Mavzu: Tavarlar (xizmatlar)ning realizatsiyasi qilish jarayoni

Mavzu: Tavarlar (xizmatlar)ning realizatsiyasi qilish jarayoni.
Hozirgi XXI asir bozor iqtisodiyoti sharoitida korhona va tashkilotlar o’rtasidagi oldi sotdi ya’ni “Tavarlar (xizmatlar)ning realizatsiya qilish” jarayoni amalga oshirilmoqda, shu bilan birga realizatsiya jarayonida bir qancha tushunmovchiliklar ham vujutga kelayotgani ham sir emas.
Tovar realizatsiyasi bu

Tovar realizatsiyasi munosabatlarini tartibga solish uchun “O’zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksi”ning “32-bob, 239 moddasi. Tavarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilish bo’yicha aylanma” qabul qilingan :

“(1. Tavarlarni realizatsiya qilish bo’yicha aylanma quydagilardan iborat:

• 
  Tavarga bo’lgan mulk huquqi pullik asosda shu jumladan tavarlarni qarz shartnomasi bo’yicha o’tkzish:
  
• 
  Tavarlarni bepul berish, bunda shunday berish iqtisodiy jixatdan o’zini oqlaydigon holler mustasno;
  
• 
  Mol-muklni molliyaviy ijaraga (lizing) berish;
  
• 
  Tavarlarni bo’lib bo’lib to’lash sharti bilan berish.
  

2. Tavarni realizatsiya qilishda farq qiluvchi har qandayfaoliyat, shu jumladan quydagilar xizmatlarni realizatsiya qilish bo’yicha aylanma deb etirof etiladi:

• 
  Pullik asosda xizmatlar ko’rsatish;
  
• 
  Bepul xizmatlar kop’rsatish, shu jumladan mol-mulkni foydalanuvchiga bepul foydalanish uchun berish, bundan shunday xizmatlarni iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydigon holler mustasno.
  

3. Tavarlarni bepul berish yoki bepul hizmatlar ko’rsatish quydagi shartlardan hech bo’lmaganda biriga rioya etilganda iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydi deb etirof etiladi:

• 
  Daromad olishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirish maqsadida ishlab chiqarilgan bo’lsa;
  
• 
  shunday tadbirkorlik faoliyatini saqlash yoki rivojlantirish uchun zarur bo‘lsa va xarajatlarning tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liqligi asoslantirilgan bo‘lsa;
  
• 
  qonunchilikning qoidalaridan kelib chiqsa.
  

4. Ushbu bo‘limni qo‘llash maqsadida quyidagilar ham tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilish bo‘yicha aylanmadir:

• 
  yuridik shaxsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida tovarlarni berish (xizmatlar ko‘rsatish);
  
• 
  oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to‘g‘risidagi shartnoma) ishtirokchilari o‘rtasida shunday shartnoma doirasida tovarlarni berish (xizmatlar ko‘rsatish);
  
• 
  quyidagilarga tovarlarni berish (xizmatlar ko‘rsatish):
  

1. 
   yuridik shaxs ishtirokchilari tarkibidan ishtirokchi chiqqanda (chiqarilganda) yoki uning yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi kamayganda yoxud ishtirokchidan ushbu yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi (ulushning bir qismi) yuridik shaxs tomonidan qaytarib sotib olinganda, ishtirokchiga;
   
2. 
   emitent bo‘lgan yuridik shaxs tomonidan aksiyadordan ushbu emitent chiqargan aksiyalarni qaytarib sotib olishda, aksiyadorga;
   
3. 
   yuridik shaxs tugatilganda, aksiyadorga yoki ishtirokchiga;
   

• 
  xarajatlari ushbu Kodeksning 317-moddasiga muvofiq foudalanuvchilar solig’ni hisobdan chiqarishda chegirilmaydigano soliq to’lovchining o’z extiyojlari uchun soliq to’lovchi tomonidan ishlab chiqargan tavarlarni berish o’z kuchi bilan xizmatlar ko’rsatish;
  
• 
  jismoniy shaxslarga mehnatga haq to‘lash yoki dividendlar to‘lash hisobiga tovarlarni berish (xizmatlar ko‘rsatish);
  
• 
  soliq to‘lovchi tomonidan o‘ziga tegishli mol-mulkni (xizmatlarni), agar bunday mol-mulk (xizmatlar) bo‘yicha soliq summasi to‘liq yoki qisman hisobga o‘tkazilgan bo‘lsa, boshqaruv organi a’zolariga, xodimlarga, ularning oila a’zolariga yoxud boshqa shaxslarga soliq to‘lovchining tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lmagan shaxsiy maqsadlarda foydalanish uchun berish (xizmatlar ko‘rsatish);
  
• 
  tovarlarni va boshqa mol-mulkni qaytarish sharti bilan qayta ishlashga berish, agar tovarlar va (yoki) mol-mulk qayta ishlash mahsuli shaklida shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmagan bo‘lsa;
  
• 
  erkin bojxona hududining bojxona tartib-taomiliga soliq to‘lamasdan joylashtirilgan tovarni yo‘qotish, boshqa holatlarda soliqni to‘lash zarur bo‘lgan taqdirda;
  
• 
  qaytarilishi lozim bo‘lgan, ko‘p marta muomalada bo‘ladigan idishlarning sotuvchi tomonidan berilishi, agar idish bunday idishdagi mahsulotni yetkazib berishga doir shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmasa.
  
• 
  Tovarlarni (xizmatlarni) olish huquqini beruvchi vaucherlarni realizatsiya qilish yoki bepul berish mazkur tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilish bo‘yicha aylanma deb e’tirof etiladi.)”
  

Buinda 1-bo’limda tavarlarni realizatsiya amalga qarz, hadiya, ijara va bo’lib-bo’lib to’lash ko’rionishda amalga oshirilmoqda. Misol uchun;

Nomlanishi	Dt	Kt
Qarzga	4010	9010
Hadya
Ijaraga	9210	0890
Bo’lib to’lash

Keyingi bo’limda