Mavzu: Traktorning tortish dinamikasi va yoqilgi tejamkorligi
Download 1.01 Mb. Pdf ko'rish
|
11-Mavzu.Traktorning tortish dinamikasi va yoqilgi tejamkorligi.
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1. Sof (konstruktiv) ogirlik k Q 2. To ‘la yoki ekspluatatsion og‘irlik
|
Mavzu:
Reja: 1.Qishloq va suv xo‘jaligi sohasida foydalanilayotgan traktorlarni berilgan kuch va sharoit bo‘yicha loyihalash va og‘irligini hamda ishchi uzatmalarni aniqlash. 2.Nazariy tortish xaraktiristikasini qurish. Undan optimal ekspluatatsion rejimlarini aniqlash. 3. Traktorning shig‘ov bilan harakatlanishi. 4. Ikkala kotrigi yetakchi bo‘lgan traktorning tortish dinamikasi. 5.Traktorning yonilg‘i tejamkorligi va unga ta’sir etuvchi omillar. Tayanch so'z va iboralar. Agregatning qarshiligi, tortish kuchining foydali ish koeffitsienti, sof og`rlik, yetakchi g'ildirakning yuklanish koeffitsienti, yetakchi g'ildiraklaming g'ildirashiga bo'lgan qarshilik koeffitsienti. Foydali ish bajarish uchun ketgan yonilg‘i miqdori, salt ishlash uchun ketgan yonilg'i miqdori, bir joyda turib ishlashi uchun sarflangan yonilg‘i miqdori. 1.Traktorlami tortish kuchi bo‘yicha hisoblashda uning vazifasiga, qanday qishloq xo‘jaligi ishlarini bajarishga moljallanganligiga va yurish qismining turiga qaraladi. Qishloq xo‘jaligi mashinasining ish vaqtidagi maksimal qarshiligini hisobga olgan holda, traktorning ilgagidagi nominal kuch n P quyidagicha aniqlanadi: t ag n P P (1) bu yerda: ag P ~ agregatning qarshiligi, N t , - tortish kuchining foydali ish koeffitsienti. Haydash ishlari uchun tor = 0,85—0,95; boshqa ishlarda tor = 0,95— 0,98. Ilgakdagi nominal kuch aniqlangandan so'ng, hisoblanayotgan traktorning majmuadagi o‘mi belgilanadi. Lekin loyihalanayotgan traktor faqatgina o'zining sinfiga tegishli bo'lgan ishlarni bajarmay, balki qo'shni sinfdagi traktorlar bajaradigan ishlarning bir qismini ham bajarishi zarur. Bu esa, traktomi ishlatish sohasini kengaytiradi. Bu holni traktorning nazariy tortish diapazoni degan kattalik hisobga oladi va u quyidagicha aniqlanadi: 1
n t P P б bu yerda: , — traktor tortish zonasining kengayishini hisobga oluvchi koeffitsient; 1
P — q o ‘shni sinfdagi traktorning ilgagidagi kuch, N . Yuqoridagi kattaliklar aniqlangach, traktorning asosiy ko'rsatkichlarini aniqlashga o'tiladi. Asosiy ko'rsatkichlar quyidagilardir: 1. Traktor og‘irligi. 2. Transmissiyaning uzatishlar soni yoki harakat tezligi
3. Dvigatelning quvvati. 1. Traktorning ogiirligini aniqlash. Traktorning og'iriigi shataksirashning kattaligi, foydali ish koeffitsienti va ilgakdagi kuchning miqdoriga bog'liq. Shuning uchun traktorni loyihalashda va ishlatishda uning og'irligini to'g'ri hisoblash alohida ahamiyatga ega.Ishlatish vaqtida traktorning og'irligini ko'paytirish hamda kamaytirish mumkin. Haddan tashqari kamaytirish g'ildiraklarning g'ildirashiga sarf bo'layotgan quvvatni kamaytiradi va ilashish og'iriigi kamligi tufayli shataksirash ko'payadi, natijada tor kamayib ketadi. Aksincha, og'irlik ko'paytirilsa, g'ildiraklaming g'ildirashiga quvvat ko'p ketadi. Traktorning og'iriigi ikki xil bo'ladi: 1. Sof (konstruktiv) og'irlik k Q 2. To ‘la yoki ekspluatatsion og‘irlik e Q . Qo'shimcha asbob-uskuna, ballast, yonilg'i va traktor haydovchisiz traktorning og'irligiga sof ogHrlik deyiladi. Ekspluatatsion og'irlikning o'zi ikki xil bo'ladi: minimal to'la og'irlik - min ,
Q va maksimal to'la og'irlik - mak e Q , Minimal to'la og'irlik sof og'irlik va asbob-uskuna hamda traktor haydovchisining og'irligidan tashkil topadi: Minimal to'la og'irlik sof og'irlik va asbob-uskuna hamda traktor haydovchisining og'irligidan tashkil topadi:
