Mavzu: Zamonaviy operatsion tizimlarning qiyosiy tahlili. Reja

MOY KOMPYUTER Windowsning maxsus papkalaridan asosiy bo’lib u yordamida biz xoxlagan diskda joylashgan papka va fayllar bilan ishlashimiz mumkin. Ushbu papkani ochganimizdan keyin biz uning oynasida quyidagi belgilarni ko’rishingiz mumkin.
WINDOWS 95 operatcion tizimi foydalanuvchiga intuitiv tushunarli interfeys,shaxsiy kompyuter imkoniyatlaridan eng kup foydalanish uchun sharoitlar,shuningdek korxona yoki koporatciyaning tarmok zaxiralariga eng oddiy va kulaykirishni ta`minlaydi. Birok kuchli va kulay operatcion tizim avvalo ilovalar uchunasosan bulib xizmat kiladi.
 Microsoft korporatciyasi WINDOWS 95 ni bozorgachikarish bilan bir vaktda
Microsoft Office ma`sulotini chikardi, u foydalanuvchiuchun kundalik ishda amalga oshiradigan tulik vositalar turkumi bulsa, ofisxodimlariga ular faoliyatini avtomatlashtirish va birgalikdan sermaxsul ishlaridazarurdir.
Microsoft Officening yangi versiyasi uz tarkibida WINDOWS uchun Word matnliprotcessor, Excel elektron jadvali, PowerPoint prezentatciya uchun grafikanitayyorlash paketi,
 
 Schedule+ shaxsiy vaktni rejalashtirish vositasi va MicrosoftMail elektron pochtasining mijozli litcenziyasini kiritadi. Microsoft Accessma`lumotlar bazasini boshkarish tizimi kiradi.
Bu barcha komponentlarda yagonadasturiy koida urnatiladi. Sanalganlardan tashkari, Microsoft Officera yana biruncha katta bulmagan, birok bu barcha asboblarni birlashtiruvchi favkuloddafoydali dastur kiradi.
 
Bu Microsoft Office Shortcut Bardir. Microsoft Office 4.xversiyasi foydalanuvchilariga u Microsoft Office Manager nomi bilan tanish, birokoldingisidan farkli ravishda Shortcut Bar ilovalar belgichalarini guruxgabirlashtirishga imkon beradi. U ekranda kam joy olib va meoyordagi ishnbuzmagan `olda istagan ilovalarning dasturda tezda kirishini ta`minlaydi.
 
 
Shuni ta`kidlash lozimki, «Microsoft Office» tushunchasi «ma`sulotlar turkumi»ifodasi bilan cheklanmaydi. U dasturiy ma`sulotlar oilasidir.
Bu esa, Officeoilasidagi barcha ilovalar bir-biri bilan garoyib tarzda uzaro taosirda buladiganyagona muxitni yaratadi, deganidir.

Natijada Office ma`sulotlari bilan ishlashdafoydalanuvchi u yoki bu xujjatni kaysi ilovada yaratish kerakligini uylamasligimumkin.Ilovalar emas, xujjatlar bilan ishlash imkoniyatlarini ta`minlash uchun, OfficedaMicrosoft Binder deb nomladigan yangi utilida kurilgan.
 U foydalanuvchigafayllar va ilovalar emas, balki oddiy tarzda xujjatlar bilan operatciyalarni amalgaoshirish imkonini beruvchi vosita sifatida uzini namoyon etadi.
 Siz Binderniochasiz va anik bir loyixada ishlashga foydalaniladigan xujjatlar ruyxatini tuzasiz.
 Natijada ekrangizda foydaniladigan xujjatlar belgilari turkumi paydo buladi.
Anikbir fayllarga ishlashga utish uchun uni kaysi ilovada ochish xakidatashkishlanmasangiz xam buladi. Siz oddiy tarzda anik bir belgicha buyicha«sichkon» chikillatasiz va xujjat bilan ishlaysiz.
 
