Mavzu: tirnoqgul kasalliklari

MAVZU: TIRNOQGUL KASALLIKLARI
Tirnoqgul (Calendula officinalis) O‘zbekiston hududida yovvoyi holda o‘smaydi balki dorivor va manzarali gul sifatida yetishtiriladi. Botanik tavsifi: Hayotiy shakli bir (madaniylashtirilgan formalarida) o‘simlikning bo‘yi 30-50 (ba’zan 60) sm yetadi. lldizi shoxlangan o‘q ildiz. Poyasi qattiq, tik o‘suvchi, asos qismidan boshlab shoxlangan, qirrali bo‘lib, yuqori qismi bezli tuklar bilan qoplangan. Bargi oddiy, bandli, cho‘ziq-teskari tuxumsimon, sertuk, poyada ketma-ket joylashgan. Poyaning yuqori qismidagi barglari bandsiz, tuxumsimon yoki lansetsimon, gullari savatchaga to‘plangan. Gulbandsiz yoki 3 sm dan oshiq bo‘lmagan bandli sariq yoki to‘q sariq rangli butun savatchalardan tashkil topgan. Savatchaning o‘rama barglari kulrang-yashil tusli, bir-ikki qavat joylashgan bo‘lib, tor lansetsimon shaklli va o‘tkir uchli. Gul o‘rni yassi, bir oz botiq va tuksiz. Savatcha chetidagi tilsimon gullari 25-250 ta, 2-3 qator (maxsus navlarida 15 qatorgacha) bo‘lib, yuqori qismida 2-3 tishchasi bor. Savatchaning o‘rtadagi gullari naychasimon, besh tishli. Mahsulot kuchsiz, yoqimli hidga ham da bir oz sho‘r va achchiq mazaga ega. Mevasi - pista. lyun oyidan boshlab, kech kuzgacha gullaydi, mevasi iyuldan boshlab etiladi.[1,2] Kimyoviy tarkibi: Tirnoqgul tarkibidagi asosiy ta’sir qiluvchi modda efir moyi, 0,33- 0,88% flavonoidlar (kversetin, izoramnetin, izokversetin va boshqalar), kumarinlar (eskuletin, skopoletin, umbelliferon), 3,44% smolalar, 4% gacha shilliq, 10,4-11,2% oshlovchi moddalar, 19% gacha achchiq modda kalenden, 6,84% olma, pentadetsid va oz miqdorda salitsilat kislotalar, triterpen diollar (arnidiol va faradiol), triterpene saponinkalendulozid ham da alkaloidlar bo‘ladi. Tirnoqgul o‘simligining bargi va ildizida glikozidlar bo‘ladi. Glikozidlar yig‘indisidan kalendulozid S va kalendulozid D glikozidlari ajratib olingan. Kalendulozid S gidrolizlanganda 192 molekula glyukoza, bir molekula galaktoza va oleanol kislotaga parchalanadi. .[1,2] Международный научный журнал № 5 (100), часть 1 «Новости образования: исследование в XXI веке» декабрь, 2022 г 1382 Farmakologik xususiyatlar. Tibbiyotda uning to‘pguli ishlatiladi. To‘pgullari o‘simlik gullagan davrida gulbandidan qirqib yig‘ib olinadi hamda yelvizak joyda yoki 40-45°S issiq haroratda quritiladi. Tayyor mahsulot bir yilgacha saqlanishi mumkin. Dorivor tirnoqgul mikroblarga hamda yallig‘lanishga qarshi ta’sir qiluvchi, qon tarkibini tozalovchi, tinchlantiruvchi, qon bosimini tushiruvchi xususiyatlarga ega. Uning preparatlari dezinfeksiya qiluvchi, jarohatlangan qismlarni tiklovchi ta’sirga ega bo‘lgani uchun, yiringli yaralar, terining sovuq urgan hamda kuygan joylarini davolashda foydalaniladi. Mahsulotning dorivor preparatlari turli yaralar, kuyganni davolashda, stomatit, angina va boshqa tomoq og‘rig‘i kasalliklarida og‘iz hamda tomoqni chayqash uchun ishlatiladi. Kaleflon preparati me’da va o‘n ikki barmoq ichak yara kasalligida yara bitishini tezlatuvchi va yallig‘lanishga qarshi vosita sifatida hamda gastritni davolashda ishlatiladi. Mahsulot ba’zi rak kasalliklarida ishlatiladigan preparatlar tarkibiga ham kiradi. Tirnoqgul damlamasini nafaqat tomoq va og‘iz kasalliklarida, balki og‘iz orqali kuniga 2-3 marta, 20-30 tomchi suv bilan, raxit, nafas qisilishi, uyqusizlik, aritmiya, gipertoniya, bosh og‘rig‘i uchun muvaffaqiyatli davolash mumkin. Oshqozon-ichak trakti kasalliklari, xoleretik va tonik vosita sifatida. Xuddi shu tarzda, u saraton o‘smalari uchun ishlatiladi. .