Mavzu: Tik shaxta stvoli markazi va o‘qini tabiy sharoitda (joyda) belgilash va o‘rnatish. Reja

MAVZU: Tik shaxta stvoli markazi va o‘qini tabiy sharoitda (joyda) belgilash va o‘rnatish.


Reja:

• 
  Yer yuzasidan yer osti kon laximiga balandlik otmetkasini uzatish.
  
• 
  Geometrik nivelirlash.
  
• 
  Trigonometrik nivelirlash.
  

Tayanch iboralar: vertikal tasvirga olish, nuqtalar balandliklari, o‘lchash, xisoblash, shaxta, kon laxmlari, Boltiq dengizi, kronshtad futshtogi, davlat tarmog‘i reperlari, geometrik nivelirlash, trigonometrik nivelirlash, lenta, glubinomer, geometrik nivelirlash, qiyalik burchagi, kon laxmlari, o‘rtadan, reyka, yelkalar, nivelirlash sxemasi, kon laximi asosi, ship qismi, reper, olingan sanoq, balandlik, trionometrik nivelirlash, qiyalik burchagi, kon laximi, vertikal doira, sanoq olish xatoligi, teodolit, po‘lat ruletka, punktlar, otves, markazlashtirish, gorizontal quyilish, qiya uzunlik.

Vertikal tasvirga olish bu – shunday o‘lchash va xisoblashlar majmuasiki, ular natijasida aloxida nuqtalarning balandliklari (z koordinatalari) aniqlanadi.

Vertikal tasvirga olish ishlari shaxtada navbatdagi asosiy maqsadlarda amalga oshiriladi:
a) kon laxmlarida yotuvchi punktlar balandlik (z) koordinatalarini aniqlash;
b) foydali qazilmalarni tashib chiqaruvchi asosiy laxmlarning qiyaligini nazorat qilish;
v) qarama-qarshi zaboyli lahimlarni vertikal tekislikka proeksiyalash;
g) foydali qazilmalarning yotish shaklini o‘rganish va tasvirlash.
Xozirgi vaqtda xamma punktlar balandligi umumiy qoida bo‘yicha Boltiq dengizi o‘rtacha satxiga mos ravishda belgilab qo‘yilgan Kronshtad futshtogi nol qiymatiga nisbatan xisoblanadi.
Yer osti tasviri IV sinfdan kichik bo‘lmagan davlat tarmog‘i reperlariga tayangan bo‘lishi kerak. Ayrim xududlarda shartli balandlik sistemasi qabul qilinadi.
Yer osti vertikal tasvirida punktlar balandligini aniqlash to‘rtta bosqichdan tarkib topadi:
a) yer yuzida IV sinf (kichik bo‘lmagan) davlat tarmog‘i reperlaridan yoki belgilaridan shaxta og‘zigacha bo‘lgan geometrik nivelirlash;
b) balandlik qiymatini shaxtaga uzatish;
v) gorizontal yoki qiya (5-8 dan katta bo‘lmagan) laxmlarda geometrik nivelirlash;
g) qiya laxmlarda trigonometrik nivelirlash.
Balandlik (z) koordinatasini tik stvol orqali uzatish glubinomerlar, dalnomer yoki lentalarda amalga oshirilishi mumkin.
Balandlik otmetkasini lenta yordamida uzatish. Yer yuzida shaxta ogziga yakin joylashgan balandlik qiymati ma’lum (z_p) bo‘lgan R_p reperga egamiz
(20.1-rasm).