OT asosiy vazifasi – foydalanuvchiga qulay interfeys yaratishdir. OT maxsus dastur va mikrodasturlardan iborat bo’lib, ular apparaturadan foydalanish imkonini ta’minlaydi.
Bu OT lar matnlar bilan, elektron jadvallar bilan, internetga murojatda va x.k.lar uchun foydalaniladi.
Bunga misol Windows, Linux, Unix, Macintosh va x.k. OTlardir.

OT foydalanuvchidan (yoki tizim operatoridan) ma’lum tilda tuzilgan komanda yoki topshiriqlarni qabul qiladi ish va ularga ishlov beradi. Topshiriqlar operatorlar, matn ko’rsatmalari (direktivalar) yoki monipulyator (m-n sichqoncha yordamida) bajariladigan ko’rsatmalar yordamida beriladi. Bu komandalar, avvalambor, dasturlarni ishga tushirish (to’xtatish, to’xtatib turish) bilan bog’liqdir, fayllar ustidagi amallar (joriy katalogda fayllar ro’yxatini olish, u yoki bu faylni yaratish, nomini o’zgartirish, nusxasini olish, joyini o’zgartirish va x.k.) bilan bog’liqdir, umuman olganda boshqa komandalar ham mavjuddir;

ijro qilinishi kerak bo’lgan dasturlarni operativ xotiraga yuklash;

xotirani boshqarish, aksari barcha zamonaviy tizimlarda esa virtual xotirani tashkil etish;

barcha datsur va ma’lumotlarni identifikatsiya qilish;

dasturlarni ishga tushirish (unga boshqaruvni uzatish, natijada protsessor dasturni boshqaradi);

bajarilayapgan ilovalardan kelayapgan turli so’rovnomalarni qabul qilish va bajarish.

OT juda ko’p sonli tizimli funktsiyalarni (servislarni) bajara olishi mumkin, ular bajarilayapgan ilovalardan so’ralishi mumkin. Bu servislarga murojaatlar ma’lum qoidalarga mos ravishda amalga oshirilishi mumkin, bu esa o’z navbatida bu OTning amaliy dasturlash interfeysini aniqlaydi (Application Program Interface, API);

barcha kiritish-chiqarish amallariga xizmat qiladi;

fayllarni boqsharish tizimlari (FBT) ishini va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) ishini ta’minlash, bu esa o’z navbatida butun dasturiy ta’minot samarasini keskin ravishda oshiradi;

multidasturlash rejimi, ta’minlash, ya’ni bitta yoki bir nechta dasturlarni bitta protsessorda parallel bajarilishni tashkil etish-bu esa ularni bir vaqtda bajarilishi tasavvurini hosil qiladi;

berilgan xizmat qilish distsiplinalari va strategiyalariga asosan masalalarni rejalashtirish va dispecherlashtirish;

bajarilayotgan dasturlar orasida ma’lumotlar va ma’lumotlar almashish mexanizmini tashkil etish;

tarmoq OT lari uchun, bog’langan kompyuterlar orasidagi muloqotni ta’minlash funktsiyasidir;

bitta dasturni boshqa dastur ta’siridan himoya qilish, ma’lumotlarni saqlanishini ta’minlash, operatsion tizimni o’zini kompyuterda bajarilayotgan ilovalardan himoyalash;

foydalanuvchilarni autentifikatsiya va mualliflashtirish(ko’pgina dialogli OT uchun). Autentifikatsiya – foydalanuvchi nomi va parolini qayd yozuvidagi qiymatga mosligini tekshirish. Agar foydalanuvchi kirish nomi (login) va uning paroli mos kelsa, demak u o’sha foydalanuvchidir. Avtorlashtirish (mualliflashtirish) degani, autentifikatsiyadan o’tgan foydalanuvchiga ma’lum huquq va imtiyozlar berilib, u kompyuterda nima qila olishi mumkin yoki nima qila olmasligini aniqlaydi;

real vaqt rejimida javob berish vaqti qat’iy chegaralirini qondiradi;

foydalanuvchilar o’z dasturlarini ishlab chiqishda foydalanadigan dasturlash tizimi ishini ta’minlash;

tizimni qisman ishdan chiqishi holatida xizmat ko’rsatish;

