Мавзу: Ўсмирлар онгида этник хусусиятларни шакллантириш

 

Uchinchi bob bo‘yicha xulosa. 

 

 

Umumiy xulosalar va tavsiyalar  

 

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati 

 

 

Ilovalar. 

 

 

---

 

4 

Kirish. 

Mavzuning dolzarbligi:  

Respublikamizda  o‘ziga  xos  izchillik  bilan  olib  borilayotgan  “Ta’lim  to‘g‘risida”gi 

Qonun  va  “Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi”da  har  bir  shaxsninig    o‘ziga  xos  ijtimoiylashuv 

jarayoni  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  etnopsixologik  jihatlariga  alohida  e’tibor  qaratiladi.  Bu  jarayon 

esa  ma’lum  qadriyatlar  asosida  shakllanuvchi  shaxs  kamolotining  ta’minlanishida  muhim 

ahamiyat  kasb  etadi.  Shu  boisdan,  mamlakatimizda  olib  borilayotgan  islohotlar  zamirida  eng 

avvalo shaxsning  ijtimoiy  taraqqiyoti, o‘zligini  anglash  va  o‘z  mentalitetiga  xos  ezgu  orzularni 

amalga oshirishga intilish masalalari yotadi.  

            Bu  masalaning  yechimi  esa  yoshlar  ongida  milliy  qadriyatlarga  asoslangan  fidoiylik, 

vatanparvarlik,  bunyodkorlik  va  o‘zbek  etnopsixologiyasiga  mos  bag‘rikenglik  tushunchalarini 

singdirish orqali amalga oshiriladi.  

Hozirgi  davrda      o‘smirlarni      tarbiyalashning  o‘ziga  xos  xususiyatlari,  qonuniyatlari, 

imkoniyatlari,  xatti-harakat  motivlarining  ifodalanishi  va  vujudga  kelishining  murakkab 

mexanizmlari  mavjud.  Shuni  alohida  ta’kidlash  kerakki,  o‘smirlarni  tarbiyalashda  ularning 

xususiyatlarini      to‘la  hisobga  olgan  holda  ta’limiy-tarbiyaviy  tadbirlarni  qo‘llash    shaxslararo 

munosabatda  anglashilmovchilikni  vujudga  keltirmaydi,  sinf  jamoasi  o‘rtasida  iliq  psixologik  

iqlimni yaratadi.  

O‘smirning psixik o‘sishini harakatga keltiruvchi kuch - uning faoliyatini vujudga keltirgan yangi 

ehtiyojlar  bilan  ularni  qondirish  imkoniyatlari  o‘rtasidagi  qarama-qarshiliklar  tizimining  namoyon 

bo‘lishidir. Bu jarayon o‘z navbatida  dialektik qarama-qarshiliklar ortib borayotgan jismoniy, aqliy 

hamda  ahloqiy  imkoniyatlar  bilan  barqarorlashgan,  stereotipga  aylangan  tashqi  olamni  aks 

ettirishning  shakllari  o‘rtasida  sodir  bo‘ladi.  Vujudga  kelgan  ziddiyatlar  va  qarama-qarshiliklarni 

psixologik  kamolotni  ta’minlash,  faoliyat  turlarini  murakkablashtirish  orqali  o‘smirlar  shaxsida 

yangi psixologik fazilatlarni tarkib toptirish bilan asta-sekin yo‘qotish mumkin. Bu davr insonning 

kamoloti  yuqoriroq  bosqichiga  ko‘tarilishi  bilan  yakunlanadi.  Kamol  topish  o‘smirdan 

umumlashtirish,  hukm  va  xulosa  chiqarish,  mavhumlashtirish,  ob’ektlar  o‘rtasidagi  ichki 

munosabatlarni  o‘rnatish,  muhim  qonun,  qonuniyat,  xossa,  xususiyat,  mexanizm  va  tushunchalarni 

anglash,  ixtiyoriy  diqqat,  barqaror  qiziqish,  ongli  motiv  va  mantiqiy  eslab  qolishni  talab  qiladi. 

Bularning  barchasi  fanlarga  doir  bilimlar  tizimini  vujudga  keltiradi,    amaliy        ko‘nikmalarni 

shakllantiradi,  o‘zini o‘zi  nazorat qilish,  baholash, anglash singari xususiyatlarni tarkib toptiradi.       

Psixologlarning  fikricha,  o‘smirlarga  real  ijtimoiy  turmush  shart-sharoitlari  va  shaxs  faoliyatining 

mahsuli  deb  qarash  mumkin  emas,  chunki  o‘sishning  biologik  va  psixologik  qonuniyatlarini  inkor 

qilishga  ijtimoyi  shart  sharoitlar    va  determinizm  qonuniyatlari  yo‘l  qo‘ymaydi.  Shuningdek,  o‘smirlik 

davrning  muayyan  hech  o‘zgarmas  xususiyati  va  xarakteristikasi  mavjud  emasligini  e’tirof  etish 

zarur.  

O‘smirlar o‘rtasidagi o‘ziga xos tipologik farqlarni ijtimoiy omillarning ta’siri bo‘lgan ta’lim 

va tarbiya sharoitlarining xususiyatlari bilan izohlash mumkin. Shu bilan birga o‘smirning jismoniy 

o‘sishi  xususiyatlari,  jinsiy  yetilishining  iqlim  va  milliy-etnografik  omillari  ta’siri  ham    borligi 

ma’lum. Shu jihatdan tanlagan tadqiqot ishimiz mavzusi bugungi kun dolzarb masalalaridan biri 

bo‘lgan o‘smirlar ongida etnik hususiyatlarni shakllantirishning psixologik omillarini nazariy va 

amaliy yoritishga bag‘ishlangan.