Mavzu: Tashqi savdo tarkibini takomillashtirish va diversifikatsiyalash yo'llari. Reja

Birinchidan, Respublika milliy iqtisodiyotning kuchli eksport bo’g’inini 
tashkil etuvchi va uni jahon bozorida munosib o’ringa ega bo’lishini ta’minlovchi 
sohalarni aniqlash. 
Ikkinchidan, iqtisodiyotning eksport bo’g’inida davlat tomonidan qo’llab- 
quvvatlash usullaridan keng foydalanish. Bu usullar quyidagilar: 
> eksportga yo’naltirilgan ishlab chiqarishni kengaytirish uchun imtiyozli 
foizlar bo’yicha ko’p muddatli kreditlar ajratish, investitsiyalarni sug’urtalash; 
> davlat tomonidan respublikamizga ilg’or 
texnologiyalar, tajribalar, 
bilimlarning kirib kelishiga subsidiyalar ajratish: 
> eksport va importni litsenziyalash yoki chetga tovar chiqarishga va chetdan 
uni olib kirishga ruxsatnoma berish; 
> ishlab chiqarish jarayonida qatnashuvchi, xorijdan keltiriladigan xom ashyo 
va materiallar, asbob-uskunalar va jihozlar ulushini bosqichma-bosqich 
kamaytirish va boshqalar. 

---

13 
SHu bilan birga, tashqi iqtisodiy siyosat milliy valyutani mustahkamlash va 
uning boshqa valyutalar bilan erkin almashuvini ta’minlash, tashqi iqtisodiy 
faoliyatining me’yoriy va umumiy asoslarini xalqaro talablar darajasiga 
yetkazishni nazarda tutadi. 
Hozirgi paytda O’zbekiston sanoatining aksariyati umuman tijorat faoliyatiga 
va xususan, xalqaro raqobatga tayyor emas: hozircha talabning deyarli barcha 
sohalarida import mahsulot mahalliy tovarlardan, ayniqsa iste’mol tovarlaridan 
ustun kelmoqda. O’zbekistonda yuzaga kelayotgan iste’molning o’ziga xos 
modelida sifat asta sekin andoza bo’lib qolmoqda. 
O’zbekiston «ochiq» milliy iqtisodiyot sharoitida jahon xo’jaligi tsikllarining 
bevosita ta’siriga duch kelmoqda. Buning ustiga, uning hozirgi eksportining 
nosanoat tuzilmasi bunday tsikllarni xushlamay qabul qilmoqda. 
Respublikada iqtisodiyotini erkinlashtirishning hozirgi sharoitida «Mamlakat 
eksport salohiyatini oshirish, uning xalqaro mehnat taqsimotida teng yutuqli va 
o’zaro manfaatli shartlar asosida ishtirok etishi, iqtisodiyotimizning jahon iqtisodiy 
tizimiga keng ko’lamda integratsiyalashuvini yanada kuchaytiradi» 
Respublika tashqi iqtisodiy aloqalarini rivojlantirishda iqtisodiyotga xorijiy 
sarmoyalarni jalb etish uchun qulay sharoit yaratishga hamda zarur bo’lgan 
tashkilot va muassasalar tuzishga katta ahamiyat berilmoqda. Bular jumlasiga 
tavakkalchilik xatarlari keltiradigan zararni qoplaydigan «O’zbekinvest» milliy 
sug’urta kompaniyasini, turli sug’urta kompaniyalarini, Vazirlar Mahkamasi 
huzurida BMT bilan birgalikda tashkil qilingan investitsiyalarga ko’maklashuvchi 
xizmatni, Davlat mulk qo’mitasi huzuridagi ko’chmas mulk va xorijiy 
investitsiyalar agentligi kabilarni kiritish mumkin. 
O’zbekistan Respublikasi ko’p tomonlama xalqaro iqtisodiy hamkorlik 
tashkilotlari faoliyatida qatnashmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 
iqtisodiy muassasalari, Jahon banki, Xalqaro Valyuta Fondi, Xalqaro moliya 
korporatsiyasi, Iqtisodiy taraqqiyotga ko’maklashuvchi tashkilot, Xalqaro mehnat 
tashkiloti, Jahon sog’likni saqlash tashkiloti kabi va boshqa obro’-e’tiborli xalqaro 
moliyaviy-iqtisodiy tashkilotlarga a’zo bo’lib kirdi hamda ularda faol siyosat 