Windows oynalar degan ma’noni anglatadi. Windows operatsion tizimi Microsoft firmasining dasturiy maxsuloti bo’lib, maxsus tayyorgarlikka ega bo’lmagan komp’yuterdan foydalanuvchilar uchun mo’ljallangandir.
Dastavval bu OS ning bir necha versiyalari ishlab chiqarilgan. Uning birinchi versiyasi 1985 yil dunyoga kelgan.
Windows 3.1 versiyasi – operatsion qobiq sifatida, DOS muhitiga moslashtirilgan. O’sha davrda bu sistema katta imkoniyatlarga ega bo’lib, foydalanuvchi va dasturchilarga qulayligi bilan taqdim etilgan.
Ularning keng miqdorda tarqalishi IBM PC kompyuterlarning, standarti bo’lib qoldi. Shuning uchun keyingi ishlab chiqariladigan barcha resurslar va dasturlar, aynan Windows muhitida ishlash uchun mo’ljallangan.
Windows operatsion tizimi o’zining qulay va namunaviy interfeysi bilan barcha foydalanuvchilarni lol qoldirib kelgan. Albatta ishlab chiqaradigan amaliy dasturlar Windows talablarini qondira olishi e’tirof etilgan.
Shunday qilib, bunday dasturlar Windows muhitisiz biror bir amalni bajara olmagan. Shuning uchun ham ularni Windows dasturlari yoki Windows ostidagi dasturlar deb ataymiz.
Windows qanday dunyoga kelgan. Yuqoridagilarni o’qib turib, MS DOS muhitidan voz kechish kerak degan ma’noni bermaydi.
Chunki MS DOS muhitida ishlaydigan o’n minglab yuqori sifatli dasturlar mavjud. Ularning ko’pchiligi bejirim grafikaga va interfeysga ega.
Shunday qilib MS DOS yaratuvchilari, amaliy dasturchilarni muloqotli interfeysni yaratish,maqsadida quruq kompyuter bilan qarshi qo’yishadi. Natijada ayrim bir dasturchilar mustaqil ravishda yangi muhit ustida tajribalar amalga oshrishardi, boshqalari esa tayyor dasturlar kutubxonasida o’zlarini band qilishdi.
Shu vaqtning o’zida Apple firmasining Macintosh kompyuterlari uchun ahvol o’zgacha edi. Uning operatsion tizimi o’zining namunaviy va grafik interfeysini o’zlashtirilishining soddaligi bilan ajralib turar edi.
Amaliy dasturlar esa-tashqi qurilmalar bilan bog’liqligi va muloqotli interfeysi bilan keng foydalana boshlandi.
Microsoft firmasi Apple firmasidan operatsion sistemasidan foydalanish uchun lisenziyani berishni bir necha marta so’radi, evaziga esa rad javobini olish bilan chegaralangan xolos. Bu operatsion sistema IBM PC tipli kompyuterlarda ishlatilishi kerak edi. Rad javobini olgan Microsoft firmasi o’zining Windows grafik operatsion sistemasini yaratish ustida ish olib bordi va natijada 1985 yil Windows muhitini yorug’likka chiqardi.
1987-1989 yillar oralig’ida Microsoft firmasi tomonidan har tomonlama qulay bo’lgan Windows muhitida ishlaydigan bir qancha dasturlarni ishlab chiqdi. Bularga misol qilib: Microsoft Word, Exsel, Aldus Page Maker va h.k
1990 yilda ishlab chiqarilgan Windowsning 3.0 versiyasi IBM PC komponentlari uchun standart sifatida qo’llanila boshlandi.
1995 yil avgust oyida jahon bozorida Windowds 95 versiyasi paydo bo’ldi. U sensatsion o’zgartirishlarni amalga oshirdi. Millionlab DOS va Windows 3.1 operatsion qobig’I foydalanuvchilari orasida operatsion tizimlar revolyusiyasi sodir bo’ldi. Ular ishda oddiy, lekin yuqori quvvatli imkoniyat hamda grafikli interfeysga ega.
Sistema ishonchli va stabil hisoblandi. Operatsion sistemalar orasida revolyutsiya emas, evolyutsiyani boshdan kechirgan. Windows 98 versiyasi 1998 yilda paydo bo’ldi. Uning Windows 95 dan farqli tomoni o’rganilmagan yoki notanish bo’lgan imkoniyatlari foydalanuvchilarga juda maqul bo’lgan muammolarni tug’dirdi.
“Microsoft” korporatsiyasi 26-oktabr kuni o‘zining yangi “Windows 8” operatsion tizimini rasmiy ravishda namoyish qildi. Ushbu operatsion tizimni ishlab chiqish uchun bir necha yil ketdi. Kompaniya oxirgi marta 2009-yilda “Windows 7” operatsion tizimini chiqargan edi, undan keying yillarda esa “Windows 8” operatsion tizimi ishlab chiqarildi.
Yangi operatsion tizim chakana savdoga ikki xil versiyada chiqariladi: “Windows 8” va “Windows 8 Pro”. Ularning bir-biridan farqi shuki, “Windows 8 Pro” versiyasi ko‘proq malakali foydalanuvchilar uchun mo‘ljallangan.
WINDOWS- operatsion tizim (OT) bo`lib, yukori darajadagi ishonchliligi, yaxshilangan bezagi, o`z-o`zini rivojlantirish uchun maxsus vositalari mavjudligi bilan ajralib turadi.
 WINDOWS- grafik maxsulotning ko`rinishi, tovush va zamonaviy texnologiyalari bo`yicha yaratilgan multimedia ilovalarini qo`llash imkoniyatlarini yaxshilaydi .
 