[1,3] Tirnoqgul damlamasi gingivit, pioreya, bolalarda qichishish, lablarning yorilishi, yuqori nafas yo‘llarining yallig‘lanish kasalliklari, tonzillit uchun ishlatiladi. Kalendula har 1,5-2 soatda 2% eritma bilan yuvish shaklida qo‘llaniladi. Xuddi shu chayishlar periodontal kasallik uchun buyuriladi. Kesish, yiringli yaralar, kuyishlar uchun damlamani qo‘llang. Kalendula infuziyalari xoleretik vosita sifatida ishlatiladigan oshqozon yarasi, eroziv gastrit, kolit, enterokolit uchun og‘iz orqali qo'llaniladi. .*3+ Xulosa qilib aytganda, oʻsimlikning dorivorlik xususiyalari keng ekanligini hisobga olib, uni yetishtirish texnologiyalarini, yangi usullarini ishlab chiqish va farmasestikada qo’llash choralarini ishlab chiqish zarur.
Kalendula o'simligi
O'simliklar butun er yuzini qoplaydigan o'simlik turlarini ifodalaydi, masalan, daraxtlar, butalar, sabzavotlar, o'tlar va boshqalar; Turli hududlarda o'sadigan va dunyoning iqlim sharoitlariga moslashgan holda, ba'zilari mahalliy sharoitda qo'llaniladi va go'zalligi uchun, shuningdek, atrof-muhit va inson salomatligiga qo'shgan barcha hissasi uchun juda mashhur.
Eng hayratlanarli turlar orasida kalendula ajralib turadi, bog'larda va qozonlarda o'stirilishi mumkin bo'lgan yillik o'simlik turi, ular yil davomida gullashdan tashqari, sariq yoki to'q sariq kabi juda yorqin ranglarga ega gullarga ega. U Maravilla yoki Margarita kabi turli xil nomlar bilan tanilgan, butun atrof-muhitga o'ziga xos hid beradi, shuning uchun dunyoning turli mintaqalarida bu o'ziga xos o'simlikning keng tarqalgan kengaytmalari mavjud.
Bu Asteraceae oilasiga tegishli bo'lib, ular O'rta er dengizi mintaqasi va Kichik Osiyodan kelib chiqqan deb taxmin qilinadi, garchi bu ma'lumotlar aniq aniqlanmagan. Ularning balandligi taxminan 40 dan 50 santimetrgacha, poyalari tik va shoxlangan; Uning gullari rang-barangligi tufayli juda ko'zga ko'ringan bo'lib, ilmiy jihatdan Calendula Officinalis deb nomlanuvchi sariyog 'qobig'i deb nomlanadi.
Xususiyatlar
Kalendula, shuningdek, bog'dorchilik uchun ideal o'simlik turi sifatida ham tanilgan, u yovvoyi Calendula Arvensis turidan olingan deb taxmin qilinadi. U Asteraceae oilasiga tegishli bo'lib, unda 12 dan 20 gacha yillik va ko'p yillik o'simliklar mavjud (ular iqlim o'zgarishlariga va yil fasllariga sezgir emas). Bu tur yo'llar chetida joylashgan bo'lib, cho'l va turli dalalarda ko'p o'sadi.
