Mavzuga oid savollarga javob yozing Relef so'zining ma'nosi

Mavzuga oid savollarga javob yozing

1.Relef so'zining ma'nosi

2. Perspektiv usuli

3. Gorizontallar usuli.

4.Soya nurlar plastikasi. Blok diagramma

5.Umumta’lim maktablari 6-sinf atlas tahlili

Javoblari

1.Relyef umumgeografik xaritalarda tasvirlanadigan eng murakkab element hisoblanadi. Oddiy shakllar eni va bo‘yi masshtab asosida kichraytirihb tasvirlansa, relyefni uchinchi bir ko‘rsatkichi - balandligi ham tasvirlanishi kerak.Relyef - Yer yuzasidagi past-balandliklami, jarlik va cho'kmalami, tog‘lik va tekisliklami o‘zida mujassam qilgan landshaftning asosiy elementlaridan biri hisoblanadi. Relyef geologik jarayon bilan bog‘liq bo‘lib, uni shakllanishida roli katta. Yer yuzasidagi gidrografik elementlami shakllanishida o'simlik Уа tuproqlami tarqalishida, ekologik vaziyatni rivojlanishida, mjenyerlik inshootlami loyihalashda, aholi yashaydigan shahar va posyolkalar qurilishida, dehqonchilikda relyefiii roli katta bo‘lib, u bilan hisoblashmay bo‘lmaydi

2.Perspektiv, shfcrixlar va boshqa usullarda tasvirlangan relyefni o‘qish oson ko‘rinsada, nisbiy balandliklami to‘g‘ri aniqlab bo‘lmaydi. Shuning uchun XIX asr oxirlariga kelib gorizontallar usulidan foydalanila boshlandi (bu usul to‘g‘risida topografiya fanida topografik xaritalar bo'limida ma’lumot berilgan)

3.Gorizontallar - bir xil balandlikli chiziqlardir. Ular dengiz tekis sathi yuzasiga qabul qilingan kesim balandligida relyef kesmalarini proyeksiyalashda qoldirgan iz kabi tasawur etiladi. Gorizontallar hozirgi vaqtda topografik, umumgeografik tabiiy va gipsomyertik xaritalarda relyefiii tasvirlovchi asosiy usul hisoblanadi. Gorizontal yordamida xaritani xohlagan joyini balandligini aniqlash mumkin. Gorizontallar yordamida joyning relyefini raqamli modelini tuzish va morfometrik ko‘rsatkichlarmi olish mumkin. Relyefiii tasvirlashda asosiy muammo gorizontallar oralig‘ini tanlashdir.Agar asosiy gorizontallar bilan relyefiii o‘ziga xos xususiyatlarini ko‘rsatish mumkin bo‘lmasa yarimgorizontallardan foydalaniladi. 0 ‘rta Osiy hududidagiQizilqum va Qoraqum chollarida relyefiii, ya’ni to‘p-to‘p, ko‘chib yuruvchi va barxan qumlarni asosiy gorizontallarda tasvirlaganda, qum relyefini to‘liq ifodalab boMmaydi. Shuning uchun yarim gorizontallardan foydalaniladi. Ba’zan relyefiii yanada aniqroq va to‘laroq tasvirlash uchun yordamchi goroizontallardan ham foydalaniladi.

3.Eski xaritalarda relyef sxematik pyerespektiv (uzoqdanmanzarali tasvirlash) usulda alohidagi tepalik, baland joylar, tOg‘lar ko‘rinishida tasvirlangan. Relyef elementlarini burttirib ko‘rsatish uchun tepaliklar soyasi bilan qoplangan, bu relyefoi suratli tasvirlash usuli ham deb atalgan.

Bu usulga relyefning absolyut yoki nisbiy balandliklari zarur emas, faqat suv ayirg'ichlarning umumiy joylashishi, asosiy tog‘ tizmalari yo‘nalishini bilish kerak, holos. Bunday tasvirlash usuli albatta, shartli bo‘lib, hech qanday geometrik aniqlik haqida so‘z yuritilishi mumkin emas. Relyefning suratli tasvirini rassomlar tuzgan, masalan, Leonardo da Vinchining Toskan qirg‘og‘i relyefi xaritasi “qush uchish” balandligi bo‘yicha tasawur etib tuzilgan. Bu usul hozirgi vaqtda deyarli ishlatilmaydi.

4.Soya nurlar plastikasi relyefiii nufuzli tasvirlashda katta effekt beradi, bunda relyef shakllari soyalar bilan qoplanadi, masalan, otmivka usuli. Bu usulda joy tanlangan yoritish yo‘nalishi bo'yicha och rang bilan bo‘yaladi. Eng ko‘p effektni va hajmlilikni soya nurlar plastikasi beradi, unda bir tekisda yonig‘ joydan qorong'isiga qarab rang q'zgarib boradi. Qora yoki jigar rangli buyoq yorug‘lik tushmagan relyefning tik yonbag'irlariga quyuq, tekis joyiga ochroq beriladi. Kartografiyada uch xil variantdagi otmivka ishlatilad.