Operatsion tizim – kompyuter yoqilganida yuklanadigan dasturdir. U foydalanuvchi bilan muloqotga kirishadi, kompyuterning resurslari (tezkor xotira, disklardagi joylar va hokazolar)ni boshqarishni amalga oshiradi, boshqa dasturlarni bajarish uchun ishga tushiradi. Operatsion tizimi foydalanuvchiga va amaliy dasturlarga kompyuterning uskunalari bilan aloqa qilishning qulay usuli (interfeys)ni ta’minlaydi.

Operatsion tizimining zarurligining asosiy sabablari, kompyuter vositalari bilan ishlash va resurslarini boshqarish uchun eng sodda amallar - bu eng quyi darajadagi amallardir, shuning uchun foydalanuvchiga va amaliy dasturlarga zarur bo‘lgan harakatlar bir necha yuzlab yoki minglab shunday amallardan iborat bo‘ladi.
Operatsion tizimlar bajaradigan vazifasiga, masalalarga ishlov berish rejimiga, tizim bilan bog‘lanish usuliga, qurish usullari bo‘yicha sinflarga ajratiladi.
Vazifasiga qarab sinflarga ajratishda operatsion tizimlarning turlari ko‘pligi yaqqol tashlanadi. Chunki hisoblash texnikasi turlari qancha bo‘lsa, operatsion tizim turlari ham shunchadir: meynfreym operatsion tizimlar, server operatsion tizimlar, ko‘pprotsessorli, shaxsiy kompyuterlar uchun uchun, real vaqt operatsion tizimlar, mobil va boshqalar operatsion tizimlariga bo‘linadi.

Serverlar bir vaqtning o‘zida ko‘p sonli foydalanuvchilarga xizmat qiladi va ularga o‘zaro dasturiy va apparat resurslarni bo‘lib olish imkonini beradi. Serverlar bosmadan chiqarish qurilmalari, internet va fayllar bilan ishlash imkonini yaratadi.

