Mavzu: Sovutish mashinalari. Karnoning teskari sikli. Reja

MAVZU: Sovutish mashinalari. Karnoning teskari sikli.
Reja:
1.Karnoning teskari sikli xakida tushuncha.
2.Sovutish mashinalari sikllari.
3.Sovutish mashinalari turlari.
Tayanch iboralar: Issiklikdan–sovuklikka , sovutish sistemasi, kondensatorlar, sovutish jarayonlari.
Xar kungi turmush sharoitimizda sovutish mashinalarining turli –tuman turlariga duch kelamiz.Sovutish mashinalarining vazifasi albatta kizib turgan jismni sovutish orkali foydali ishlarni bajarishdan iboratdir. Masalan oddiy marmar toshni kesib shakl berilayotgan vaktda, albatta kurilmaning almaz diski suv bilan sovutilib turilishi shart.Ichki yonuv dvigatellarida esa , dvigatel kizib ketmasligi uchun,albatta mukammal sovutish tizimi bexato ishlashi shart.Bug turbinalarida esa, bug ma’lum bir ishni bajarib bulganidan keyin kondensatorlar orkali sovutilib, yana suyuk, ya’ni suv xolatiga aylantirilishi lozim. Yoki oddiy xolodilniklarda fryun suyukligi motorda kizitilib xarakatga tushirilishi va radiator naychalari orkali utadigan fryun gazining xarakati asnosida korpus ichiga sovuklik berilishi kuzda tutiladi. 1824 yilda fransuz injeneri S.Karno keyinchalik issiklik dvigatellari nazariyasiga asos bulgan ishini nashr ettirdi. Karno uzining bu ishida issiklik dvigatelining termodinamika uchun aloxida axamiyatga ega bulgan siklini kurib chikdi.Karno sikli buyicha Ish - fakat ma’lum mikdordagi ishchi jismning xarorati kutarilishi natijasida kengayishi xisobiga amalga oshiriladi. Siklning boshlangich nuktasida T- temperaturaga, v- solishtirma xajm va R- bosimga ega bulgan ish jismiga issiklik manbaidan issiklik keltiruvchi ishchi jism – gaz, kengayib ish baja rib beradi. Masalan gaz , berilgan issiklik ta’sirida silindr ichida kengayadi va porshenni xarakatga keltiradi .
V1 V2 ΔV
S ungra gazning izotermik kengayishi (T=const) amalga oshiriladi ,bu protsessda gaz sovuk manbadan issiklik oladi. SHundan keyin birorta tashki manbadan beriladigan issik xisobiga gazning adiabatik siqish protsessi amalga oshiriladi.Shunday kilib, tugri sikl amalga oshirilgan aynan usha yulning uzidan Karno teskari siklini amalga oshirish mumkin, ya’ni Karno sikli kaytar sikldir. SHu munosabat bilan Karno teskari siklining termik F.I.K. ini kurib chikamiz. Oldin aytib utilgan ta’rifga kura xar kanday siklning termik F.I.K. kuyidagi munosabatdan aniklanadi. Bu erda A – bajarilgan ish , Q – sarflangan issiklik mikdorKarnoning issiklik energiyasini olish uchun ishlaydigan tugri siklini -teskari jarayon, ya’ni sovutish jarayoni uchun kullash mumkin. Karnoning teskari sikli sovutish uskunalari va sovutish jarayonlari uchun, sovush koeffitsentini kuyidagicha ifodalaydi.
T2 T2 - Oxirgi xarorat
έ = -------- ; T1 - Atrof – muxit xarorati
T1 - T2
Qisqacha xulosalar:
1. Karnoning teskari sikli sovutish juarayonlari uchun ishlaydi.
2.Karno sikli qaytar sikldir.
3. Karno sikli buyicha Ish fakat ma’lum mikdordagi ishchi jismning xarorati kutarilishi natijasida kengayishi xisobiga amalga oshiriladi.
Nazorat savollari

1. 
   Issiklik almashish funksiyasi deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Karnoning teskari siklining oshkor ko’rinishini yozing.
   
3. 
   Sovutish va sovush jarayoni deganda nimalarni tushunasiz.
   
4. 
   Sovutish sistemalari nimalarga bog’liq?