20.2. Rasm. Geometrik nivelirlash sxemalari
stantsiyalardagi nisbiy balandligini hisoblash formulasi quyidagicha bo‘ladi:
h1 = a1 – b1;
h2 = a2 – (–b2) = a2 + b2;
h3 = (–a3) – (–b3) = b3–a3;
h4 = (–a4) – b4 = – (a4 + b4).
Trigonometrik nivelirlash qiyalik burchagi 5-8° dan katta bo‘lgan kon lahimlarida olib boriladi. Trigonometrik nivelirlashda vertikal doira sanoq olish xatoligi 30" dan oshmaydigan teodolit hamda po‘lat ruletka kerakli asbob bo‘lib xizmat qiladi.
20.3. Rasm. Trigonometrik nivelirlash
Quyidagi sxemalarda yer osti kon lahimida joylashgan B nuqtaning A nuqtaga nisbatan bo‘lgan balandligi hAB ni topish kerak bo‘lsin. Buning uchun dastlab A nuqtaga teodolitni joylashtiramiz va A nuqtaga markazlashtiramiz. (B nuqtaga otves ilinib) B punkt ustiga teodolit ko‘rish trubasida nishonga olish uchun ma’lum bir nuqta b tanlab belgilangan otves markazlashtiriladi va uning balandligi o‘lchab olinadi.
20.4. Rasm. Trigonometrik nivelirlash sxemalari
a) sxemada nisbiy balandlikni hisoblash
b) sxemada nisbiy balandlikni hisoblash
v) sxemada nisbiy balandlikni hisoblash
Shuning bilan bigalikda A nuqtadan teodolit ko‘rish trubasining aylanish o‘qigacha bo‘lgan masofa, ya’ni instrument balandligi (i) o‘lchab olinadi. Vertikal burchak o‘lchash usuli yordamida qiyalik burchagi (ν), po‘lat ruletka yordamida esa qiya masofa S o‘lchab olinadi. Shundan so‘ng nisbiy balandlik hisoblab topiladi.
Nisbiy balandlik nazoratini amalga oshirishda teskari yo‘nalishda ham o‘lchash ishi bajariladi. To‘g‘ri va teskari yo‘nalishlarda aniqlangan nisbiy balandliklar orasidagi farq qiymati 0,05L sm dan oshib ketmasligi kerak, L chiziq uzunligi, m.
Trigonometrik nivelirlash yo‘lida balandlik bo‘yicha bog‘lanmaslik quyidagi qiymatlardan oshib ketmasligi kerak:
tayanch tarmoqlarda mm;
1 razryadli tasvirga olish tarmoqlarida mm;
2 razryadli tasvirga olish tarmoqlarida mm.
bu yerda n – nivelirlash yo‘lidagi tomonlar soni.
Do'stlaringiz bilan baham: |