Serverda Web-sahifalar saqlanadi va talablarga ishlov beradi, UNIX, Windows,
Linux server operatsion tizimlariga misol bo‘la oladi.
Bir nechta protsessorlar birlashtirilgan tizimlarda ishlash uchun, maxsus operatsion tizimlar talab qilinadi. Ko‘p protsessorli operatsion tizimlarlar maxsus aloqa imkoniyatiga ega bo‘lgan server operatsion tizimlar laridan iboratdir.
Real vaqt operatsion tizimlaridan, hisoblash tizimi boshqaradigan jarayonlar qat'iy vaqt chegaralarini qoniqtirishi kerak bo‘lgan hollarda foydalaniladi. Agar hodisalar ko‘rsatilgan qat'iy vaqt diapazonida ro‘y berishi kerak bo‘lsa - bu qat'iy real vaqtdir.
Agar vaqti-vaqti bilan amallar bajarilishi muddatini o‘tkazib yuborish mumkin bo‘lsa, mumkin, raqamli audio va multimedia tizimlari, bu moslashuvchan real vaqtdir.
Misol qilib VxWorks va QNX operatsion tizimlarini keltirish mumkin.

Monolit operatsion tizimlarda tizim hamma qismlari o‘zaro mustahkam bog‘langan. Shuning uchun ham uning u yoki bu qismini o‘zgartirish va olib tashlash Operatsion tizimlar ning butun arxitekturasini mukammal bilishni talab qiladi va boshqa modullarni o‘zgartirish zaruriyatini keltirib chiqaradi.

Bu hollarda, mikroyadro funksiyalari yagona adres makonida bajarilgani uchunqator muammolar kelib chiqishi mumkin. Bu esa o‘z navbatida nizolar kelib chiqishi xavfini va yangi drayverlarni ishga tushirish muammolarini keltirib chiqaradi.
Bunday tizimlar bo‘laklarga bo‘linmagan, ya'ni srukturaga ega emas. operatsion tizimlar protseduralar fig‘indisidan iborat bo‘lib, ularning har biri zaruriyat tug‘ilganda ixtiyoriy boshqa protsedurani chaqirishi mumkin. Bunday tizimni tuzish uchun hamma alohida protseduralar kompelyatsiya qilinib, kompanovщik yordamida yagona ob'yekt fayliga birlashtiriladi. Monolit tizimlar, uzilishlar mexanizmini quvvatlashi mumkin.
Bu holda operatsion tizimni qisman strukturalashtirish zarur: yuqori sathda bosh dastur joylashgan bo‘lib, talab qilingan xizmatchi protsedurani chaqiradi. Undan quyida esa tizimli chaqiriqlarni bajaruvchi xizmatchi protseduralar joylashadi. Ulardan ham quyida esa, tizimli protseduralarga xizmat qiluvchi utilitalar joylashgandir.

Ko‘p sathli tizimlar, satxlar iyerarxiyasi ko‘rinishida tashkil etilgandir. Bunday ilk tizimga TNE tizimi misol bo‘la oladi, u 1968 yilda Deykstri tomonidan tuzilgan. U 6 ta sathdan iborat edi. 0-chi sath - protsessorni taqsimlash va ko‘pmasalalik bo‘lsa, 1-chi satxda xotirani boshqarish, 2-chi operator-jarayon aloqasi, 3-chi kiritish-chiqarishni boshqarish, 4-sath - foydalanuvchi dasturlari, 5-sath operator. 0-chi sath, uzilish yoki taymer ketishi hollarida jarayonlarni biridan boshqasiga o‘tib, protsessor vaqtini taqsimlash bilan mashg‘ul bo‘lgan.

