Мавзу: Talab va taklif nazariyasi bozor muvozanati Reja: Talab tushunchasi va uning miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar. Talab qonuni

Talab vataklif — bozoriqtisodiyotining fundamental tushunchalari. Talab (tovarlarvaxizmatlarga talab) — xaridor, isteʼmolchiningbozordamuayyantovarlarni, neʼmatlarnisotibolishistagi; bozorgachiqqanvapulimkoniyatlaribilantaʼminlanganehtiyojlari. Ehtiyojpulvanarxvositasidatalabgaaylanadi. Rasmanolganda talab isteʼmolkattaligimiqdoridir. Tovarlardunyosidagixilma-xillikkamoyeravishda talab hosilboʻladi. Masalan, oziqovqattovarlari, sanoatmollari, maishiyvaijtimoiyxizmatlargaboʻlgantalablartovarlarga talab tuzilmasinitashkiletadi. Mazmunivaharakatijihatidanhaqiqiy, oʻsayotgan, barqarorqondirilgan, qondirilishikechiktirilgan, qondirilmagan, meʼyordagivaboshqatalablargaboʻlinadi. Har biristeʼmolchining, yaʼnialohidashaxs, oila, korxona, firmaningbirortovartoʻplamigayokitovarlargabildirilgantalablariyakka talab deyiladi. Muayyantovargayokitovarlartoʻplamigabarchaxaridorlarbildirgan talab yigʻindisibozortalabi, barchabozorlardabarchatovarlargajamiyatmiqiyosidabildirilganijtimoiy talab yalpi talab deyiladi. Talab miqdoriningoʻzgarishigabirqanchaomillartaʼsirqiladi. Ularningoʻrasidaengmuximinarxomilidir. Tovar narxiningpasayishisotibolinadigantovarmiqdoriningoʻsishivaaksincha, narxningoʻsishixaridmiqdoriningkamayishigaolibkeladi. Taklif — muayyanvaqtdavamuayyannarxlarbilanbozorgachiqarilganvachiqarilishimumkinboʻlgantovarlarvaxizmatlarmiqdoribilanifodaetiladi; taklifishlabchiqaruvchi (sotuvchi)larningoʻztovarlarinisotishga (bozorga) taklifetishistagi. Bozordatovarnarxibilanuningtaklifimiqdorioʻrtasqdabevositabogʻliqlikmavjud: narxqanchalikyuqoriboʻlsa, boshqasharoitlaroʻzgarmaganhollarda, sotishuchunshunchakoʻproqtovartaklifetiladi, yokiaksincha, narxpasayishibilantaklifhajmiqisqaradi. Masalan, 10 soʻmnarxda 3 tovarbirligitaklifetiladi, agar narx 15 soʻmgakoʻtarilsa, taklifhajmi 5 birlikkaqadarkoʻpayadi, agar narx 20 soʻmgayetsa, taklifhajmi 6 birlikkayetadi. Shundayqilib, taklifmiqdoriningoʻzgarishlaritaklifegrichizigʻidabirnuqtadanikkinchisigakoʻchishidaoʻzifodasinitopadi. Egrichiziqningijobiyogʻishitovarnarxibilanuningtaklifimiqdorioʻrtasidagibevositabogʻliqdikniaksettiradi.