1. 1970 йиллар вазифаларни ечишнинг умумий усулларини қидириш ва улардан универсал дастурларни қуришда фойдаланиш билан таърифланади. 2. 1980 йиллар ахборотларни тақдим этишнинг умумий усулларини қидириш, уни махсус дастурларни яратишда фойдаланиш учун қидириш билан таърифланади. - 3. 1990 йиллар махсус дастурлаш тайёрлаш учун баъзи бир предметли соҳада юқори сифатли махсус билимларнинг катта ҳажмларидан фойдаланиш билан таърифланади.
- 1970 йилларда сунъий интеллект соҳасидаги мутахассислар вазифаларни ечишнинг умумий усуллари ва бу усуллардан универсал дастурларда фойдаланишни қидириб, инсон тафаккурининг мураккаб жараёнини моделлаштиришга ҳаракат қилганлар.
- Аммо бундай дастурларни ишлаб чиқиш жудаям қийин иш бўлган, чунки битта дастур еча олиши мумкин бўлган вазифалар синфи қанчалик кенг бўлса, аниқ вазифани ечишда унинг имкониятлар шунчалик каттароқ бўлган.
- 1980 йилларда дастурчиларнинг ҳаракатлари ахборотларни тақдим этиш ва қидириш усулларини ишлаб чиқишга жалб қилинган.
- Ахборотларни тақдим этиш усуллари - бу муаммолар ва вазифаларни уни ечиш мумкин бўлиши учун шакллантириш усулларидир. Қидириш усуллари эса - бу жуда ҳам катта ҳажмда хотира ва вақт талаб қилмаслик учун ечимни боришини бошқаришнинг ажойиб усулидир.
- 1980 йилларнинг охирида сунъий интеллект бўйича мутахассислар вазифаларни ечишда дастурларнинг самарадорлиги кўпроқ улар эгалик қиладиган билимларга боғлиқлигини тушуниб етдилар.
- 1990 йилларни бошларида бутунлай янги концепция қабул қилинган. Уни моҳияти шундан иборатки, дастурни интеллектли қилиш учун уни баъзи бир предметли соҳадаги йўлгина юқори сифатли махсус билимлар билан таъминлаш керак.
- Шундай қилиб, ишлаб чиқилаётган сунъий интеллект тизимлари билимларнинг яхши ривожланган базасига эга бўлиши керак.
- Ҳозирги вақтда бу концепция эксперт тизимларини лойиҳалаштиришда тўлиқроқ ривожланган.
- 3.
- Инсон ва машина интеллекти.
- Сунъий интеллект - бу компьютерда инсонни фикрлаш жараёнини таклиф қилувчи дастурий воситаларнинг қандайдир тизими. Бундай тизимни яратиш учун инсонни фикрлаш жараёнининг ўзини ўрганиш, бу жараёнининг асосий қадамларини ажратиш ва кейинчалик уларни компьютерда тиклаш зарур.
- Сунъий интеллект компьютерни интеллектининг аломатлари билан “жиҳозлашни” кўзда тутади.
- Сунъий интеллект усуллари дастурларни бирлаштиришни соддалаштиради ва тизимга ўз ўзини ўқитиш ва янги ахборотларни жамлаш қобилиятини киритиш имкониятини беради.
- Одам билимларни фикрлаш усулини ўзгартирмасдан, маълум бўлган далилларни эсдан чиқармасдан жамлаши мумкин.
- Сунъий интеллект тизими ҳам худди шундай ишлаб чиқилади.
- Бунда инсон хотирасининг блокларига ўхшаб дастурларнинг айрим қисмларининг юқори мустақиллигига эришилади.
- Одамнинг мияси керакли ахборотни танлаб туриб, фақат ушбу муаммога тегишли бўлган далилларни улайди, бунда у кириши мумкин бўлган барча маълумотлардан фойдаланмайди.
- Инсон фаолиятининг асосида фикрлаш ётади ва ушбу ҳолда фикрлаш жараёнининг мақсади якуний натижа бўлади.
