Mavzuga tayyorgarlik

DAVLAT – IQTISODIY

O’ZGARISHLARNING TASHABBUSKORI VA BOSH ISLOXATCHISI

Bozor munosabatlariga o’tish davrida davlat bosh islohatchi bo’lishi, iqtisodiyot va ijtimoiy turmushning xamma saxalaridani o’zgartirish rejalarini tuzib uni izchillik bilan amalga oshirish zarur. Jaxon tajribasi iqtisodiyotni davlat yo’li bilan tartibga solib turish zarurligidan dalolat bermoqda. Ijtimoiy jihatdan yo’naltirilgan xozirgi bozor – davlat tomonidan tartibga solib turadigan bozordir. Uning turli andozalari davlat raqobatchilik tomonidan tartibga solish darajasining nisbati bilangina farq qiladi. Bundan tashqari respublika axolisi trumush darajasining pastligi o’zini ximoya qilishga bozorning salbiy oqibatlariga qarshi turmushga qodir emasligi o’tgan yillarning o’gir merosidir. Bozor munosabatlariga o’tishning qiyin davrida axolining manffatlarini faqat kuchli qayta qatsimalash vositasiga ega bo’lgan davlatgina ximoya qilishga qodirdir. Ayni vaqtda davlatning vazifasi ximoya qilish bilangina chekalnib qolmay. Bozor munosabatlarining qaror topishi davrida uning isloxat jarayonda faol ishtirok etishi, uning tashabbuskori bo’lishi va isloxat izchillik va qatiylik bilan amalga oshirishi shart.Bozor tomon xarakat qilgan sari xo’jalik faoliyatini boshqarishda davlatning axamiyati sezilarli darajada o’zgaradi. Davlat, uning xokimyati tuzilmalari xo’jalik faoliyatiga bevosita taris aralashmasligi kerak. Davlat iqtisodiy faoliyatning xuquqiy asoslarini, o’ziga xos “bozor shart – sharoitlari” ni vujudga keltiradi va tasdiqlaydi. Bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida davlat iqtisodiy erkiliklarnining kafolati bo’ladi. Tartibga solingan bozor sharoitida asosiy maqsad yo’nalishlarini ishlab chiqish, ijtimoiy – iqtisodiy isloxatlarini amalga oshirishning srategik yo’lini belgilash va bu yo’lni o’tqazish yuzasidan taktik qarorlar qabul qilish davlat zimmasiga yuklatiladi. Ijtimoiy muammolarni xal etishda axolini ijitimoiy ximoyalash samarali va aniq – ravshan tizimini vujudga keltirishda davlat katta o’rin tutadi. Davlat bozor institutlarini yaratish uchun qulay sharoit tug’diradi. Vujudga keltirilayotgan ishbilar,onlik tuzimlari qaror topishi va rivojlanishiga ko’maklashish – davlatning burchidir. Aniq maqsadga qaratilgaan tuzilma siyosatning amalga oshirilishida davlatning axmiyati katta. Davalat iqtisodiyotning bevosita davlat sektori orqali ham ijtimoiy- iqtisodiy jarayonlarga ta’siz o’tqazadi. Shuningdek davlat ularda ishlab chiqarishni aksiyalashda ishtirol etadi. Bozor sharoitida iqtisodiyotni davlat yo’li bilan tartibga solish odatda iqtisodiyotning davlat sektorini rivojlantishirishni boshqarish xamda ijtimoiy muammolarni xal etish yo’li bilan bevosita, shuningdek xuquqiy va iqtisodiy vositalar yordamida bilvosita amalga oshiriladi. Davlat bevosita va bilvosita ta’sir o’tqazish vositalarini ishga solish yo’li bilan iqtisodiy jarayonni yaxlit xo’jalik tizimini shakllantirish manfaatlariga mos keladigan strategiya o’zaniga yo’naltiradi. Iqsodiy va ijtimoiy jarayonlarni davlat yo’li bilan tartibga solish xammaga ma’lum bo’lgan vositalar – moliya, kredit, soliq, valyuta siyosati, narx – navoni nazorat qilish va bilvosita o’tqazishning boshqa choralari yordamida amalga oshiriladi. Ana shunday usullar bilan madaniy – ma’rifiy bozoq iqtisodiyotiga o’tish bozor uchun zarur shart sharoitlarni yaratish mumkin bo’ladi.