Eng ko'p o'stiriladiganlari orasida Calendula Officinalis, ob-havo sharoitidan qat'i nazar, yil davomida gullaydigan va yashilligini saqlab turadigan aromatik o'simlik turidir. O'zini juda chidamli tur sifatida ko'rib, u dunyoning bir necha mintaqalarida tarqaldi, uni mintaqaga qarab turli nomlar bilan aniqlaydi, lekinMaravilla, Mercadela, Gold Button va Calendula kabi mashhur bo'lib kelmoqda.Uning balandligi 20 dan 55 santimetrgacha bo'lgan tik shaklli poyasi bor. Uning barglari juda oddiy, lanceolate va navbatma-navbat, uzunligi etti dan o'n to'rt santimetrga etadi, kengligi bir va to'rt santimetrga etadi. Uning gullari yil davomida mavjud, asosan havo yumshoq bo'lsa, bahor va yozda gullaydi.
Uning gullash shakllari (bir xil poyada to'plangan gullar), kengligi uch dan besh santimetrgacha, sariq va to'q sariq rangdagi ajoyib ranglarga ega. Uning ko'payish shakli urug'lar yordamida (ekish orqali jinsiy ko'payish) ular kichik, taxminan bir santimetr, jigarrang rang va C shakliga ega.
Xususiyatlari va foydalari
Kalendula - bog'lar va teraslar kabi ochiq maydonlarni yoki ofislar va xonalar kabi yopiq joylarni bezash uchun qidirilayotgan o'simlik. Misr kabi qadimiy tsivilizatsiyalar tomonidan ming yillar davomida qo'llanilgan, unga shifobaxsh xususiyatlarga ega bo'lgan faol moddalarni taqdim etish uchun ham juda xarakterlidir, chunki u mo''jizaviy o'simlik hisoblanadi: Hozirgi vaqtda u estetika sohasida qo'llaniladi, uning asosiylari. Quyida ta'kidlab o'tiladi. xususiyatlari:
Shifolash va antiseptik
Yaralarni davolash uchun zarur bo'lib, shifo rag'batlantirilishiga imkon beradi va terining yangilanishiga olib keladi. Bu xususiyat tufayli u to'qimalarning to'liq tiklanishi uchun zarur bo'lgan kollagenni rag'batlantirishga imkon beradi, shuning uchun u oyoqlarning yoriqlari, kuyishlar, terining tirnash xususiyati, chizish, quruq lablar, akne va boshqalarga qo'llaniladigan doridir.
tinchlantiruvchi va yumshatuvchi
U beta-karotin, fitosterollar va salitsil kislotasining yuqori miqdoriga ega bo'lib, zararlangan hududlarda yengillik va regeneratsiyani keltirib chiqaradi, shuning uchun u chaqaloqlarda bezi toshmasidan xalos bo'lish uchun keng qo'llaniladi
Yallig'lanishga qarshi
Yallig'lanishga qarshi xususiyatlar yallig'lanishni kamaytirishga imkon beradi, faringit va gingivitni davolash uchun qo'llaniladi.
Menstrüel siklni tartibga soladi
Uning gullarining barglarida mavjud bo'lgan flavonoidlarning yuqori miqdori bor, ular qon tomirlarini to'ldirish va qon aylanishini yaxshilash uchun mas'ul bo'lgan komponentlardir; Bundan tashqari, ayol hayz paytida spazmlardan qochish uchun javobgardir. U vaginal kandidoz yoki qo'ziqorin kasalliklari ehtimolini kamaytirishga imkon beruvchi fungitsid xususiyatlarga ega.
Charchagan ko'zlardan saqlaning
Texnologik elementlarga doimiy ta'sir qilish, kundalik stress yoki turli kasalliklar (kon'yunktivit yoki ko'zning yallig'lanishi) charchagan qizil ko'zlarga olib kelishi mumkin, shuning uchun ular bilan kurashish uchun bu joylarga qo'llaniladi.
Ovqat hazm qilish muammolarini kamaytiradi
Ovqat hazm qilish trakti orqali safro chiqarilishini rag'batlantiradigan xoleretik xususiyatlarga ega.Bu holda, gastrit, hazmsizlik va boshqalar kabi noqulayliklar uchun kalendula infuzionini ichish tavsiya etiladi.
Yuzni tozalash vositasi
Xususiyatlari tufayli kosmetika uning faol moddalariga yo'naltirilgan, masalan, kechalari teridan bo'yanishni olib tashlash uchun ishlatiladigan kremlar.

