Mavzu: Xalqaro biznes etikasi qoidalari va milliy biznes etika

Mavzu:Xalqaro biznes etikasi qoidalari va milliy biznes etika

Ish axloqi dunyoviy va harbiy etika aralashmasidan kelib chiqqan. Iqtisodiy munosabatlarning globallashuvi sharoitida, turli madaniyat vakillari o'rtasida tushunmovchiliklar bo'lmasligi uchun, biz biznes munosabatlaridagi barcha ishtirokchilarga, ularning madaniyati, millati, dinidan qat'i nazar, umumiy bo'lgan axloqiy kodeksni yaratishga harakat qildik. O'zini hurmat qiladigan har bir ishbilarmon biznes etikasi tamoyillari va qoidalarini bilishi va amal qilishi kerak.
Aslida, biznes munosabatlarining etikasi - bu muvaffaqiyatli biznes uchun tahlilchilar tomonidan ixtiro qilingan va hisoblanadi- gan xatti-harakatlar tizimi. Bunday tizim odamni do'stlik va sevgi munosabatlari nuqtai nazaridan cheklaydi, ammo foydali aloqalarni o'rnatish uchun katta imkoniyatlarni ochib beradi. Ammo har qanday odam do'stlik yoki norasmiy aloqa zarurligi bilan ajralib turadi va ba'zan rasmiylarga ishbilarmonlik aloqalarida sirg'anish bo'lsa, bunday "impulslarni" to'xtatish qiyin. Dunyoning murakkabligi oshgani sayin odamlarning jamiyatdagi o'zaro bog'liqligi oshadi, ahillik, mas'uliyat, halollik, ishonch, hamkorlik qilish qobiliyati, o'zaro yordam va kommunistik (jamoatchilikning zamonaviy sinonimi) singari axloqiy qadriyatlarning roli va ahamiyati ortadi. Zamonaviy insonning (olim, menejer, tadbirkor, shifokor yoki o'qituvchi) ijtimoiy faoliyatining eng muhim ehtiyojlari va sabablari sifatida ko'proq axloqiy qadriyatlar (boshqalar tomonidan ijtimoiy tan olinish va hurmat, ijodiy o'zini o'zi anglash va ijtimoiy foydali faoliyat uchun zaruriyat).
An'anaviy etika ikki shaklda mavjud edi - diniy va falsafiy. Diniy axloq, masalan, nasroniylik etikasi, amr, taqiq va amaliy xulq-atvor shaklidagi muhim me'yoriy kontekstni, jumladan marosimlarni (ro'za, bayramlarni, turli xil marosim va marosimlarni bajarish - taqvim, to'y va h.k.) o'z ichiga oladi. aqidalar, ta'limotlar, afsonalar, ramzlar va urf-odatlardan iborat bo'lgan qism, ularning ta'limoti diniy ta'lim va tarbiya asosidir. Diniy axloq falsafiy muammolar bilan bir xil, ammo imon kontekstida. So'nggi paytlarda ayol alkogolizm muammosi tobora dolzarb bo'lib bormoqda. Ichimlik ichadigan ayollar soni 50% dan oshdi.
Oʻzbek milliy etikasi boshqa falsafiy fanlar kabi mintaqaviy tabiatga ega boʻlib, uning ildizlari Avestoga borib taqaladi. Avestoda ilgari surilgan 3 fazilat — ezgu fikr, ezgu soʻz, ezgu amal yaxlitligidan iborat axloqiy gʻoya barcha davrlar oʻzbek etikasi uchun umumiy tadqiqiy asos boʻlib keldi. Tasavvufiy etikada mazkur yaxlitlik 4 fazilat yaxlitligi (ezgu fikr, ezgu soʻz, ezgu amal va maʼrifat) shaklida namoyon boʻldi (Aziziddin Nasafiy, Koshifiy). Naqshbandiya tariqati axloqshunosligida esa asosiy eʼtibor insonning zamon va makondagi roliga, axloqiy xattiharakatning zamon ehtiyojlarini hisobga olishi, ilohiy va insoniy fazilatlarning uygʻunligi masalasiga qaratildi (Bahouddin Yaaqshband, Alisher Navoiy). Oʻrta asrlar oʻzbek etikasida nazariy fikrlar bilan pandnoma usulidagi hikoyatlar omuxtaligi koʻzga tashlanadi (Yusuf Xos Hojib, Ahmad Yugnakiy, Yassaviy, Poshshoxoja). Bu jihatdan temuriylar davridagi pandnomalar, ayniqsa, Navoiyning „Mahbub ulqulub“ asari noyob hisoblanadi. Keyingi davrlardagi eng eʼtiborli pandnoma Gulxaniyning „Zarbulmasal“ asaridir. Jadidchilik harakati davrida axloqshunoslikka eʼtibor yanada kuchaydi; jadidlar milliy ozodlikka erishish yoʻlini xalq axloqiy darajasini va maʼrifatni yuksaltirishda koʻrdilar; Anbar Otinning „Qarolar falsafasi“, Avloniyshtg „Turkiy Guliston yoxud axloq“, Fitratnit „Najot yoʻli“, „Oila“ asarlarida shaxs axloqiy hayotining jamiyat taraqqiyotiga taʼsiri, yangicha turmush tarzining axloqiylik bilan bogʻliqligi masalalari koʻtarildi. Axloqiylikni sinfiylik va partiyaviylik kabi tamoyillarga boʻysundirgan shoʻrolar davri etikasi soxta fan sifatida oʻz vazifasini oʻtay olmadi. Oʻzbekiston mustaqillikka erishgandan soʻng, kechmish axloqiy qadriyatlari, anʼanaviy urf-odatlar, milliy va axloqiy tamoyil hamda meʼyorlar jamiyatda oʻz oʻrnini egallagach, etika fani ham taraqqiyot yoʻliga kirdi, etika tarixi va nazariyasiga doir yirik tadqiqotlar eʼlon qilindi (Y.Jumaboyev, E.Yusupov). Oʻzbekiston milliy untida etika va estetika kafedrasi mavjud; barcha oliy oʻquv yurtlarida etika fani oʻqitiladi. Hozirgi paytda olimlar (X.Shayxova, A.Sher, F.Zagritdinova, M.Mahmud va boshqalar) etika tarixi va nazariyasining dolzarb muammolariga doir yangi tadqiqotlar olib bormoqda.
Xalqaro va milliy biznes etikasi o’rtasidagi farqlar diniy va dunyoviy jihatdan ancha farq qiladi.Har bir insonni e’tiqodiga ko’ra etiket qoidalariga amal qilishi har qanday biznesda muhim omil sifatida maydonga chiqadi.Umuminsoniy qoidalar esa har doim o’zgarmay qolishi zarur.Bular ezgu niyat,ezgu so’z va ezgu amal hisoblanadi.