---

14 
o’tkaza boshladi. 
Ko’pgina xalqaro tashkilotlar - BMT, XVF, Jahon banki, Yevropa tiklanish va 
taraqqiyot banki, Yevropa Ittifoqi Komissiyasi va boshqa tashkilotlar Respublikada 
o’zlarining mintaqaviy vakolatxonalarini ochdilar va o’zbekistonlik sheriklar bilan 
faol hamkorlik qilmoqdalar. 
Xalqaro Valyuta Fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi 
ishtirokida ishlab chiqilgan hamda, jumladan, respublikada kichik va o’rta biznesni 
rivojlantirishga ko’maklashuvchi bir qancha loyihalar, shuningdek iqtisodiyotning 
eng manfaatli sohalaridagi loyihalarni moliyaviy jihatdan ta’minlash dasturi 
amalga oshirilmoqda. 
Respublikada tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug’ullanishdagi zarur bo’lgan 
barcha muassasalar amalda yangidan barpo etildi. Tashqi iqtisodiy faoliyatni 
rivojlantirishda xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning mustaqilligini oshirish, 
marketing tizimini takomillashtirish va mamlakat tovarlarini xalqaro bozorlarga 
keng ko’lamda kiritish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy 
aloqalar vazirligi O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar agentligi etib 
qayta tashkil qilindi. Bundan tashqari tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki, 
bojxonalar xizmati tashkil etildi. Vazirlar Mahkamasida, vazirliklar va idoralarda, 
korporatsiyalar, kontsernlar, uyushmalarda va mahalliy boshqaruv idoralarida 
tegishli tashqi iqtisodiy bo’limlar tuzildi va ish olib bormoqda. 
Mustaqillikning dastlabki yillarida tashqi aloqalarni kengaytirish, 
respublikaning 
eksport 
imkoniyatlarini rivojlantirishni rag’batlantirish 
maqsadida butun tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtirish uchun huquqiy 
negizlarini yaratib bergan asosiy qonun hujjatlari qabul qilindi. Prezident 
Farmonlari va hukumat qarorlari chiqdi. Bular, avvalo, «Tashqi iqtisodiy faoliyat 
to’g’risida», «CHet el investitsiyalari va xorijiy sarmoyadorlar faoliyatining 
kafolatlari to’g’risida»gi qonunlar hamda boshqa qonuniy va me’yoriy hujjatlar 
bo’lib, ular tashqi iqtisodiy aloqalarni amalga oshirish, tashqi iqtisodiy faoliyat 
sohasida xalqaro shartnomalar tuzish va ularni bajarish uchun asosiy shart - 
sharoitni yaratishga imkon berdi. 

---

15 
Xorijiy sarmoya ishtirokida korxonalar barpo etish, tashqi iqtisodiy faoliyat 
qatnashchilarini ro’yxatdan o’tkazish va chetga chiqariladigan mahsulot uchun 
ruxsatnoma (litsenziya) berish tartibini anchagina soxalashtirish, eksport va import 
tarkibini yaxshilash choralari ko’rib borilmoqda. 
Mamlakatimizda olib borilgan islohatlarning ilk davridan e’tiboran 
respublikaning eksport salohiyatini rivojlantirish va yanada mustahkamlash, 
eksportga yo’naltirilgan iqtisodiyotni shakllantirishga asosiy e’tibor qaratildi. 
Binobarin, 
O’zbekiston Respublikasining tashqi iqtisodiy siyosati 
mustaqillikning dastlabki bosqichlarida quyidagi vazifalarni hal etdi: 
o eksport-import operatsiyalarini markazlashtirishdan chiqarish; 
o davlat extiyojlari uchun tovarlar eksport va importi ustidan nazoratni 
kuchaytirish; 
o davlat uchun strategik muhim 
hisoblanmaydigan tovarlar eksportini 
soddalashtirish; 
o strategik muhim tovarlar eksportidan olingan valyuta tushumi ustidan 
nazoratni kuchaytirish; 
o 
davlat siyosatining barcha choralarini qo’llab chet el investitsiyalari jalb 
etilishini va eksport salohiyatini rivojlantirishni rag’batlantirish; 
SHu tariqa bozor iqtisodiyotiga o’tishining murakab sharoitlarida jahon 
bozoriga chiqishni erkinlashtirish va protektsionizm chora tadbirlari bilan birikkan 
izchil puxta o’ylangan tarkibiy va sanoat siyosatiga tayanadigan siyosat bo’ldi. 
Umuman respublika tashqi iqtisodiy aloqalarinnig erkinlashtirish va tashqi 
iqtisodiy majmuini yanada takomillashtirish borasida quyidagi masalalarni hal 
etish maqsadga muvofiqdir: 
o 
O’zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat qatnashchilari manfaatlarini 
ham ichki ham tashqi bozorda himoya qilish; 
o milliy iqtisodiyotning rivojlanishi va uning jahon iqtisodiyoti tizimiga 
integratsiyalashuvini rag’batlantirishga qaratilgan zaruriy shart-sharpoitlarni 
yaratish; 

---

16 
o tashqi iqtisodiy faoliyatning davlat tomonidan tartibga solish tizimlarini 
yanada rivojlantirish; 
o eksport salohiyatini rivojlantirishga qaratilagn davlat dasturlarni ishlab chiqish 
va ularni amalag oshirishni ta’minlash; 
o 
ishlab chiqaruvchilar va eksportyorlar faoliyatini har tamonlama qo’llab 
quvatlovchi tizimlarni yanada takomillashtirish; 
o xorijiy mamlakatlar bilan zamonaviy texnologiyalarni standartlashtirish, 
metrologiya va sifatni sertifikatsiya qilish sohasida hamkorlik qilish ko’lamini 
yanada kengaytirish; 
o 
to’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish va xalqaro standartlarga 
javob beradigan hamda jahon bozorida raqobatbardosh bo’lgan mahsulotlarni 
ishlab chiqarish maqsadida mamlakatning turli hududlarida qo’shma 
korxonalar tashkil etishni ta’minlash; 
o 
O’zbekiston Respublikasining xorijiy mamlakatlar va boshqa xalqaro huquq 
sub’ektlari bilan savdo-iqtisodiy va moliyaviy hamkorliklarini yanada 
kengaytirish; 
o xalqaro transport komunikatsiyalarini rivojlantrish orqali eksport tovarlarining 
transportda tashish xarajatlarni kamaytirish va hokazo. 
Fikrimizcha 
tashqi 
iqtisodiy 
aloqalarining 
geografik 
tarkibini 
takomillashtirish va yanada rivojlantirishga to’sqinlik qilib kelayotgan 
masalalarning o’z vaqtida 
bartaraf etilishi O’zbekistonning jahon iqtisodiy hamjamiyatida samarali ishtirok 
etish imkonini beradi.