Madaniyat
Kalendula - har xil iqlim sharoitlariga osongina moslasha oladigan o'simlik turi, shuning uchun uni bog'larda katta maydonlarda yoki uy ichidagi qozonlarda o'stirish mumkin. Odatda bahor mavsumida urug'lar bilan ekish eng keng tarqalgan usul bo'lib, kalendula ekish tartibi quyidagicha:

1. 
   Urug' qo'shish uchun tegishli urug'lik joyini tanlang, sut idishlari, yogurt stakanlari, plastik tovoqlar yoki boshqa turdagi konteynerlar tavsiya etiladi.
   
2. 
   Urug'larning pastki qismida teshiklar qiling, ular suv drenaji vazifasini bajaradi.
   
3. 
   Urug'lik to'shagini marigoldlarni ekish uchun maxsus universal madaniyat substrati bilan to'ldiring, uni bolalar bog'chalarida topish mumkin.
   
4. 
   Tuproqni to'liq ho'l bo'lguncha sug'orib turing, lekin ko'lmaklardan qoching.
   
5. 
   Urug'lik to'shagida ikkita urug'ni seping, keyin ular qalinligi 0,5 santimetr bo'lgan substrat qatlami bilan qoplanishi kerak.
   
6. 
   Suvni purkagich bilan sug'orish yoki muntazam ravishda to'ldirish kerak bo'lgan laganda tagiga qo'yish tavsiya etiladi.
   

Nihoyat, urug 'to'shagini quyosh nurlari bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqa qiladigan joyga qo'ying, o'rtacha harorat 20ºC bo'lishiga ishonch hosil qiling, muntazam ravishda sug'orib turing va ularning unib chiqishi uchun ikki yoki uch hafta kuting. O'simlik o'sib, besh santimetrga etganida, ularni ko'chirib o'tkazish mumkin.
Xizmat
Kalendula juda chidamli o'simlik bo'lib, sog'lom o'sishi va rivojlanishi uchun alohida parvarish kerak emas. Xuddi shu tarzda, ushbu turdagi o'simlikka ega bo'lganda ba'zi tavsiyalarga amal qilish kerak:
joylashuv va yorug'lik
O'simliklar quyosh nurlari bilan uzluksiz aloqa qilish imkonini beradigan, ularning rivojlanishi va samarali o'sishiga yordam beradigan joylarga ekilgan bo'lishi kerak.Kalendula bo'lsa, ular quyosh nuri bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqa qiladigan joyga joylashtirilishi tavsiya etiladi. bog'lar yoki yo'laklar kabi tashqi joylar yoki ofislar yoki xonalar kabi ichki joylar.

