Mavzu: Tarmoqlar va standartlar

Mavzu: Tarmoqlar va standartlar

Hasanov Sohibjon Do`siyorov Eldor
Reja:

• Tarmoq samarasi
• Bitta tarmoq uchun yaxshi bozorlar.
• Bir nechta tarmoq tovarlari uchun yaxshi bozorlar.

Tarmoqlar o‘zining iqtisodiy ta’rifi, ulardagi raqobat va rivojlanish istiqbollari bo‘yicha bir - biridan farq qiladi. Masalan: Ilmiy texnika taraqqiyoti sur’atlari yuqori va past bo‘lishi mumkin. Xar bar tarmoq uchun zarur bo‘lgan kapital qo‘yilmalar xajmi xam xar xil bo‘ladi. Bozorlar esa maxalliydan tortib dunyo bozorigacha farqlanadi. Raqobat kuchli yoki zaif bo‘ladi. Talab xam o‘sib boruvchi yoki kamayib boruvchi bo‘ladi.

• Tarmoqlar o‘zining iqtisodiy ta’rifi, ulardagi raqobat va rivojlanish istiqbollari bo‘yicha bir - biridan farq qiladi. Masalan: Ilmiy texnika taraqqiyoti sur’atlari yuqori va past bo‘lishi mumkin. Xar bar tarmoq uchun zarur bo‘lgan kapital qo‘yilmalar xajmi xam xar xil bo‘ladi. Bozorlar esa maxalliydan tortib dunyo bozorigacha farqlanadi. Raqobat kuchli yoki zaif bo‘ladi. Talab xam o‘sib boruvchi yoki kamayib boruvchi bo‘ladi.

Tarmoqni ta’riflovchi umumiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar.
Tarmoqdagi raqobat kuchlari va ular ta’sirining darajasi.
Raqobat kuchlari tarkibida o‘zgarish yasovchi omillar.
Kompaniya raqobat mavqeining kuchli va zaif jixatlari.
Raqobat kurashida muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlikning kalit omillari.
Raqobat qaysi yo‘nalishda borishini kim belgilaydi?
Foyda olish nuqtai nazaridan tarmoqning jozibadorligi
Tarmoqdagi umumiy vaziyat va undagi raqobatni taxlil qilishda aloxida usullar qo‘llanilib, bu usullar tarmoqda bo‘layotgan o‘zgarishlar va raqobat kurashini baxolash imkonini beradi. Buning uchun quyidagi 7ta savolga javob topish lozim:
1. Tarmoqni ta’riflovchi umumiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar.
Tarmoqdagi umumiy vaziyat va undagi raqobatning taxlili asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlarni o‘rganishdan boshlanadi. Bu ko‘rsatkichlar quyidagilardan iborat:

• Bozor xajmi.

2. Raqobat miqyosi (maxalliy , regional, dunyo).
3. Bozorning o‘sish sur’atlari va uni rivojlanishining qaysi bosqichda ekanligi.

• Raqobatchilar soni va ularning xajmi.

5. Xaridorlar soni va ularning moliyaviy imkoniyatlari.
6. Integratsiya qayerga qarab ketayapti?
7. Texnologik o‘zgarishlarning yo‘nalishi va sur’atlari.
8. Tarmoqqa kirish va undan chiqish osonligi.
9. Raqobatchilarning maxsuloti va xizmatlarining tabaqalanish darajasi.
10. Kompaniyaning ishlab chiqarish xajmi, transportirovka qilish , marketing va reklamani tashkil qilishda tejamkorlikka erishish imkonining borligi.

GARVARD» universitetining professori Maykl Porter tarmoqdagi raqobatchi kuchlarni quyidagicha guruxlagan:
1.Tarmoq ichida sotuvchilar o‘rtasidagi raqobat.
2.Boshqa tarmoqdagi kompaniyalarning o‘z tovarlari bilan bu tarmoqdagi xaridorlarni egallab olishga xarakat qilishi.
3.Tarmoq ichida yangi raqobatchilarning paydo bo‘lishi.
4.Xom ashyo va butlovchi detallar yetkazib beruvchilarning o‘z shartlarini o‘tkazishga urinishlari.
5. Xaridorlarni o‘z shartlarini o‘tkazishga urinishlari.