Mavzu: Tik shaxta stvoli markazi va o‘qini tabiy sharoitda (joyda) belgilash va o‘rnatish. Reja

20.5. Rasm. Yer osti vertikal syomkasi turlari

Barcha ikkinchi darajali, tayyorlovchi va qazib oluvchi kon laximlarida marksheyderlik s’yomkalari o‘tkaziladi. Tayyorlovchi va qazib oluvchi kon laximlar s’yomkasi ruda ko‘mir shaxtalarida tubdan farq qiladi. Ruda konlarida s’yomka ishlari qabul qilingan qazib olish sistemasiga bog‘liq holda ko‘mir shaxtalariga nisbatan biroz murakkab holda amalga oshiriladi. Biroq hamma holatlarda tayyorlovchi va qazib oluvchi kon laximlar s’yomkasi nisbatan katta bo‘lmagan masofada, o‘lchash ishlarini ancha pastroq aniqlikda olib borilishi va shuning uchun bu lahimlardagi s’yomkalar aniqligi pastroq bo‘lgan asboblar yordamida ham olib borilishi mumkin. Ikkinchi darajali laximlar va qazib oluvchi zaboylardagi s’yomkalar 1 va 2 - razryadli teodolit yo‘li punktlariga tayangan (bog‘langan) bo‘lishi kerak, chunki ba’zida marksheyderlik ishlari qavatlar gorizontlarini yo‘naltirish (oriyentirlash) va balandlik otmetkalarini bir ish gorizontidan boshqasiga uzatishlarni o‘z ichiga oladi.

Qavatlar gorizontlarini yo‘naltirish (oriyentirlash) asosan geometrik usulda yo‘naltirishning zaruriy aniqligini ta’minlagan holda amalga oshiriladi. Agar teodolit yo‘lining blok bo‘yicha uzunligi 120 m dan oshmasa unda qavatlar gorizontlarini yo‘naltirishning yo‘l qo‘yarlik xatosi asosiy gorizont punktiga nisbatan 10' dan oshmasligi, direktsion burchakning umumiy xatoligi esa bir qancha gorizontlarni ketma-ket yo‘naltirishda quyidagidan oshmasligi kerak
m=10ʹ/√n
bu yerda n - gorizontallar soni.
Qavatlar gorizontlarini yo‘naltirish amalga oshirilishi mumkin:
laximlar bilan tutashgan ikkita tik vosstayushiylar orqali;
bitta tik vosstayushiylar orqali;
qiya vosstayushiy orqali teodolitning ekstsentren trubasidan foydalangan holda teodolit yo‘lini o‘rnatish yo‘li bilan.
qavatlar laximlarini yo‘naltirish (orientirlash) da chiziq va burchak o‘lchashlar aniqligi har xil holatlar uchun texnik yo‘riqnomada aniq belgilab qo‘yilgan.
Bitta tik vosstayushiy orqali qavat laximlarini yo‘naltirish (orientirlash) sxemasini (20.6-rasm) ko‘rib chiqamiz. Bunda ikki otvesga biriktirish. asosiy gorizont 3 da va yo‘naltirilayotgan qavat gorizonti 1 da stvor usulida amalga oshirilgan. Bu holat uchun marksheyderlik ishlari quyidagi tarzda o‘tkaziladi.