Bu sathdan yuqaori sathlarda tizim ketma-ket jarayonlardan iboart bo‘lib, ularning har birini, bitta protsessorda bir nechta jarayon ishga tushirilganidan qo‘rqmasdan dasturlash mumkin bo‘lgan. Ya'ni 0-chi sath protsessor xotirani boshqargan. 2-chi sath operator konsoli va jarayonlar bog‘lanishini boshqargan. Bu sathdan yuqoridagi jarayonlar o‘z shaxsiy konsollariga egadirlar. 3-sath kiritish-chiqarish qurilmalari va ma'lumotlarni buferlashni boshqargan. 3-chi sathdan yuqoridagi ixtiyoriy jarayonlar, kiritish-chiqarishning aniq qurilmalari bilanemas, balki foydalanuvchi uchun qulay bo‘lgan kiritish - chiqarish qurilmalarining abstrakt xarakteristikalari bilan ishlagan.

Ko‘p sathli tizimlarning konsepsiyalarning keyingi umumlashuvi
MULTICS tizimlarida amalga oshrilgan.
Operatsion tizimlar uchun xos bo‘lgan boshqa funksiyalar, xabarni o‘zaro uzatish orqali muloqat qiluvchi, modulli qo‘shimcha-jarayonlar sifatida loyihalanishi mumkin. Amalni bajarish uchun talabnoma olib, foydalanuvchi jarayoni (kliyent), xizmat qiluvchi jarayoniga (serverga) talabnoma jo‘natadi, u o‘z navbatida ishlov bnrib, javob qaytaradi.

Opertsion tizimni bo‘laklarga bo‘lish oqibatida, bo‘laklarning har biri tizimning bir elementini boshqaradi, va har bir bo‘lak kichik va boshqariluvchan bo‘lib qoladi. Hamma serverlar foydalanuvchi rejimida jarayon kabi ishlagani uchun, ular qurilmalarga bevosita murojaat qila olmaydilar, shuning uchun tizim buzilishlarga qat'iy bo‘lib qoladi.

Operatsion tizimning ba'zi funksiyalari, mumkin, kiritish-chiqarish qurilmalari registriga komandalarni yuklashni foydalanuvchi makonidagi dasturlardan bajarish amalda mumkin emas. Yechimlardan biri shundan iboratki, serverning kritik jarayonlari (m-n, qurilma drayverlari), yadro rejimidan ishga tushiriladi, ammo boshqa jarayonlar bilan axborotlarni uzatish ana'naviy sxemasi bo‘yicha bog‘lanadi.

Kliyent-server modelining ustunligi yana shundan iboratki, u taqsimlangan

tizmlarga qulay moslashadi. Haqiqatda, har bir bo‘lak mustaqil bo‘lgandan keyin, ularning ixtiyoriysi masofadagi mashinada oson bajarilishi mumkin.
Shunda kliyent nuqtai nazaridan ham shu jarayon boradi: talabnoma jo‘natiladi va javob qaytariladi.
Tizimli boshqarish va ishlov berish dasturlari majmuasi (kompleks) sifatida operatsion tizim, hisoblashlarni samarali va ishonchli bajarilishini ta'minlashi kerak bo‘lgan o‘zaro bog‘langan dastur modullari va ma'lumotlar strukturasining juda murakkab “konglomeratini” tashkil etadi.

Birinchi dasturlar bevosita mashina kodlarida yaratilgan. Buning uchun, mikroprotsessor arxitekturasini va uning asosidagi tizimni mukammal bilish zarur. Hisoblash texnikasining rivojlanishi borasida, ko‘p uchraydigan amallarni (operatsiyalarni) ajratib, ular uchun dasturiy modullar yaratilib, keyinchalik ulardan dasturiy ta'minotda foydalana boshladilar. Shunday qilib, 50-chi yillarda, birinchi dasturlash tizimlarini yaratishda kiritish chiqarish amallari uchun, keyinchalik matematik amal va funksiyalarni hisoblash uchun modullar yaratildi.

