Mavzu: Tikuvchilik ishlari atamalari. Mavzuning maqsadi

---

2- Amaliy mashg’ulot (ajratilgan vaqt-1 soat) 
 
Mavzu: Tikuvchilik ishlari atamalari. 
Mavzuning maqsadi: Tikuvchilik ishlarini bajarishda ishlatiladigan asosiy tushuncha va 
atamalari bo’yicha bilimlar va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish.
 
Ishni bajarish tartibi
 
 
- Detalning yon qirqimlari va yelkasini sirmalash;
- Cho’ntak qopqoqni old bo’lakka ko’klab ulash;
- Ustki yoqani osti yoqaga bostirib ko’klash;
- Yengni yeng o’miziga ko’klab o’tkazish;
- Cho’ntak qopqoq ziylarini ko’klash;
- Ko’ylak etagini bukib ko’klash;
- Petlyani yo’rmash;
- Tugma qadash. Ilgak tikish.
 
MAVZU DOIRASIDAGI ASOSIY MA’LUMOTLAR: 
Ma’lumki tikuvchilik sanoatida har xil qo’l ishlari bajariladi. Qo’l ishlari atamasi ishning 
xarakterlari nimadan iborat ekanligi va qaerda qo’llanishi haqida ma’lumot beradi.
Qo’l ishlari atamalari quyidagilar: sirmalash, ko’klab ulash, bostirib ko’klash, bukib tikish, 
yo’rmalash, qadash va chatishdir.
Qo’lda bajariladigan ishlarga quyidagi texnik talablar qo’yiladi.
- 
bort yoki burchaklari ag’darma choklarining bezak baxyaqatorlar chiziqlarini yordamchi 
andazalar bilan belgilaganda, belgi chiziqlar yo’g’onligi 0,1 sm. dan oshmasligi lozim; 
- 
Detallarni bir-biriga vaqtincha qaviqqator bilan ko’klashda ipning rangi asosiy detal 
rangidan ancha farq qilishi kerak;
- 
qaviq yirikligi va qaviqqator zichligi qalin-yupqaligiga va shu qaviqqa qo’yilgan 
talablarga bog’liq bo’ladi;
- 
ipning uchi qaviqqator boshida tugilib, oxirida bir joyning o’ziga ikki-uchta qaviq solib 
puxtalanadi;
- 
doimiy qaviq va qaviqqatorlar uchun ishlatiladigan ipning rangi asosiy gazlama rangiga 
mos bo’lishi kerak;
- 
qalinligi har xil gazlamadan bichilgan detallarni ulashda yupqa gazlamadan bichilgan 
detalni ust tomonga qo’yish kerak;
- 
kertmalarning uchi detallarning qirqilgan chiziqlarining uchlari baxyaqator yo’liga 0,1-
0,15 sm. yetmasligi kerak;
- 
belgi chiziqni iz tushirgich bilan ko’chirganda uning g’ildirakchasi chiziq qalinligining 
o’rtasidan yuritilishi lozim;
- 
ko’klash operatsiyasini osonlashtirish va tezlashtirish hamda sifatini yaxshilash uchun 
detallar oldini to’g’nog’ichlar bilan to’g’nab olinadi.
- 
Ko’klash qaviqqatorlarining keyingi tikish paytida mashina bahyaqatori tagida qolmasligi 
uchun hamma ko’klash iplari bo’r bilan belgilangan chiziqdan detalning qirqimi tomonga 0,1-0,15 
sm. yaqinlashtirib bajariladi; 

---

- 
Detallarni vaqtincha ko’klab qo’yilgan iplarini so’kib tashlash uchun qaviqqatorni har 10-
15 sm. oraliqda qaychi bilan qirqib, so’ngra iplar uchidan tortib olinadi;
- 
Ignalarning nomeri gazlama qalinligiga va bajariladigan operatsiyaning xarakteriga mos 
bo’lishi kerak;
- 
Ipak ip bilan bajariladigan bezak qaviqqatorlarning (izma yo’rmalash, puxtalash) uchlari 
teskari tomondan uch-to’rt qaytma qaviq bilan puxtalab qo’yiladi;
- 
Gazlamada igna hosil qilgan qo’shni teshiklar orasida iplar chalishuvining bitta 
tugallangan tsikli qo’lda bajarilgan bo’lsa, qaviq deyiladi. Ketma-ket takrorlangan qaviqlardan 
qaviqqator hosil bo’ladi;
- 
qaviq va qaviqqatorlarni qo’lda bajarishda diametri 0,6-1,8 mm., uzunligi 30-75 mm. 
Bo’lgan 1-12 nomerli ignalardan foydalaniladi. Qaviq solishning 2 usuli mavjud:
1) Igna materialning 1 tomonidan sanchilib, shu tomondan chiqariladi.
2) Bir tomondan sanchilib, boshqa tomondan chiqariladi.