Mavzu: Tabiatshunoslikning zamonaviy konsepsiyalari Reja: Tabiiy fanlarning zamonaviy konsepsiyasi haqida

Mirzo Abdulqodir Bedil. Bedil uning taxallusi; asl ismi Mirzo Abdulqodir) (1644-1721) - shoir, mutafakkir. Harbiy xizmatchi oilasida tug'ilgan. Ota-bobosi Kesh (Shahrisabz)lik, turkiy Barlos urug‘idan. Yoshligidan turli fanlarga qiziqqan. Shayx Kamol, ShGh Fozil va Mirza Abdulqosim kabi olimiar(jan ta’lim olgan. Hindiston bo‘ylab k&p sayohat qilgan, 1685-yildan umrining oxirigacha Dehlida yashagan. Fors tilida ijod qilgan. Arab, fors, hind, urdu tillarini mukammal bilgan, sharq xalqlari adabiyotini, tasavvuf va yunon falsafasini, ayniqsa? Aristotel falsafasini atroflicha o‘rgangan. 10 yoshidan boshlab badiiy ijod bilan shug'ullangan. Murakkab ijtimoiy-iqtisodiy sharoitda yashab ijod qilgan shoir o‘zdavriga befarq qaramagan,hindlar va musulmonlarning tinch-totuv yashashligini, yurtni obod, xalqni tinch-osoyishta farog'atda, hamjihatlikda ko‘rishni orzu qilgan.

Inson erkinligi tafakkuri haqida falsafiy fikrlar bayon etgan. Uning falsafiy-axloqiy qarashlari tasavvuf aqidalari ta’sirida shakllangan. Yirik asari “Chor unsur” (“To‘rt unsur”, 1703) nasrda yozilgan bo‘lib, she’rlar ham ilova qilingan. Kitobning dastlabki boblarida Bedil о‘г hayoti haqida hikoya qiladi. So‘nggi ikki bobdaesa to‘rt unsur-havo, Suv, yer, olov to‘g‘risida; o'simliklar, hayvonlar va odamning paydo bo‘lishi haqida so‘zlaydi.

Inson erkinligi tafakkuri haqida falsafiy fikrlar bayon etgan. Uning falsafiy-axloqiy qarashlari tasavvuf aqidalari ta’sirida shakllangan. Yirik asari “Chor unsur” (“To‘rt unsur”, 1703) nasrda yozilgan bo‘lib, she’rlar ham ilova qilingan. Kitobning dastlabki boblarida Bedil о‘г hayoti haqida hikoya qiladi. So‘nggi ikki bobdaesa to‘rt unsur-havo, Suv, yer, olov to‘g‘risida; o'simliklar, hayvonlar va odamning paydo bo‘lishi haqida so‘zlaydi.

Kursni bayon qilishda tabiiy-ilmiy va gumanitar madaniyatning birligi va bir-biri bilan uzviy bog‘liqligi metodologik asoslari ta’riflanadi. Bizni o‘rab turgan dunyoni bilishda, uyg‘otuvchi omillari haqiqatni bilish nisbiy haqiqat, empirik va nazariy, sezgi organlari, ilmiy dalil, kuzatish va eksperiment, texnik vositalar, tafakkur, taqqoslash va sintez, abstrakt va aniq o‘xshashlik topish, modellashtirish, induksiya va deduksiya, logik va boshqa shakl hamda usullardan foydalaniladi. Olamning tabiiy-ilmiy manzarasini yoritishda fazo va vaqt konsepsiyasi, ayniqsa vaqtning qaytmasligi, astronomik, biologik, psixologik fazo va vaqt hamda fazo va vaqtning universalligi haqida fikr yuritiladi.