- Битта мақсадга эришилгандан кейин янги мақсад қўйилади ва эришилади.
- Интеллект далилларнинг мажмуаси ва уларни белгиланган мақсадга эришиш учун қўллаш усулларидан иборат бўлади.
- Мақсадга эришиш эса - бу тегишли омиллардан фойдаланишнинг керакли қоидаларини қўлланишидир.
- Мисолни кўриб чиқамиз:
- Далил 1. Ёқиб қўйилган плита иссиқ.
- Қоида 1. Агар ёқиб қўйилган плитага қўлни қўйса, унда куйиб қолиш мумкин.
- Далил 2. Тиғиз пайтда кўчада машиналар кўп.
- Қоида 2. Агар тиғиз пайтда кўчани кесиб ўтишга ҳаракат қилинса, унда машина остига тушиб қолиш мумкин.
- Соддалаштириш ва хулоса чиқариш механизми
- Инсоннинг мияси ҳатто энг оддий масалани ечишга киришганда ҳам керакли ҳаракатларни танлаш учун унинг ихтиёрида ахборотларнинг катта ҳажми мавжуд.
- Масалан, ишга кета туриб, одам уйдан чиқади ва кўчани кесиб ўтади, аммо у ўтиш учун пайтни танлагунига қадар, унинг мияси ҳам ҳаракатнинг жадаллигини ҳам транспортнинг тезлигини, ҳамма қарама - қарши томонгача бўлган масофани таҳлил қилади.
- Шунинг билан бир вақтда мия кўчани кесиб ўтишга тўғридан - тўғри тегишли бўлмаган ахборотларни, яъни об-ҳавони, ўтиб кетаётган машиналарнинг рангини ишлаб чиқади.
- Бундан ташқари одам қаерга кетаётганлиги, у ерга қанча вақтда етиб бориши, ким билан учрашиши кераклиги ҳақида уйлайди.
- Аммо агар одам кўчани кесиб ўтишдан аввал кўчани кесиб ўтиш мақсадига билвосита ва бевосита алоқадор барча далилларни таҳлил қилганда, у бир неча йил туриб қолиши мумкин еди.
- Шундай қилиб, инсон миясида ҳам аниқ вазиятларда тўғри реакция танлашга раҳбарлик қилувчи мураккаб тизим мавжуддир.
- Бундай танлов соддалаштириш деб аталади.
- Соддалаштириш механизми ушбу пайтда ечилаётган вазифага алоқаси бўлмаган далилларни тўсиб қўяди.
- Бу механизм сунъий интеллект тизимларининг асосига киритилган.
- Соддалаштириш қоидалари ва механизми ёрдамида мақсадларни ечиш
- Хулоса чиқариш механизми ёрдамида мақсадларни верификациялаш учун янги далиллар олиш
- Мақсадга эриша туриб, инсон нафақат олдига қўйилган вазифани ечимига келади, балки бир вақтда янги билимларни олади.
- Масалан, Джон ва Мери - Джимнинг ота-оналари. Джон ва Мери - Джейиннинг ота-оналари. Мақсад - Джим ва Джейн бир бирларига ким бўлишларини аниқлашдир.
- Соддалаштириш механизми одамга унинг хотирасида сақланаётган қуйидаги қоидага мурожаат қилишга мажбур қилади: Агар қиз ва ўғил болада битта ота-оналар бўлса, унда ўғил ва қиз бола ака ва сингил. Бу мақсадга эришиш жараёнида янги далил - Джим ва Джейин ака ва сингил эканлиги аниқланди.
- Интеллектнинг янги далилларни чиқариб олишга ёрдамлашадиган қисми хулоса чиқариш механизми деб аталади.
- Худди шу хулоса чиқариш механизми инсонга тажрибадан ўрганишига имкон беради ва мавжуд билимларни янги вазиятга қўллаб, мавжудларда янги далилларни генерациялаш имконини беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
