Mavzu: skreperli texnologik kompleksi

MAVZU:SKREPERLI TEXNOLOGIK KOMPLEKSI.
Reja:

1. 
   Kon massasini avtotransport bilan ko’chirilishida texnologik komplekslarni qo’llash shartlari.
   
2. 
   Avtomobil transportidan foydalanilganda ochish sxemalari.
   
3. 
   Xulosa.
   

Kon massasini avtotransport bilan ko’chirishga ega texnologik komplekslar tuproq-graviy va karbonat konlarni, shuningdek gorizontal va qiya ruda yotiqliklari va cheklangan o’lcham va noto’g’ri konfiguratsiyali yoki yotiqlikning nisbatan ushlangan parametrlari, lekin rudalarning noravon sifatida ko’mir plastlarini ishlab chiqishda keng qo’llaniladi. Iste’molchigacha tashishning katta masofalarida kapital transheya oldidan sirt yoki karyer torsida yuklalsh punktlarini o’rnatgan holda avtomobil-temir yo’l transportidan foydalanish xos.
Ishlab chiqish tizimi ko’ndalang (1 rasm), bo’ylama (2 rasm), ko’ndalang-bo’ylama yoki frontning noto’g’ri konfiguratsiyasi va uning alohida qismlari noravon siljishi bilan radial. Ag’dargich hosil qilish ichki, tashqi yoki kombinatsiyalangan. Nisbatan quvvatli gorizontal yotiqliklarni ishlab chiqishda ichki ag’dargichlarning ag’darishi bir nechta olish kamarlari shakllangandan so’ng va yotiqlik yeriga erishganidan so’ng boshlanadi (1 a va b rasmlar).
Bir karyer maydoni yoki yaqin yotgan karyerlar hisoblanadigan tarqalgan kichik yotiqliklarni navbat bo’yicha ishlab chiqishda yer qaytarish o’lchamlarini kamaytirish va tashishlar masofasini qisqartirish uchun yuza jinslarni qayta ishlangan qism yoki karyerlar ichida joylashtirish maqsadga muvofiq.
Avtotransportda qiya konlarda yoni bilan osilgan yotiqliklar bo’yicha kesish transheyalarini o’tkazish bilan yuza jinslarni bir bortli bo’ylama ishlab chiqish tizimi imkonli (2 rasm), foydali qazilmani olish uchun esa ishlab chiqishning ko’ndalang tizimi qo’llaniladi.

1 rasm. Tuproq-graviy karyerda kon ishlari rivojlanishining loyihali sxemalari:
а — karyerni foydalanishga topshirishda;
б — foydalanishning 4-yilida.



2 rasm. Karyerda kon ishlari rivojlanishining loyihali sxemalari: a, b va v — mos ravishda karyerni foydalanishga topshirishda, foydalanishning 5-yili, ishning yakunida; 1 — ag’dargich; 2 — sanoat maydonchasi.
Texnologik komlpekslarda ko’rib chiqiladigan ochish sxemalari katta xilma-xillik bilan xarakterlanadi. Qoidaga ko’ra, bir-ikki yuqori gorizont karyerning ishsiz borti tomon qanotida tashqi transheya bilan ochiladi (1,.2 rasm). Kamarlarning nisbatan katta soni (to’rt-besh yoki undan ko’p) va karyerning planda cheklangan o’lchamlarida gorizontal yotiqliklarini ishlab chiqishda doimiy va yarim statsionar ichki kirishlar trassasi odatda halqali va kon ishlari chuqurlashishi yakunlanguncha o’zgargan holda karyerning bir-ikki ishsiz bortlarida joylashadi (1 a va b rasm). Tortilgan qiya yotiqliklarni ishlab chiqishda yuza gorizontlar jinslarni tarqalgan tashqi ag’dargichlarga transportirovkasi bilan karyerning (2 rasm) ish borti bo’yicha ishchi kirishlarning bir-ikki tizimlari bilan ochiladi; bunday kirishlarning shakli trassalar soni, ish fronti uzunligi va gorizontlar soniga qarab oddiy yoki halqali (2, a, b va v rasmlar). Qiya yotiqliklarni ishlab chiqishda ish gorizontlari ichki ag’dargichlar bo’lmaganida ishsiz bort bo’yicha ichki kirishlar tizimi bilan ham ochilishi mumkin (2 b va v rasmlar).
Kirishlar qurilishi bilan ham olish, ham pastki gorizontlar yuzasini ochishadi; ularning planda son va holati va trassa shakli yotiqlikning tushish burchagiga bog’liq.
Kirishlar va ish maydonchalari kengligi, kamarlar balandligi, ish frontining siljish tezligi, komplekslarning ishlab chiqishi ishlab chiqishning chuqur tizimlaridagi kabi hisoblanadi.
Qatlamli qayta ishlashning texnologik kompleksi katta uzunlikdagi katta tortilgan yotiqliklarni ishlab chiqilishida ham qo’llaniladi (3 rasm). Qatlam chegarasida olish gorizontlarida oldinlovchi zahira transheyalar bilan ishlab chiqishning ko’ndalang Yoppasiga tizimi qo’llaniladi. Qatlamni bir nechta kamarlarga ajratishadi. Yuza jinslarni avtotransport bilan tashqi ag’dargichlarga ko’chirishadi. Ishchi kamarlarni ochish yarim statsionar ichki kirishlar tizimi bilan amalga oshiriladi.
Qatlamning pastki yuza gorizontida ochish panelining minimal kengligi (m)
SHp=Nu(ctg β+ctg α)+bp,
Bu yerda Nu — kamar balandligi, m; β — plast tushish burchagi, gradus; α — kamar qiyaligi burchagi, gradus; bp — himoyalovchi bermaning kengligi, m.
Yuqorida yotuvchi gorizontlarda, olish hududi ichida ochish panellarining kengligi kattalashadi (har bir gorizont bilan SHp kattalikka). Ochiladigan hududlar ichida panellar kengligi o’zgarishsiz qoladi (3 rasm). Ijobiy sharoitlarda bunday texnologik kompleksning qo’llanilishi kon-kapital ishlarning hajmini va kondan foydalanish boshida ochish koeffitsiyentini kamaytirish imkonini beradi.
Tortilgan katta yotiqliklarni ishlab chiqishda ko’ndalang bir bortli tizimda ishlab chiqishning Yoppasiga tizimlari uchun xos ichki ag’dargich hosil qilishga ega texnologik kompleksni qo’llashadi. Yuza jinslarning asosiy qismi (karyer maydonining bir qismi qayta ishlangandan so’ng – birinchi navbatda tashqi ag’dargichli karyer) ichki ag’dargichlarga avtotransport yoki ba’zan konveyerlar bilan ko’chirilishi mumkin. Karyer birinchi navbatda yakuniy loyiha belgisigacha chuqurlashtiriladi.

