Mavzu: Tuxum hujayrasining qobiqlari. (birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi) Qobiqlarning funksional ahamiyati Reja

Oositda ribosoma to’planishining intensivlashuvi.
Ba'zi hayvonlar oositida qisqa vaqtda ribosoma geni (r-gen) ortishi hisobidan ribosomalar son Bu hodisa ampliftkasiya yoki genlar ekstrakopirovkasi deyiladi. Dumj amfibiyalarva hasharotlardar-gensoniortadi. Meyozdavrida 1000-1500 (qo’shimcha yadrochalar hosil bo’lib, ular yangi ribosomalarni sintezlaydj Oogenez oxirida bu jarayon to’xtaydi. Yadrochalar hosil bo’lishining faolfe-katta o’sishning boshida kuzatiladi. Baqalarda r-genlar soni 25 000 dan ortiq bo’ladi. Shunday qilib, o’sish davrida har xil RNK sintezlanadi va to’planadi Bular jinsiy hujayraning keyingi taraqqiyoti uchun muhim ahamiyatga ega.

Vitellogenez. Sariqlik moddasining bir qismi oositda sintezlangan moddalardan hosil bo’ladi. Bunday sariqlik moddasini "autosintetik" yokj endogen sariqlik deb ataladi. Sariqlik moddasining boshqa qismi oositga tashqaridan (geterosintetik yoki ekzogen sariqlik) kiradi. Endogen sariqlft Golji apparatida, endoplazmatik to’rda sintezlangan oqsildan hosil bo’Iadi. Ba'zi tuban hayvonlarda sariqlik moddasi endogen yo'1 bilan hosil bo’ladi. Mitoxondriya ham sariqlik moddasi hosil bo’lishida ishtirok ctishi aniqlangan. Ma'lumotlarga qaraganda, baqalarda mitoxondriya sariqlik moddasi hosil bo’lishida ishtirok etadi.
Ko’pchilik oositlar sariqlik moddasi hosil qilish imkoniyatiga ega emas. Bundan tashqari, r-genlar amplifikasiyasi ham yetarli darajada sodir bo’lmaydi.
Shuning uchun evolyusiya jarayonida sariqlik moddasining oositga tashqaridan kelishining har xil mexanizmlari va yo’llari paydo bo’lgan. Oositga oziq moddalar kirishining fagositar, nutrimentar (gonadada joylashgan trofosit hujayralar yordamida) va ekstragonada (oositga boshqa otganlardan oziq moddaning follikula liujayralari orqali kirish) yo’llari mayjud. Agar gonada bo’lmasa, (bulutlar, kovakichlilar, kiprikli chuvalchanglar) oosit organizmning turli qismida (diffuz oogenez) rivojlanadi va faol harakatlanib, boshqa hujayralardan fagositoz yo’li bilan oziq sifatida foydalanadi. Bulutlarda shunday holat kuzatilgan. Kovakichlilarda i-hujayralardan hosil bo’lgan oogoniyalar guruh-gunih bo’lib joylashadi va ulardan bittasi oositga aylanadi va bosbqalarini qamrab olib, hazm qiladi. Keyin bir nechta oosit qo’shilib ketadi, bitta yadro qoladi, boshqa yadrolar degenerasiyaga uchraydi. Bunday oziqlanish nutrinmentar oziqlanish bo’lib, bu usul har xil chuvalchanglar, bo’g’imoyoqlilarda uchraydi.