Mavzu: Sochiluvchan omixta yem ishlab chiqarishda kechadigan asosiy texnologik jarayonlar

Omixta-yem ishlab chiqarish texnologiyalari

• Donni qayta ishlash sanoati ayniqsa unni maydalash texnologiyalari bilan taqqoslaganda, omixta-yem ishlab chiqarish texnologiyasi ancha soddalashtirilgan ko’rinishga ega. Donni tozalash va qayta ishlashda donni yuvish, trierlar, quruq ishlov berish uskunasi (oboechniy), tosh tozalash mashinalarida va aspiratsion uskunlar, donni maydalash bo’limining murakkab elak va boytiish jarayonlari, ko’p bosqichli
• silliqlash va saralash tizimlari aralash ozuqa ishlab chiqarishning asosiy texnologiyasida mavjud emas, ular hech qanday me’yoriy-texnik hujjatlarda ko’rsatilmagan.

Texnologiyalar turli xil operatsiyalar to’plamini o’z ichiga oladi, ularning soni mahsulot tarkibining murakkabligiga bog’liq. Ozuqa ishlab chiqarishning asosiy texnologiyalariga don tayyorlash, po’stlog’i (ba’zi ekinlar uchun), tarkibiy qismlarni tozalash, maydalash, ularni to’g’ri dozalash, aralashtirish, quritish, granulalash, qadoqlash kiradi. Texnologik jarayon xomashyo, uni qabul qilish, tortish, tozalash va maydalashni o’z ichiga oladi. Ba’zida ushbu bosqichda omixta-yemga qo’shiladigan boshoqli donlar xususan suli, arpa qobiqlari dag’alligi sababli shilinib tashlanadi. Amaliyotda qirg’ichli mashinalar (oboechniy) yoki xomashyoni maydalagichlari bilan maydalab, elakdan o’tkazaish orqali amalga oshiriladi.
Omixta-yemga dag’al ozuqa qo’shilganda, pichan va somonni maydalash ishlari alohida amalga oshiriladi. Bu xomashyoning holatiga qarab, briketlangan aralash ozuqa uchun 30-40 mm gacha va granulali ozuqa uchun 3-5 mm gacha bo’lgan bir yoki ikki bosqichda sodir bo’ladi.
Sochma, granurli va ekspandinatsiyalangan yem ishlab chiqarishning texnologik jarayonlari.
Ekspanidatsiya texnologiyasi. XX asrning 80-yillari boshlarida Germaniyada qishloq xo’jaligi hayvonlari uchun aralash yem ishlab chiqarish uchun yuqori bosimli termal vintli (burama shnek) konditsioner taklif qilingan. U barabanli va bir o’qli, (os) bug’ va suv kirish klapinlari bo’lgan bir tomonlama buramadan iborat bo’lib, mexanik moy pressi va ekstruderning gibridi hisoblangan.
Yigirmanchi asrning 90-yillari oxirida ekspanidatsiyalash jarayoni keng tarqaldi va omixtayem sexlari ekspanidatsiyalangan ozuqa ishlab chiqarishni boshladi. Ekspanidatsiyalash natijasida qattiq bo’lmagan ishlab chiqilgan aralash ozuqa-yemlar chorva mollari tomonidan iste’mol qilinganda qizilo’ngach va oshqozonini shikastlamaydigan, chang hosil qilmaydigan va shu bilan ovqat hazm qilish organlari va nafas olish organlariga yopishib qolmaydigan holatga keldi. Bunday aralash ozuqa katta hajimli zarrachalar yuzasiga hamda serg’ovak tuzilishga ega bo’lib, me’da shirasining va o’z fermentlarining kengayishiga osonroq kirib boradi.
Ekspanidatsiya ekstruziya bilan taqqoslaganda ekspanidatsiya texnologiyasi yengil reglament bo’yicha (harorat 110 °C) olib boriladi. Ekspanidatsiya kraxmalni 50% ga parchalashga imkon beradi, bu chorva mollarini fermentlar tizimini rag’batlantirish va rivojlantirish uchun maqsadga muvofiqdir. Press-granulatordan oldin ekspanidatsiyadan foydalanish, pressi-granulator unumdorligini 30% ga oshirishi, matritsa va valiklarning eskirishini 2-3 baravar kamaytirishi mumkin.
Oshqozon-ichak traktining fiziologik xususiyatlarini, oziqlantirish talablarini va tarkibiy qismlarni tayyorlashning texnologik bosqichlarining maqsadga muvofiqligini asoslashni hisobga olmagan holda, chorva mollari uchun aralash ozuqa mahsulotlarining yuqori samarali ta’siriga erishishda, zamonaviy ovqatlanish dasturlarini joriy etish mumkin emas.
Ekspanidatsiya. Ekspanidatsiya texnologiyasi barcha turdagi qishloq xo’jalik hayvonlari uchun ozuqa ishlab chiqarishda keng qo’llaniladi. Ekspanidatsiya xomashyoni yumshoq qayta ishlashni ta’minlaydi, oziqlanishga qarshi omillarni samarali neytrallashtiradi (bu, ayniqsa, to’liq yog’li soya ishlab chiqarishda juda muhimdir) va oqsilning yuqori darajada saqlanishini ta’minlaydi.
Ekspanidatsiya ozuqa ishlab chiqarishning bir qator bosqichlarni o’z ichiga oladi.
Tozalash va maydalash. Ekspanidatsiyadan oldin xomashyo metall-magnit aralashmalaridan tozalanadi va maydalaniladi. Tayyor ozuqaning hazm bo’lishi maydalash sifatiga, granulometrik tarkibga va maydalashning bir xilligiga bog’liq bo’ladi.
Ekspanidatsiya aralash ozuqa ishlab chiqarishda maydalash vallari o’zlarini eng yaxshi tomonlarini isbotladilar. Ular yaxshi silliqlanish natijalarini beradi va shu bilan texnologik jarayonda maydalangan mahsulotning barcha zarralarini bir xil ishlov berilishini ta’minlaydi. Valli maydalagichning elektr quvvati bolg’a maydalagichlardan 2,5 baravar kam.
Briketlashda pichan, somon va xashak hajmi 10-15 baravar kamayadi, bu ularni tashishni osonlashtiradi va tashish narxini pasaytiradi, saqlash vaqtida omborxonalar (3 marta) va konteynerlardan tejamkorroq foydalaniladi, ozuqa moddalari yaxshiroq saqlanib qoladi, tashish va boqish paytida ozuqa yo’qotilishi sezilarli darajada kamayadi.
Briketlash va granullash jarayoni bu erkin oqadigan mayda dispersli yoki dag’al tolali ozuqani mexanik ta’sir natijasida ma’lum hajmdagi fizik xususiyatlarga ega bo’lgan zarrachalarga aylantirishdir. Granullash va briketli ozuqa ishlab chiqarishning umumiy sxemasi ozuqa tarkibiy qismlarini maydalash, ularni aralashtirish, ozuqa aralashmasini biriktiruvchi vosita bilan namlash va aralashmani ma’lum shakldagi va o’lchamdagi granulalar va briketlarga bosishdan iborat.