1 . 1 min ,
Maksimal ekspluatatsion (to'la) og'irlik mak e Q , ish sharoitiga qarab ballastlarni qo'yish, g'ildiraklarning ichiga suyuqlik quyish kabi usullar yordamida doim o'zgarib turadi. Bu og'irlik shunday tanlanishi kerakki, traktor o'zining sinfiga taalluqli ishni belgilangan sharoitda, ilgakdagi nominal kuch bilan bajarayotganda shataksirash koeffitsienti yo'l qo'yilgan chegaradan chiqib ketmasligi kerak. Buning uchun tortishning ilashish bo'yicha maksimal kuchi qarshiliklar yig'indisidan kam bo'lmasligi lozim, ya’ni maх e e il maх e e e Q f P Q , max . , (2) bu yerda: e — yetakchi g'ildirakning yuklanish koeffitsienti; e f yetakchi g'ildiraklaming g'ildirashiga bo'lgan qarshilik koeffitsienti. Yuqoridagi ifodadan quyidagini yozish mumkin: 3
. ,
e e il maх e f P Q Zanjirli traktorlar va 4x4 sxemali g'ildirakli traktorlar uchun e f = 1. Birlamchi hisoblar uchun
= 0,5—0,65 deb olish mumkin. Ballastning og'irligi quyidagi ifoda orqali topiladi:
4 , , maх e maх e e б Q Q Q
Ko‘p hollarda traktorlar transport ishlarida foydalaniladi. Pritsep bilan yuqoriga harakat qilayotgan traktorning og'irligini aniqlash sharti quyidagicha: sin sin
t t e e e Q сos Q f Q сos Q f сos Q bu yerda: t Q
- pritsep og'iriigi; e f , - pritsep g‘ildiragining g‘ildirashiga qarshilik koeffitsienti. Yuqoridagi ifodadan quyidagini yozish mumkin: sin
cos ) ( ) sin
cos ( , e e e til t maх e f f Q Q
Agar traktorning og'iriigi va ilgakdagi kuch aniq bo'lsa, berilgan qiyalikda pritsepning og'iriigi qancha bo'lishini aniqlash mumkin: ) 5 ( sin
cos sin
t il t f Q P Q
Transmissiyaning uzatishlar sonini aniqlash. Dvigatelning burovchi momenti bilan tortish kuchi orasida quyidagicha bog'lanish bor: tr tr dv d u i M r P Berilgan traktor uchun d tr r nisbatan o'zgarmas qiymatga ega. Shuning uchun quyidagini yozish mumkin: tr dv u i M A P
Bu to'g'ri chiziq tenglamasidir. Agar f il u P P P hisobga olinsa, yuqoridagi tenglamaning chizmasi 31-chizmada ko'rsatilgan ko'rinishga keladi. Bu yerda
maksimal urinma kuch max .
P ga to'g'ri keladi. Shu shaklda berilgan uzatma uchun yonilg'ining solishtirma sarfi ham ko'rsatilgan. Shakldan ko'rinib turibdiki, yonilg'ining minimal sarfi nominal moment n M
yoki max .
P ga to‘g‘ri keladi. Shu qiymatdan Ru ning biror tomonga siljishi yonilg‘ining ko‘p sarflanishiga oUb keladi.
Ekspluatatsion sharoitda dvigatel asosan, nominal yuklanishda bo'lmaydi. Ma’lum yuklanishdagi dvigatel burovchi moment dv M ning nominal burovchi momenti- ga nisbati dvigatelning yuklanish koeffitsienti deyiladi va yu bilan belgilanadi: n dv yu M M Traktorning ilgagidagi kuch nominal qiymatidan kam bo‘lsa dvigatelning burovchi momenti, yuklanish koeffitsienti va agregatning ish unumi kamayib, yonilg‘i sarfi ortib ketadi. Demak, traktor berilgan uzatmada tejamli ishlamaydi. Shuning uchun har xil qiymatli ilgakdagi kuch bilan traktorning ishlashini ta’minlash maqsadida ularga uzatmalar soni tr i o‘zgartirishga imkon beruvchi pog‘onali uzatmalar qutisi qo‘yilgan. Uzatmalar qutisi orqali uzatishlar soni
kamaytirilsa, shunga bog‘liq ravishda u P ham
o‘zgaradi. Bu o‘zgarish 31-chizmadagi 0[B chiziq orqali ko'rsatilgan. Shunga bog'liq ravishda yonilg‘ining solishtirma sarfi grafigi ham chap tomonga siljiydi va ilgakdagi kuchning kam miqdorida ham minimal yonilg'i sarfi ta’minlanadi. Demak, traktorlarda qo'llanilgan uzatmalar qutisining uzatmalar sonini to‘g‘ri belgilash agregatning ish unumi va samaradorligini oshiradi. Uzatmalar sonini aniqlashning keng tarqalgan usuli geometrik progressiya tamoyiliga asoslanadi. Geometrik progressiya tamoyili asosida uzatmalar soni aniqlanganda, dvigatelning minimal yuklanishi har bir uzatmada bir xil bo'ladi. Shu shart bilan qurilgan nursimon diagramma 32-chizmada ko'rsatilgan. Transmissiyaning I, II va III uzatmalariga to'g'ri keluvchi uzatishlar soni