Sug'orish
Bu o'simliklarga suv berishdan iborat bo'lib, uning ildizlari tomonidan so'rilishi va ichki sharbati bilan tashiladigan tuproq orqali yoki uning yangiligini saqlash uchun barglarga surtiladi, suv barcha tirik organizmlarning hayotini saqlab qolish uchun asosiy element hisoblanadi. Kalendula bo'lsa, yoz mavsumida (haftasiga 3-4 marta) tez-tez sug'orishni qo'llash va eng sovuq vaqtlarda uni kamaytirish tavsiya etiladi.
Substratum
Amaldagi tuproq yoki substrat turi o'simlik ekilgan sirtni ifodalaydi, u to'g'ri o'sishni ta'minlash uchun ozuqa moddalarini taqsimlash uchun javobgardir. Kalendula bo'lsa, u ishlatiladigan tuproq turiga talab qilmaydi, uning ichida aylanib yuradigan suvni yaxshi drenajlash tavsiya etiladi (botqoqlanishni oldini olish). Agar u qozonda o'stirilsa, uning pastki qismida kengaytirilgan loy qatlamidan foydalanish tavsiya etiladi.
Pass
U tuproqning xususiyatlarini to'ldirish, uni o'simliklarning ildizlari tomonidan o'zlashtirilishi mumkin bo'lgan ozuqa moddalari, minerallar va mikroelementlar bilan ta'minlash uchun mas'ul bo'lgan moddaning bir turidan iborat; tuproqlardan doimiy foydalanish, progressiv ekish va tabiiy elementlarga ta'sir qilish ularning xususiyatlarining yo'qolishiga, yomonlashishiga va oxir-oqibatda etishtirish uchun ishlamay qolishiga olib keladi; Shu sababli, o'g'itlar va o'g'itlarni sifatlarini to'ldiradigan o'rtacha usulda qo'llash maqsadga muvofiqdir. Kalendula etishtirishda o'g'itlarni bahordan yozning oxirigacha mavsumlarda qo'llash, gullaydigan o'simliklar uchun maxsus moddalarni qo'llash tavsiya etiladi.
Ko'paytirish
O'simliklarning ko'payishi barcha ekinlarda hisobga olinadigan omil hisoblanadi, shuning uchun ko'payish omili har doim hisobga olinadi, ikkita protsedura bo'yicha amalga oshiriladi, birinchisi jinsiy deb nomlanadi, bu erda erkak va urg'ochi jinsiy a'zolar aralashib, ishtirok etishga imkon beradi. urug'lar; ikkinchi usul esa aseksual usulda davolanadi, bunda o'simlikning ikkala ko'payish organlari ham mavjud va o'simlikdagi bo'rtoqlarning o'sishida aks etadi.
Kalendula bo'lsa, jinsiy ko'payish yo'li bilan amalga oshiriladi, bu erda urug'lar bahorda olinadi, ba'zan ildizlarni ekish uchun so'qmoqlar (tuproqlar) sifatida hisobga olish mumkin.

Ekish vaqti
O'simliklarning o'sishi meteorologik sharoitlarga va yil fasllariga ularning samarali o'sishiga ta'sir ko'rsatadigan tegishli rivojlanishga imkon beradigan iqlim sharoitlari bilan qulaydir; kalendula bo'lsa, u gullarning ko'pchiligi gullaydigan bahor mavsumida afzal ko'riladi.
Vabo va kasalliklar
Barcha o'simliklar atrof-muhit bilan doimiy aloqada bo'lib, inson tomonidan ishlab chiqarilgan tabiiy elementlar va tabiiy o'zgarishlarga duchor bo'ladi; Shuningdek, ular zararkunandalarga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiladi, o'simlik turlarida kasalliklarni keltirib chiqaradigan, ularni o'limgacha yomonlashtiradigan mikroorganizmlar, bakteriyalar va zamburug'lar to'plami bilan shug'ullanadi. Kalendula bo'lsa, unga ta'sir qiladigan bir nechta umumiy zararkunandalar mavjud, masalan:
Shira
U o'simliklarning ichki sharbati bilan oziqlanadigan, barglarning pastki qismiga yopishgan va inson ko'ziga deyarli sezilmaydigan kichik hasharotdan (diametri maksimal 3 millimetr) iborat. Kalendula bo'lsa, bu zararkunanda sariq, jigarrang yoki yashil shira sifatida kuzatilishi mumkin; eng yangi gullar va barglarni deformatsiya qilish uchun keladi. Qo'llaniladigan vositalar qichitqi o'tining suv bilan aralashmasi bo'lib, o'simlikka püskürtülür.