish bilan sifat tizimi va akkreditlashtirish idoralarining sertifikatlashtirish va tadqiqot amaliyotlarini tadbiq qilish masalalari bevosita bir-biriga bog’liqdir. Shuningdek O’zbekistonda akkreditlash tizimini xalqaro andozalarga uyg’unlashtirilgan holda yaratish natijalari ustida olib borilayotgan harakatlar ham ushbu o’quv qo’llanmada e’tiborga olingan.Mahsulotlar, xizmatlar va ishlarni sertifikatlashtirish – mahsulotni o’rnatilgan talablarga va uning sifati bilan to’g’ri bog’liqligini tasdiqlashdir. Sifatsiz mahsulot sertifikatlashtirilishi mumkin emas.
Sertifikatlashtirish quyidagi yo’nalishlarga:
-mahsulot (xizmat) iste’molchilarning tanlash layoqatliligi faoliyati;
-iste’molchilarni nopok va vijdonsiz ishlab chiqaruvchilar (sotuvchi, bajaruvchi)dan himoya qilish;
-mahsulot (xizmat, ishlar)ni atrof-muhit, yashash va jamiyat sog’lig’i uchun xavfsizligini nazorat qilish;
-mahsulot (xizmat, ishlar) sifat ko’rsatkichlari va ushbu mahsulotni ishlab chiqargan ishlab chiqaruvchilar (bajaruvchilar)ni tasdiqlash;
-tashkilot va xususiy tadbirkorlar faoliyatini Respublikamiz yagona tovar bozorini hamda xalqaro iqtisodiyotda, ilmiy-texnik hamkorlikda va xalqaro savdolarda qatnashishi uchun imkoniyat yaratish sohasida ish olib boradi.
Muvofiqlikni tasdiqlash va baholash tizimi mahsulot sifati va xavfsizligini, ishlar va xizmatlarni nazorat qilish va buning uchun davlat tekshiruvi va nazorati, litsenziyalashtirish, ixtiyoriy sertifikatlashtirish bilan boshqa nazorat shakllarining asosiy mexanizmi bo’lishi bilan ahamiyatlidir.
Respublikamizda sertifikatlashtirishning rivojlantirish istiqboli mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish, shu bilan birga «muvofiqlikni tasdiqlash va baholash» - tizimiga o’tish, hamda bu faoliyatni takomillashtirish bo’yicha «O’zstandart» agentligi tomonidan qabul qilingan kontseptsiyada to’liq tarzda yoritib berilgan.
Sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish va ko’rsatilayotgan xizmatlar sifatini boshqarish va sifatni ta’minlashda sertifikatlashtirish faoliyati, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning sifatini kafolatlanishi, muvofiqligini xolisona baxolash va raqobatbardoshligini ta’minlash, ishlab chiqarish texnologiyalarini rivojlanishi bilan mahsulotlarni sertifikatlashtirish muhim o’rin tutadi.
Shuning uchun mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish jarayoniga alohida talablar va vazifalar qo’yilgan. Ishlab chiqarish, maxsulot va xizmatlar xamda xodimlarni sertifikatlashtirish orqali iqtisodiy samaradorlikka erishish, sertifikatlashtirish ob’ektlarini eksport qilishga tayyorlash, ularning tannarxini va sarflanadigan xarajatlarni kamaytirishning tashkiliy masalalarini yoritib beradi.
Ma’lumki, respublikamizda tub iqtisodiy islohotlar orqali bozor munosabatlarini shakllantirishga kirishishda eng avvalo, uning strategik maqsadlari belgilanib olindi. Bu maqsadlar ichida «raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarishni ta’minlash» alohida ta’kidlab o’tilgan. Iqtisodiy islohotlarning ustivor sanalgan yo’nalishlarida ham quyidagilarni ko’rishimiz mumkin:
- ilg’or texnologiyalarni joriy qilish orqali tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish;
- aholini oziq-ovqat bilan ta’minlash;
- mamlakatning eksport quvvatidan to’la-to’kis foydalanish, uni jadallik bilan rivojlantirish.
Bu borada respublikamizda qisqa muddat ichida ulkan ishlar amalga oshirildi va natijada O’zbekiston sanoatlashgan hamda iqtisodiy jihatdan buyuk imkoniyatlarga ega davlatlar safiga qo’shildi. Mahsulotlar, xizmatlar va ishlarni sertifikatlashtirish – mahsulotni o’rnatilgan talablarga va uning sifati bilan to’g’ri bog’liqligini tasdiqlashdir. Sifatsiz mahsulot sertifikatlashtirilishi mumkin emas.
Sertifikatlashtirish quyidagi yo’nalishlarga:
- mahsulot (xizmat) iste’molchilarning tanlash layoqatliligi faoliyati;
- iste’molchilarni nopok va vijdonsiz ishlab chiqaruvchilar (sotuvchi, bajaruvchi)dan himoya qilish;
- mahsulot (xizmat, ishlar)ni atrof-muhit, yashash va jamiyat sog’lig’i uchun xavfsizligini nazorat qilish;
- mahsulot (xizmat, ishlar) sifat ko’rsatkichlari va ushbu mahsulotni ishlab chiqargan ishlab chiqaruvchilar (bajaruvchilar)ni tasdiqlash;
- tashkilot va xususiy tadbirkorlar faoliyatini Respublikamiz yagona tovar bozorini hamda xalqaro iqtisodiyotda, ilmiy-texnik hamkorlikda va xalqaro savdolarda qatnashishi uchun imkoniyat yaratish sohasida ish olib boradi.
Muvofiqlikni tasdiqlash va baholash tizimi mahsulot sifati va xavfsizligini, ishlar va xizmatlarni nazorat qilish va buning uchun davlat tekshiruvi va nazorati, litsenziyalashtirish, ixtiyoriy sertifikatlashtirish bilan boshqa nazorat shakllarining asosiy mexanizmi bo’lishi bilan ahamiyatlidir.
Respublikamizda sertifikatlashtirishni rivojlantirish istiqboli mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish, shu bilan birga «muvofiqlikni tasdiqlash va baholash» - tizimiga o’tish, hamda bu faoliyatni takomillashtirish bo’yicha «O’zstandart» agentligi tomonidan qabul qilingan kontseptsiyada to’liq tarzda yoritib berilgan.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng sertifikatlashtirish sohasida juda katta ishlar amalga oshirildi va hozirgi kunda ham bu sohaning rivojlanishi, xalqaro miq’yosda tan olinishi ustida «O’zstandart» agentligi tomonidan katta e’tibor berilmoqda. Binobarin, 1992 yil mustaqillikning ilk yillaridayoq Vazirlar Mahkamasi huzurida standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish Davlat markazi (“O’zdavstandart”) va keyinchalik, 2002 yilda, ushbu sohani yanada rivojlantirish va takomillashtirish maqsadida mustaqil “O’zstandart” agentligi tashkilotiga aylantirilishi Hukumatimiz tomonidan bu sohaga berilayotgan ahamiyatning maxsul sifatida qarash mumkin.
Har qanday faoliyat yoki yo’nalish nima maqsadni ko’zlashidan qat’iy nazar albatta qonunlashtirilishi, tartibga tushirilishi, faoliyatni olib borish esa ma’lum
me’yoriy hujjatlar asosida olib borilishi talab etiladi. Xuddi shuningdek, sertifikatlashtirish faoliyati ham bundan mustasno emas.