Mavzu: Sun'iy intellekt mavzusida doklat

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

MAVZU: Sun'iy intellekt mavzusida doklat
Bajardi:


TOSHKENT 2023
Sun'iy intellekt (AI) bilan ma'no qilgan holda, kompyuter sistemalarini yoki dasturlarni o'rganish, o'ylash, o'rganish, yondashuv qilish va intellektual vazifalarni bajarish qobiliyatiga ega bo'lgan texnologik tizimlarni anglatadi. Sun'iy intellektning asosiy maqsadi odamlarning o'zlarining o'ylagan va ishlagan vazifalarni bajarishida ularga yordam berishdir.

Sun'iy intellektning asosiy tarkibi "zaruratlar hisobi" (problem solving), "o'rganish" (learning), "til" (language) va "iqtisodiyot" (reasoning) kabi kategoriyalardan iboratdir. Zaruratlar hisobi, bir muammoga yechim topish va uni bajarishda yordam berishni o'z ichiga oladi. O'rganish esa, o'zining ma'lumotlar bazasini o'zgartirish yoki o'rganish orqali o'zlashtirishni anglatadi. Til esa, dastur bilan kompyuterlar va odamlar orasida o'zaro muloqotni osonlashtirish uchun qo'llaniladigan tilning tuzilishiga asoslangan. Iqtisodiyot esa, ma'lumotlarga asoslangan xullasligi, qarorlar qabul qilish va muammolar yechishga asoslangan rafiqiyatli ixtisoslashganlikdir.

Sun'iy intellektning bir necha sub-muammolari bo'lgan jihatlarini ko'rsatish mumkin. Misol uchun, kompyuter tizimlari tasavvur qilish, ma'lumotlar analiz qilish, so'zlar orqali qo'llanuvchi interfeyslar, yashovchi dasturlash, robotlar va avtomatik boshqaruv tizimlari, ma'lumot olish va qarorlar qabul qilish va boshqalar kabi jihatlarida SI texnologiyalari keng qo'llaniladi.

Sun'iy intellektning amaliyotda, so'zlashuv, rasm-analiz, o'zlashtirish, masofaviy o'rganish, hisoblash va o'z-o'zini ta'lim olish (reinforcement learning) kabi usullar keng qo'llaniladi. Buning natijasida SI tizimlari, odamlardan o'rganish, vazifalarni bajarish va muammo yechishning o'zaro ishlashini osonlashtiradi.

Sun'iy intellektning iqtisodiy, tibbiy, axborot texnologiyalari, transport va boshqa bir qancha sohalarda keng qo'llanishini ko'ramiz. Quyidagi sohalarda sun'iy intellekt texnologiyalari muhim o'rin tutadi:
Iqtisodiy soha: Sun'iy intellekt, ma'lumotlarni tahlil qilish, kredit skorini baholash, marketing strategiyalarini loyihalash, aktsiyalar bozorini bashqarish va moliyaviy prognozlarni qilish kabi iqtisodiy vazifalarda ishlatiladi. Bu texnologiyalar, kompyuterlar, banklar, moliya institutlari va boshqa tadbirkorlik sub'ektlari tomonidan keng qo'llaniladi.
Tibbiy soha: Sun'iy intellektning tibbiyda katta potensialga ega bo'lishi, boshqalar bilan bir qator vazifalarni bajarishi mumkin. Tashqi muayinalar, ma'lumotlarni tahlil qilish, röntgen yordamida tasvirni analiz qilish, klinik ma'lumotlarni to'plash va ishlov berish, kasalarning vaziyatini baholash, kasalliklarni diagnoslash va shifokorlarga maslahat berishda sun'iy intellekt tizimlari foydalaniladi.
Axborot texnologiyalari: Sun'iy intellektning axborot texnologiyalarida keng qo'llanishi, ma'lumotlarni tahlil qilish, matn va ovozni tanishish, ma'lumotlar bazalarini boshqarish, ma'lumot izlab topish, avtomatik tarjima, ma'lumot analizi va aniqlovchi tahlillar qilish, ma'lumotlar to'plamini boshqarish kabi vazifalarda ko'rinadi.
Transport soha: Sun'iy intellektning transport sohasida a'lochilar, to'lov hisoblovchilar, navigatsiya tizimlari, avtomobil va dronlar uchun xavfsizlik tizimlari, transport jarayonlarini optimallashtirish va loyihalashda ishlatiladi. Qo'shimcha ravishda, avtomobil iste'molchilariga yordam berish, oq yo'lda boshqaruv tizimlari va transportning avtomatlashtirilgan yordamlari ham SI bilan yaxshiroq ishlashadi.