Mavzu: Sifаt аnаlizining sistеmаlаri. Kаtiоnlаr аnаlizining sul`fidli sistеmаsi uning mоhiyati Reja

Kаtiоnlаr аnаlizining kislоtа – аsоsli sistеmаsi, sistеmаning ijоbiy tоmоnlаri vа kаmchiliklаri
Sulfidli usulda gurux reagenti sifatida zaharli H₂S eritmasi qo‘llanishi sababli hozirgi vaqtda sifat tahlil, kationlarni kislota-asos xossalariga ko‘ra tuzilgan tasnif asosida bajariladi.
Kationlarning kislota-asos tasnifi

Gurux	Kationlar	Gurux reagenti	Gurux nomi	Cho‘kma xossalari
I	Na^+ K^+ NH4^+	Yo‘q	–	–
II	Ag^+ Pb^2+Hg2	HCl	Xloridlar	Xloridlari suvda erimaydi
III	Ca^2+, Sr^2+, Ba^2+, (Pb^2+)	2n H2 SO4	Sulfatlar	Sulfatlari suvda erimaydi
IV	Al^3+ Zn^2+ Cr^3+	2n NaOH+H2O2	Amfolitlar	Gidroksidlari suvda eri-maydi, lekin ishqorning mo‘l miqdorida eriydi
V	Mq^2+ Mn^2+ Fe^2+ Fe^3+ Bi^3+	NaOH yoki NH4OH	Gidroksidlar	Gidroksidlari suvda va ishqorning mo‘l miqdorida ham erimaydi
VI	Co^2+, Ni^2+, Cu^2+ Cd^2+, Hg^2+	Konsentrik ammiak	Ammiakatlar	Gidroksidlari konsentrlangan ammiakda eriydi

Hozirgi vaqtda kationlarning kislota-asosli va boshqa klassifikatsiyalar ham ma’lum bo’lib, kislota-asosli klassifikatsiyaga ko’ra kationlar sulfat va xlorid kislotalar, o’yuvchi ishqorlar va ammiakka bo’lgan munosabatiga mos ravishda 6 ta guruhga bo’linadi.

Birinchi guruh kationlariga mineral kislotalar va ishqorlarda cho’kmaydigan, guruh reagentiga ega bo’lmagan ammoniy, kaliy va natriy kationlari kiradi.
Ikkinchi guruh kationlariga xlorid kislota ta’siridan xloridlar holida cho’kadigan kumush, simob (I) va qo’rg’oshin (II) kationlari, uchinchi guruh kationlariga bariy, stron-
tsiy, kal`tsiy singari sul`fat kislota ta’siridan cho’kadigan, to’rtinchi guruh kationlariga mo’l ishqor qo’shilganda cho’kmaga tushmaydigan rux, alyuminiy, xrom (III), qalay (II) va qalay (IV), mish`yak (III) va mishьyak (V) kationlari, beshinchi guruh kationlariga esa ishqorlar ta’siridan cho’kadigan temir (II) va temir (III), marganets (II), magniy, vismut (III), surma (III) va surma (V) kationlari kiradi.
Oltinchi guruh kationlariga 25 % li ammiak ta’siridan (ayniqsa ammoniy xlorid ishtirokida) cho’kkan gidroksidlari erib, ammiakatlar hosil qiladigan simob (II), mis (II), kadmiy, kobal`t (II) va nikel (II) kationlari kiradi. Bu klassifikatsiyalardan tashqari fosfatli-ammiakli, sulfidli-ishqorli (ikki ko’rinishda), tioatsetamidli va boshqa klassifikatsiyalar ham taklif qilingan.
Fosfatli-ammiakli klassifikatsiya fosfatlarning suv, kuchli eruvchanligiga asoslangan. Sul`fidli-ishqorli klassifikatsiya ammoniy sul`fidni ishlatishga asoslangan bo’lib, bu usul vodorod sulfidli va vodorod sulfidsiz usullarning oraliq ko’rinishidir. Tioatsetamidli usul vodorod sul`fid va ammoniy sulfidni tioatsetamid bilan almashtirishga asoslangan bo’lib, tioatsetamid suvli eritmalarda gidroliz tufayli vodorod sul`fid yoki ammoniy sul`fid hosil qiladi:
CH₃CSNH₂+2H₂O↔CH₃COO^-+NH₄ ⁺+H₂S
CH₃CSNH₂+2H₂O+2NH₃↔CH₃COO^-+3NH₄⁺+S^2-.
Bu usulda kationlarni guruhlarga ajratish uchun ketma-ket xloro-vodorod kislota, tioatsetamid (pH ning turli qiymatlari) va ammoniy karbonat ishlatiladi.
Yuqorida sanab o’tilgan klassifikatsiyalar ichida eng mukammal va eng izchil klassifikatsiya vodorod klassifikatsiyadir. Shuning uchun ham, ko’pincha, shu klassifikatsiya qo’llaniladi. Keyingi yillarda vodorod sulfidning zaharli ekanligi hisobga olinib, kislota-asosli klassifikatsiya qo’llanilmoqda.