Keyinchalik, rivojlanish qori darajadagi translyatorlarni yaratilishiga olib keldi, ya'ni operatorlar o‘rniga zaruriy funksiyalarni chaqiriqlarni qo‘yish imkoniyati kelib chiqdi. Kutubxonalar soni oshib bordi.
Natijada, amaliy dasturiy ta'minot ishlab chiquvchilaridan tizim arxitekturasini mukammal bilish talab qilinmay qoldi. Ular, dasturiy tizimga mos chaqiriqlar bilan murojaat va ulardan kerakli servis va funksiyalarni olish imkoniga ega bo‘ldilar. Bu dasturiy tizim OT dir.

Zamonaviy opertsion tizimlar asosiy tashkil etuvchilari - bu yadro, kiritish-chiqarish tizimi, komanda protsessori, fayl tizimi. Yadro masalalar va resurslarni boshqarish, sinxronlashtirish va o‘zaro bog‘lanishi bo‘yicha asos funksiyalarni ta'minlaydi. Komanda protsessori, komandalarni qabul qilish va ularga ishlov berish, foydalanuvchi talabi bo‘yicha mos xizmatlarni chaqirishni ta'minlaydi.

Kiritish va chiqarish tizimi, tashqi qurilmalar bilan ma'lumotlarni kiritish va chiqarish masalasini ta'minlaydi.

Operatsion tizim kutubxonalarida bu funksiyalarning mavjudligi, har bir ularni dasturlash tizimi vositalari bilan har bir dasturga qo‘shmaslik imkonini beradi.

Dasturlash tizimlari faqat, kiritish-chiqarish tizimi kodlariga murojaatni generatsiya qiladi va kattaliklarni tayyorlaydi. Kiritsh-chiqarish tizimi, kiritish-chiqarish qurilmalari turlari ko‘p bo‘lgani uchun eng murakkab hisoblanadi.
Bunda, nafaqat samarali boshqarish, balki amaliy dasturchilarga qurilmalardan abstraktlashtirishga imkon beradigan qulay va samarali virtual interfeysni ta'minlaydi.

Boshqa tomondan, parallel bajariladigan talay masalalarni kiritish-chiqarish qurilmalariga murojaatni ta'minlash talab qilinadi.

Ba'zi kiritish-chiqarish dasturchilaridan ba'zilari qurilmalardan mustaqildir, ularni kiritish-chiqarish ko‘pgina qurilmalariga, qo‘llash mumkin.
Fayl - bir xil tuzilishga ega bo‘lgan yozuvlar majmuasi ko‘rinishida tashkil etilgan ma'lumotlar to‘plamidir.
Fayl tizimi, foydalanuvchiga ma'lumotlar tuzilishining mantiqiy darajasi va amallar bilan ish ko‘rish imkonini beradi. Fayl tizimi, ma'lumotlarni diskda yoki boshqa ma'lumot jamlamasida tashkil qilish usulini belgilaydi.

Barcha zamonaviy operatsion tizimlar o‘z fayl boshqaruv tizimiga ega. Ular zamonaviy operatsion tizimlarning aksariyat ko‘pchiligida asosiy hisoblanadi. faylni boshqarish tizimi disk sohasini markazlashgan holda taqsimlash va ma'lumotlarni boshqarish muammosini yechadi.

Faylni boshqarish tizimi, foydalanuvchilardan kiritish-chiqarish furilmalari va disk xususiyatlarini yashirgan holda, fayl va kataloglar bilan ishlash uchun keng xizmat (servis) imkoniyatlarini beradi. UNIX da disklarda fayl tizimi va asos fayl tizimi alohida-alohida mavjuddir va ular bir-biriga bog‘liq emas. UNIX da yo‘lga dik nomi yoki uning nomerini qo‘shish imkonini bermaydi, chunki bu operatsion tizimlar uchun qurilmalarga qat'iy bog‘lanishni keltirib chiqaradi.
“Mount” tizimi chaqirig‘i yumshoq dik tizimini asos fayl tizimidagi ko‘rsatilgan joyga qo‘shish (montirovka) imkonini beradi. UNIX da yana bir tushuncha- maxsus fayllar tushunchasidir.