I i
II i va
III i bilan belgilanadi. Har bir uzatma uchun minimal yuklanish koeffitsienti quyidagicha:
min
Har bir uzatmada dvigatelning nominal yuklanishi va minimal yuklanishi bir xil bo'lganligi uchun quyidagini yozish mumkin:
6 min 2 max
1 max
1 min
max 2 max 1 max
A P P i A P P i A P P M i A P P i A P P i A P P M f il f il f il dv f il f il f il n
bu yerdan, f il P P max 1 va
f il P P max 1
) 7 ( min
max max
1 min
2 max
max 1
f il f il f il f il f il f il P P i i P P i i P P P P i i P P i i P P
Ikkala ifodani bo‘laklab bir-biriga bo'lsak, geometrik progressiya talabiga javob beruvchi quyidagi ifodani olamiz: . i i i i
Geometrik progressiyaning maxrajini q bilan belgilasak, 2
Bu ifodani (145) ifodaning birinchisiga qo‘yib q ni topamiz:
3
min max
min u u f il f il P P P P P P q
Agar transmissiya asosiy pog‘onalarining soni z ga teng bo‘lsa, max min
il il P P z q (8) Asosiy uzatmalarning soni talab qilinadigan asosiy tezliklar diapazoni bo'yicha aniqlanadi. Asosiy tezliklar diapazoni quyidagicha topiladi: 1
nz б б (9)
bu yerda: nz — eng yuqori ishchi uzatmadagi nazariy tezlik; 1 n berilgan birinchi ishchi uzatmadagi tezlik. Asosiy uzatmalar qatorining strukturasi (tuzilmasi) quyidagicha: ) 10
... 1 2 2 1 1 q n n nz nz nz nz
Bu (9) va (10) ifodalardan quyidagi bog'lanishga ega bo'lamiz: 1 z v q б
Birinchi tezlikni tanlab yuqori tezlik (9-ifoda orqali) va oraliq tezliklami quyidagicha topish mumkin: an beri n lg 1
q n n 1 2
. 2 1 2 3 q q n n n
. 1 1 z n nz q Bundan tashqari, traktorlar maxsus pastki tezliklarga ega bo‘lib, ular traktor bajarayotgan ishning texnologik jarayoniga asosan aniqlanadi. Transmissiya uzatmalar soni va nominal tezligi traktorning vazifasi va yurish qismiga qarab belgilanadi. Zanjirli traktorlar uchun bitta transmissiya uzatmasi, g'ildirakli traktorlar uchun esa ikkita belgilanadi. Hozirgi vaqtda pog'onasiz transmissiya yaratish va uni amalda ishlatish borasida keng ish olib borilmoqda.Dvigatel quvvatini aniqlash. Dvigatel quvvati traktomi tortish va tezliklar parametrlarini hisobga olgan holda aniqlanadi. Agar traktor gorizontal yuzada tekis harakat qilayotgan bo'lsa, dvigatel quvvati faqat tashqi qarshiliklarni yengish uchun sarflanadi.Lekin traktomi ishlatishda u doim tekis harakat qilmaydi. Shuning uchun traktorning yuklanishi doim tebranib turadi. Bu tebranishga harakat yuzasining notekisligi, tuproq tarkibi, texnologik jarayonlaming ayrim xususiyatlari ham sabab bo‘ladi. Bundan tashqari, yo'lda traktor uchun kutilmagan qarshiliklar paydo bo'lishi mumkin. Qarshiliklarning bunday tebranib turishi ma’lum quvvat rezervining bo'lishini talab etadi. Shuning uchun amaliy hisoblarda tirsakli valga keltirilgan qarshilik momenti dvigatelning nominal momentidan kam bo'lishi kerak deb olinadi. Bu esa dvigatelning ekspluatatsion yuklanish koeffitsienti orqali hisobga olinadi va u =0,8—0,85 atrofida tebranadi. Bu holda dvigatelning quvvati quyidagicha aniqlanadi:
11 1000
) ( 1 max tr n e n n n P f P N
Bu yerda: n f — ilgakda nominal kuch bilan ishlayotgan traktorning harakatiga ko'rsatilayotgan qarshilikni hisobga oluvchi koeffitsient.
Download 1.01 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|