3 rasm. Katta yotiqlikni qatlamli qayta ishlash sxemasi


Ichki ag’dargichlar shakllanishi va ochish fronti siljishi mos ravishda uzunlik bo’yicha ag’dargich ishlari fronti siljiydi. Kamarlarni karyerning barcha gorizontlarida bir vaqtda ishlashadi (4 rasm). Yuza jinslarni transport bermalari bo’yicha gorizont ichi ag’dargichlariga avtosamosvallar bilan tashishadi. Bunda transportirovka masofasi qisqaradi, avtotransportning harakati ko’tarilishsiz sodir bo’ladi, yuk oqimlari tarqalgan va avtosamosvallarning ishlab chiqarishi tashqi ag’dargichlarga tashishlar bilan taqqoslaganda ancha oshadi. Foydali qazilma sirtga yotiqlikning osilgan tomonidan karyer bortidagi ichki yarim statsionar kirishlar bo’yicha transportirovkalanadi. Ish fronti siljishiga qarab kirishlar mos keluvchi gorizontning ichki ag’dargich jinsi bilan navbatma-navbat ko’miladi. Kirishning yo’qotilishi bilan bu gorizontda yangi kirish tayyorlanishi kerak (yarim transheya). Ishlar fronti to’g’ri yoki tupikli bo’lishi mumkin.

4 rasm. Ichki ag’dargich hosil qilish bilan katta yotiqliklarni ishlab chiqish sxemasi.

Ish frontining yotiqlik bo’ylab siljishida kamarlarda foydali qazilmani olish va yuza ishlari navbatlanadi va bitta ekskavator bilan amalga oshiriladi. Foydali qazilmaning ochilgan zahiralari olibadigan barcha gorizontlarda ravon oldinlab ochish ishlari bilan ta’minlanadi. Har bir kamar yuzida talab qilinadigan oldinlash (m)

V=Qn/[(Hk-Nn)mγiηi],
Bu yerda Qn— normative zahiralar, t; Nk — karyer chuqurligi, m; Nn — moщnost nanosov, m; m — ochilayotgan plastning gorizontal quvvati, m; γi — foydali qazilma zichligi, t/m3; ηi — foydali qazilmani olish koeffitsiyenti
Har bir kamarda olishga tayyor zahiralarning zarur hajmi ochish ishlarining olish ishlaridan 15 – 30 m li bir-ikki kirishda oldinlashi bilan yaratiladi. Konning barcha gorizontlarida ishlarning bir vaqtda borishida ochish ishlari hajmini vaqt bo’yicha ancha ravon taqsimlab ishlab chiqishadi.
Jinsning ichki ag’dargichlarda to’liq joylashishi quyidagi shartda imkonli
Ksr=1/[(Kr.o-1)γp],
Bu yerda Ksr — yuzaning o’rta koeffitsiyenti, m3/t; Kr.o — ag’dargichda jinsning qoldiq yumshash koeffitsiyenti (baland ag’dargichlarda yarim qoya jinslar uchun Kr.o= 1,08÷1,15); γp — jins zichligi, t/m3.
Ichki ag’dargichlar o’pirilishining oldini olish uchun nam gilli bo’lgan balchiqlarni tashqi ag’dargichlarga transportirovkalash yoki ichki ag’dargichlarning yuqori yarusida yig’ish kerak. Ichki ag’dargichlar qiyaligining umumiy burchagi (ag’dargich yarusi balandligi 15 m bo’lganda) odatda 17 – 18o dan oshmaydi.
Ushbu texnologik kompleksni to’lir chuqurlikka (qulf qismlarining nisbatan chuqur yotmaganligida sinklinal qatlamlar va muldo simon yotiqliklar, chuqurligi bo’yicha dizyunktiv buzilishlar bilan kesilgan plastlarning alohida qismlari) qiya va katta yotiqliklarni ishlab chiqishda, shuningdek yer osti usulda ishlab chiqiladigan konlarning yuqori gorizontlarini qayta ishlashda va tashqi ag’dargichlardan foydalanish u yoki bu sabablarga ko’ra tejamli emas yoki imkoni bo’lmagan qayta tuzilishi kerak bo’lgan karyerlarda qo’llash maqsadga muvofiq.